Czy czerwone krwinki były inspiracją słynnego secesyjnego malarza?

Czerwone formy widoczne w niektórych miejscach na sławnym obrazie Gustawa Klimta „Pocałunek” mogły być inspirowane ilustracjami przedstawiającymi czerwone krwinki – informuje „Journal of Korean Medical Science”.

Malarska zagadka z początku XX wieku

.Uważany za arcydzieło „Pocałunek” (namalowany w latach 1907–1908) powstał w Wiedniu w „złotym okresie” twórczości Gustava Klimta. Jest typowy dla jego stylu artystycznego – są tu skomplikowane wzory, wyraziste kolory i zmysłowo przedstawione postacie ludzkie.

Klimt był nie tylko pod wpływem secesyjnej symboliki, ale także odkryć naukowych swoich czasów, szczególnie w dziedzinie embriologii i histologii.

Profesor Im Joo Rhyu, dyrektor Korea University Graduate Program for Convergence & Translational Biomedicine i członek wydziału anatomii, poprowadził badania dotyczące medycznego i artystycznego znaczenia czerwonych, przypominających krwinki form w „Pocałunku”.

Współpracując z profesorami Hyunmi Park, Dae Hyun Kim i Hwamin Lee z Korea University College of Medicine (KUCM) oraz studentem studiów magisterskich na Sungkyunkwan University (Daeun Kwak), zespół badawczy zagłębił się w literaturę medyczną z epoki fin de siecle — przełomu XIX i XX wieku — aby zrozumieć, dlaczego w najbardziej kultowym dziele artysty znalazły się skupiska czerwonych, przypominających obwarzanki struktur (https://doi.org/10.3346/jkms.2025.40.e19). Zostały namalowane na sukience kobiety – na jej klatce piersiowej i w okolicy kolan. Z medycznego punktu widzenia kształty te przypominają czerwone krwinki (RBC).

Hipotezę tę zbadał historyk i krytyk sztuki Kelly Grovier, interpretujący te czerwone obiekty jako przedstawienia krwinek, które nie tylko dodają bogactwa wizualnego dziełu sztuki, ale także nasycają je głębszymi symbolicznymi znaczeniami związanymi z życiem i witalnością. Sugeruje on ponadto, że symbolika ta zostałaby rozpoznana przez współczesnych widzów, odzwierciedlając szerszą świadomość kulturową i naukową tamtych czasów.

Jednym z kluczowych ogniw historycznych w rozwiązaniu tej zagadki jest Karl Landsteiner, naukowiec, laureat Nagrody Nobla z roku 1930, który odkrył układ grup krwi ABO. Jego przełomowy artykuł z 1901 r. ukazał się w austriackim czasopiśmie medycznym „Wiener Klinische Wochenschrift”. W radzie redakcyjnej tego pisma zasiadał profesor Emil Zuckerkandl — bliski przyjaciel Klimta. W roku 1903, na prośbę Klimta, Zuckerkandl wygłosił wykład z anatomii dla artystów, kształtując ewoluujące podejście artystyczne Klimta. Ponadto wiadomo, że Klimt był właścicielem szeroko rozpowszechnionej niemieckiej encyklopedii Meyers Großes Konversations-Lexikon, która zawierała kolorowe ilustracje komórek krwi — co sugeruje, że takie obrazy mogły mieć wpływ na jego twórczość.

Przypominające krwinki elementy wnoszą do obrazu witalność, splatając biologiczną funkcję czerwonych krwinek z psychologiczną intensywnością koloru czerwonego. Zdaniem badaczy, szaty kochanków opowiadają o trzydniowym cyklu tworzenia życia, wzbogaconym o fizjologiczną symbolikę.

Czerwone krwinki na obrazie „Pocałunek”

.Według badaczy tę interpretację dodatkowo wzmacniają ramiona kobiety w „Pocałunku”, które tworzą kształt przypominający serce. Czerwone dyski na jej klatce piersiowej wydają się strategicznie umieszczone w pobliżu tego symbolicznego serca, przywołując rytmiczny puls życia krążącego w jej ciele i nowe życie, które nosi. Tymczasem czerwone dyski na jej kolanie wydają się reprezentować krew menstruacyjną — subtelny, ale potężny symbol płodności i witalności reprodukcyjnej. Sugeruje to, że Klimt celowo włączył menstruację jako nieodłączny element rozwoju człowieka, podnosząc ją do centralnego motywu w swojej narracji wizualnej.

Aby zbadać wpływ na odbiorcę czerwonych, przypominających krwinki form, zespół badawczy stworzył za pomocą programu Adobe Photoshop zmodyfikowaną wersję „Pocałunku” – „RBC Knockout Kiss”, w której usunięto czerwone dyski.

Następnie naukowcy przeprowadzili ankietę wśród 300 gości na targach sztuki Ulsan International Art Fair (UiAF) w 2022 r., prezentując zarówno wersję oryginalną, jak i zmienioną. Widzowie opisywali oryginalny obraz słowami takimi jak intensywność, wspaniałość, witalność, piękno i młodzieńcza miłość, podczas gdy zmodyfikowana wersja przywoływała wrażenia monotonii, bezruchu i braku życia.

„’Pocałunek’ Klimta to arcydzieło, które nie tylko uchwyciło ekstazę miłości, ale także płynnie łączy sztukę i medycynę” – wskazał profesor Rhyu. „Przekształcając wiedzę naukową swoich czasów w artystyczną metaforę, Klimt stworzył dzieło, które nadal hipnotyzuje publiczność. Połączenie nauki i kultury pozostaje nie tylko istotne, ale i niezbędne w kształtowaniu naszego rozumienia zarówno sztuki, jak i ludzkiego doświadczenia” – uznał.

Jak zaznaczają autorzy badania, zaangażowanie się w sztukę oferuje wyjątkową okazję do poszerzenia perspektyw, rozwija umiejętności obserwacji, wspiera wgląd w praktykę medyczną i rozwija krytyczne umiejętności, takie jak profesjonalizm i empatia, które są trudne do nauczania, ale niezbędne w edukacji medycznej.

Wcześniejsze badania zespołu, opublikowane w 2021 r. w prestiżowym „Journal of the American Medical Association” (JAMA) dotyczyły symboliki rozwoju człowieka w „Pocałunku”. Badanie to wykazało, że wzory i motywy w ubraniach postaci metaforycznie przedstawiają plemniki, komórki jajowe i zapłodnienie.

Newsletter KULTURA NAJWAŻNIEJSZA

„.Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.

Sztuka wyraża nasze estetyczne potrzeby. Prowokuje do myślenia, pobudza kreatywność, wyzwala emocje. Pozwala poczuć się wyjątkowo, a co najważniejsze, wzbogaca nas samych. Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.

Przedstawiamy premiery kinowe, a także filmy dostępne na platformach streamingowych dla tych, którzy wolą rozkoszować się kulturą w domowym zaciszu. Przypominamy o klasykach, wracamy do pozycji, które zdobyły największe nagrody filmowe i wywarły wpływ na pokolenia oraz do których nawiązuje współczesna kinematografia – i nie tylko.

Nie zapominamy również o koncertach czy płytach. Muzyka pełni tu ważną rolę. Dzięki „Kulturze Najważniejszej” nie ominie Państwa absolutnie żadne wartościowe wydarzenie. 

Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, bezpłatnego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].

PAP/WszystkocoNajważniejsze/MB