Konferencja naukowa PAN poświęcona rosyjskiemu imperializmowi. 22-23 czerwca – program wydarzenia

W dniach 22-23 czerwca 2023 r. odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa „Metody i środki oddziaływania imperiów: ideologia i praktyka polityczna państwa rosyjskiego / sowieckiego / rosyjskiego w latach 1689–2022”. Organizatorem wydarzenia jest Instytut Historii im. T. Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, przy współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych.

.Osobą odpowiedzialną za organizację konferencji jest prof. Andrzej NOWAK, historyk, publicysta, wybitny znawca dziejów Rosji.

Zespół badawczy przy Instytucie Historii PAN

.Na przełomie maja i czerwca br. Polska Akademia Nauk ogłosiła, że zespół badawczy przy Instytucie Historii PAN kierowany przez prof. Andrzeja Nowaka porówna imperia rosyjskie z lat 1689–2022. Międzynarodowa konferencja naukowa „Metody i środki oddziaływania imperiów: ideologia i praktyka polityczna państwa rosyjskiego / sowieckiego / rosyjskiego w latach 1689–2022”, stanowić będzie inaugurację prac zespołu.

„Chcemy przypomnieć, że z imperium rosyjskim wiążą się przemoc i ekspansja. Nie jest to wyłącznie problem historyczny, ale także współczesne zagrożenie” – mówi prof. Andrzej Nowak.

Dodaje on, że kierowany przez niego zespół „zajmie się badaniem historii porównawczej imperiów rosyjskich – poczynając od imperium petersburskiego poprzez imperium sowieckie aż do współczesnego neoimperializmu rosyjskiego w wydaniu Władimira Putina”.

„Cel, jaki przyświeca nam w naszych badaniach, to powrót do podstaw. Chcemy bowiem przypomnieć to, co w ostatnich latach w światowych badaniach nad imperium zostało zmarginalizowane – przemoc państwową, ideologię, która uzasadnia stosowanie tej przemocy, a także imperializm oraz militarną i polityczną ekspansję, jak również towarzyszącą im specyficzną dyplomację imperialną” – podkreślił prof. Nowak.

„Nastąpiło jakby zrelatywizowanie podstawowych, praktycznie odczuwanych przez miliony ludzi metod i skutków imperializmu, przez co zatarciu uległa świadomość podstaw systemu zniewalania, podporządkowania słabszych sąsiadów przez silniejsze centrum imperialne oraz zaniedbane zostały studia nad specyficznie imperialnymi technikami kontroli” – przypomniał badacz, dodając, że „wojna, którą Rosja prowadzi obecnie przeciwko Ukrainie, jest bezpośrednim powodem przypomnienia tych podstaw”.

Zespół badawczy pod przewodnictwem prof. Nowaka tworzą m.in. dr Adam Danilczyk, dr hab. Dorota Dukwicz, dr Łukasz Dryblak, prof. Marek Kornat, dr Paweł Libera, dr Aleksander Łaniewski, a także dr hab. Andriej Macuk oraz dr Ewa Zielińska. Uczestnikami zespołu są również m.in. dr hab. Henryk Głębocki, dr Bartłomiej Gajos, dr hab. Urszula Kosińska, prof. Stanisław Wiech. Z zespołem współpracują też zagraniczni badacze, m.in. prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Theodore Weeks, a także prof. Hiroaki Kuromiya, prof. Mark Bassin, prof. Jan Holzer oraz prof. Darius Staliunas.

„Metody i środki oddziaływania imperiów…” – program konferencji naukowej (22-23 czerwca)

.Konferencja „Metody i środki oddziaływania imperiów…” odbędzie się w Warszawie, w dniach 22-23 czerwca. Pierwszego dnia miejscem obrad będzie Sala Senatorska Zamku Królewskiego, natomiast drugiego Sala im. J. Lelewela w siedzibie Instytutu Historii PAN. Wstęp na konferencję jest wolny.

„Organizatorzy postanowili skupić się na historii porównawczej, uwzględniającej kolejne etapy, warianty, wizje i spuścizny Imperium Rosyjskiego, począwszy od jego wymiaru politycznego, militarnego i geopolitycznego, poprzez ideologiczny i intelektualny, aż po społeczne i kulturowe aspekty rosyjskiego imperializmu na przestrzeni minionych trzech stuleci. Konferencja pozwoli na przeprowadzenie diagnozy stanu badań historycznych nad imperializmem rosyjskim w okresie od końca XVII do początku XXI wieku, wytyczenie nowych obszarów badawczych i zaproponowanie nowych interpretacji. Realizacja jego odniesie skutek w postaci integracji międzynarodowego środowiska badaczy Rosji, oraz da wymierny efekt w postaci publikacji wygłoszonych referatów” – czytamy w komunikacie IH PAN.

