Mapa wojny na Ukrainie. Zniszczenia zabytków

Mapa wojny na Ukrainie kojarzy się ze zobrazowaniem położenia wojsk czy kierunkami natarć. Tymczasem naukowcy z Muzeum Historii Naturalnej Wirginii tworzą ją w zupełnie inny sposób. 7 dni w tygodniu, przez 24 godziny na podstawie zdjęć satelitarnych analizują stan ponad 26 tys. obiektów kulturalnych położonych na Ukrainie.

.Od początku rosyjskiej agresji na Ukrainę częściowemu bądź całkowitemu zniszczeniu uległo 58 kościołów i innych obiektach kultu, 111 miejsc pamięci i 9 pomników. Ponadto ucierpiał też teatr w Mariupolu i jedno stanowisko archeologiczne. Wszystko to, udało się ustalić naukowcom na podstawie porównywanych na bieżąco zdjęć satelitarnych. Mapa wojny na Ukrainie, która przedstawia stan zabytków i miejsc związanych z kulturą została przygotowana przez zespół naukowców z Laboratorium Monitoringu Dziedzictwa Kulturowego przy Muzeum Historii Naturalnej Wirginii w Martinsville. Zespół opublikował w kwietniu obszerny raport na temat stanu obiektów.

Naukowcom udało się do tej pory sprawdzić stan ponad 26 tys. miejsc w oparciu o teledetekcję czy zdjęcia satelitarne. Ukraińskie ministerstwo kultury wezwało także do nadsyłania władnych zdjęć, które mogę być świadectwem zbrodni kulturowych.

Informacje o każdym dotkniętym kataklizmem obiekcie są natychmiast przekazywane na Ukrainę, na wypadek gdyby udało się ograniczyć zniszczenia eksponatów lub przynajmniej udokumentować je na miejscu. W ukraińskich muzeach przeniesiono wiele szaf zawierających bizantyjskie ikony i złoto scytyjskie. Cenne dzieła sztuki zostały ukryte w piwnicach lub potajemnie przeniesione do zagranicznych muzeów. Inne zbiory narodowe są strzeżone przez strażników, którzy są teraz uzbrojeni i gotowi do odparcia szabrowników, pisze Vanessa Thorpe z The Guardian.

Jest to obecnie największe i najnowocześniejsze tego typu laboratorium badania strat kulturowych na świecie. Dyrektor przedsięwzięcia Hayden Basset na łamach Washington Post opisuje ogromne zaangażowanie personelu.

To operacja 24/7. (…) Mimo, że możemy nie wpatrywać się w ekran o 3 nad ranem, nasze satelity robią zdjęcia o 3 nad ranem, dodaje Hayden Basset.

Brian Daniels, antropolog pracujący z zespołem w Wirginii, alarmuje, że tempo ataków na infrastrukturę cywilną rośnie, a co za tym idzie na muzea, zabytki i miejsca pamięci. Rosja posuwa się nawet do budowy „nowych” zabytków, by stworzyć dowody na istnienie rosyjskiego dziedzictwa kulturowego na terenie Ukrainy.

Według starszego analityka Damiana Koropeckyj’a, który znalazł dowody na to, że zniszczone zabytki są tam zastępowane nowymi, wspierającymi rosyjską wersję dziedzictwa tych terenów, kontrolowane przez Rosję terytoria Donbasu i Krymu były przedmiotem wczesnego zainteresowania, pisze Vanessa Thorpe.

Inicjatywa powstała we współpracy z Smithsonian Institution Cultural Rescue Initiative (SICRI), założoną w odpowiedzi na trzęsienie ziemi na Haiti w 2010 r., która zajmuje się szkoleniem kuratorów muzeów na całym świecie w zakresie reagowania na konflikty. Dyrektor SICRI dodaje, że nie byłoby tego przedsięwzięcia gdyby nie dobrowolne zaangażowanie muzealników i archeologów z całego świata.

Dokumentowanie zniszczeń ma na celu umożliwienie szybkiego reagowania, w przypadku uszkodzenia np. dachu w muzeum, które może przyczynić się bezpośrednio do zniszczenia eksponatów. Ponadto, zebrane materiały mają pomóc w wyciągnięciu konsekwencji prawnych na arenie międzynarodowej. Fotografie zebrane poprzez witrynę culturecrimes.mkip.gov.ua zostaną po weryfikacji przekazane do Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Dokumentacja gromadzona przez pracowników laboratorium ma również wartość długoterminową. Działania wojskowe, które niszczą dziedzictwo kulturowe Ukrainy, naruszają Konwencję o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego, znaną jako Konwencja Haska z 1954 roku. Zarówno Rosja, jak i Ukraina podpisały traktat UNESCO, a zatem są odpowiedzialne za ochronę obiektów kultury, dzieł sztuki, książek i zbiorów naukowych, komentuje dla Washington Post Corine Wegener, dyrektor Smithsonian Cultural Rescue Initiative.

Cały raport można znaleźć na stronie Muzeum Historii Naturalnej w Wirginii. [LINK]

Oprac. Mikołaj Czyż