I Dzień Konferencji: (Zamek Królewski, Sala Senatorska)

9.45–10.00
OTWARCIE KONFERENCJI

Dr hab. Prof. UW Piotr Wawrzyk wiceminister spraw zagranicznych

Prof. dr hab. Andrzej Nowak kierownik projektu

Prof. dr hab. Maciej Janowski dyrektor Instytutu Historii PAN

10.00–11.20
ZROZUMIEĆ ROSJĘ

Moderacja Prof. dr hab. Andrzej Nowak (Instytut Historii PAN)

Prof. Darius Staliňnas (Lithuanian Institute of History, Vilnius), Najnowsza imperiologia wobec konsekwencji rosyjskiej polityki narodowościowej

Dr hab. Katarzyna Błachowska (Uniwersytet Warszawski), U podstaw ideologii państwowej Imperium Rosyjskiego: koncepcja „świata ruskiego” Michaiła Pogodina

Prof. dr hab. Marek Kornat (Instytut Historii PAN), Związek Sowiecki jako imperium w percepcji polskiej służby zagranicznej od pokoju ryskiego do 1939 r.

Prof. Jan Holzer (Masaryk University, Brno), Mentality contra Ideology. Imperialism and Theory of Non-Democratic (not only) Regimes

11.20–11.50
DYSKUSJA

11.50–12.10
PRZERWA

12.10–13.10
POLITYKA ROSYJSKA NA DAWNYCH TERENACH RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW – ASPEKT PORÓWNAWCZY

Moderacja Dr hab. Mariusz Kulik (Instytut Historii PAN)

Dr hab. prof. UW Urszula Kosińska (Uniwersytet Warszawski), Mechanizmy rosyjskiej polityki imperialnej w Polsce od Piotra I do Anny Iwanowny (1697–1740)

Prof. Theodore Weeks (Southern Illinois University, Carbondale), Petersburg on Ukraine: Logic and Folly of Imperial Policy, 1863–1915

Prof. dr hab. Stanisław Wiech (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Koncepcje masowych przesiedleń w Królestwie Polskim i na Ziemiach Zabranych w latach 80. XIX w. w kreowaniu „rosyjskiej przestrzeni” i „rosyjskiego świata”

13.10–13.40
DYSKUSJA

13.40–14.30
LUNCH

14.30–15.40
NARZĘDZIA ODDZIAŁYWANIA IMPERIUM

Moderacja Dr Łukasz Dryblak (Instytut Historii PAN)

Dr Zaur Gasimov (University of Bonn), Between Exile and Soviet Soft-Power: Russian Ballet in Turkey and Iran

Dr Paweł Libera (Instytut Historii PAN / Instytut Pamięci Narodowej), Międzynarodówka Komunistyczna jako nowe narzędzie polityki imperialnej Rosji bolszewickiej w latach 1919–1943

Dr Bartłomiej Gajos (Centrum Mieroszewskiego), Rosyjska emigracja i jej wpływ

na kształtowanie pamięci zbiorowej w Rosji po 1991 r. Studium przypadku Gleba Rara

Dr Michał Wojnowski (Rządowe Centrum Bezpieczeństwa), Moskiewskie Koło Metodologiczne i jego wpływ na teorię i praktykę socjotechniki w Federacji Rosyjskiej

15.40–16.20
DYSKUSJA

16.20–16.30
ZAKOŃCZENIE PIERWSZEGO DNIA OBRAD

16.45
OBIAD

II Dzień Konferencji: (Instytut Historii PAN, Sala im. J. Lelewela)

9.45–11.10
PRÓBY ROZWIĄZANIA „KWESTII POLSKIEJ”

Moderacja Dr Adam Danilczyk (Instytut Historii PAN)

Dr hab. Henryk Głębocki (Uniwersytet Jagielloński), Geopolityka konfliktu polsko-rosyjskiego w epoce powstania styczniowego – z perspektywy imperium

Dr Dorota Dukwicz (Instytut Historii PAN), Prestiż jako ważny czynnik w polityce imperialnej Rosji na przykładzie tzw. sprawy dysydenckiej w Rzeczypospolitej w II połowie XVIII w.

Dr hab. Andriej Macuk (Instytut Historii PAN), Polityka Rosji po organizacji stronnictwa prorosyjskiego w Rzeczypospolitej w latach 1734–1735

Dr Mikołaj Banaszkiewicz (Biblioteka Narodowa), Liberalna wizja rozwiązania kwestii polskiej w dobie postyczniowej (publicystyka gazety „Sankt-Pietierburgskije Wiedomosti”)

11.10–11.40
DYSKUSJA

11.40–12.00
PRZERWA

12.00–13.20
WIZJE IMPERIUM

Moderacja Dr hab. prof. KUL Anna Barańska (Katolicki Uniwersytet Lubelski)

Dr Aleksandr Łaniewski (Instytut Historii PAN), Rosyjscy anarchiści wobec wojen Imperium. Historia pewnego dylematu (1914–2022)

Dr Marek Wojnar (Instytut Studiów Politycznych PAN), Od Rosji do Moskowii. Wizje podziału imperium rosyjskiego w ukraińskiej myśli politycznej lat dwudziestych–czterdziestych XX w.

Dr Ewa Zielińska (Instytut Historii PAN), Cena niesuwerenności – Rzeczpospolita wobec przełomu stosunków rosyjsko-austriackich w świetle sprawy barona Karla Juliusa 1779–1780

Prof. Boris Sokolov (Moskwa), Imperskaja ideologija w Rossii i SSSR. 1900–1953

13.20–13.50
DYSKUSJA

13.50–14.30
LUNCH

14.30–15.30
ROSJA W AZJI I NA BLISKIM WSCHODZIE

Moderacja Prof. dr hab. Marek Kornat (Instytut Historii PAN)

Prof. Hiroaki Kuromiya (Indiana University, Bloomington), Russian/Soviet Imperialism as Seen From the Pacific

Dr Swietłana Mulina (Omsk), Praktyki prawne Imperium Rosyjskiego wobec jeńców, konfederatów barskich

Dr Jerzy Rohoziński (Instytut Pileckiego), Rosyjski kolonializm bawełniany i jego sowiecka kontynuacja: przykład Głodnego Stepu w Azji Środkowej

15.30
DYSKUSJA I ZAKOŃCZENIE OBRAD KONFERENCJI

16.00
OBIAD

Imperiofobia z innej perspektywy

.„Może zamiast pomijać dyskretnym milczeniem hiszpański wkład w tworzenie obrazu Rosji jako zagrożenia dla Europy, warto się zastanowić, skąd się taki obraz bierze?” – pisze prof. Andrzej NOWAK we „Wszystko co Najważniejsze”.

Jak podkreśla, „zajmuję się od 40 lat historią Rosji i Europy Wschodniej. Miejsce, gdzie wykładam tę historię – na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie – jest położone dokładnie tam, gdzie studiował na tymże uniwersytecie 531 lat temu Mikołaj Kopernik. Nie czyni mnie ten fakt odkrywcą, ale określa specyficzny punkt widzenia, z którego spoglądam na dzieło profesor Maríi Elviry Roca Barea. Porywająco napisana jej rozprawa z czarną legendą Hiszpanii dotarła w końcu i do nas, na wschodnioeuropejskie peryferie Europy. I zdumiała prawdziwie różową legendą Rosji, jaka została do tej książki dodana”.

Prof. Andrzej Nowak twierdzi, że obraz Rosji jako zagrożenia dla Europy, funkcjonujący m.in. na wschodnie kontynentu, a częściowo także na zachodnie, „ma swoje źródło w rzeczywistości samej Rosji (to jest – w wiekach XVI i XVII – Moskwy) oraz wpływie jej agresji na bezpośrednich sąsiadów. Profesor Roca Barea w ogóle nie dostrzega ani samej Rosji, ani tego, że miała (i ma) ona jakichś sąsiadów innych niż Niemcy. Całą krytykę historyczną Rosji przedstawia jako wymysł zachodnich Europejczyków, charakterystyczny dla ich (zwłaszcza anglosaskiej, francuskiej i niemieckiej) pychy kulturowej”.

„Hasło panslawizmu, czyli panowania Rosji nad innymi narodami słowiańskimi (które prof. Roca Barea jakby bezrefleksyjnie przyjmuje), udaje się w pełni zrealizować dopiero Stalinowi – najpierw na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow w sierpniu 1939 roku, a potem przez podbój dokonany przez Armię Czerwoną w latach 1944–1945, kiedy to imperium zarządzane z Moskwy panuje nad Czechami, Słowacją, Bułgarią, Polską, a nawet niesłowiańskimi Węgrami. To nie jest czarna legenda. To jest ważna część rzeczywistości, której prof. Roca Barea jakby nie dostrzegała, widząc wszędzie tylko objawy wyprodukowanej przez Francuzów, Niemców i Anglosasów rusofobii, a nie możliwe przyczyny realnego strachu przed ekspansją rosyjskiego imperializmu i jej skutkami. Czy jest to tylko strach urojony? Chętnie podyskutowałbym o tym dłużej ze znakomitą autorką z Malagi”.

WszystkoCoNajważniejsze/PAP/IH PAN