Nagroda Nobla z literatury w 2023 r. dla Jona Fosse'a

Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła 5 października 2023 r. że tegoroczna Nagroda Nobla z literatury trafi do Jona Fosse’a „za jego innowacyjne sztuki teatralne i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane”.

Nagroda Nobla z literatury w 2023 r. dla Jona Fosse’a

.W 2023 r. lauretem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury został ogłoszony norweski dramaturg i pisarz Jon Foss za – jak to ujęto w uzasadnieniu – „za jego innowacyjne sztuki teatralne i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane”.

Jak przypomniał Komitet Noblowski sztuki Jona Fosse’a są dziś jednymi z najczęściej wystawianych dramatów na świecie. Jon Foss staje się też coraz bardziej rozpoznawalny dzięki swojej prozie. Głównym tematem twórczości Fosse’a jest dziś kondycja ludzka (niezależnie od gatunku).

Nazwisko Jona Fosse pojawiło się już w typowaniach bukmacherskich na wysokich miejscach. Laudację na cześć tegorocznego noblisty wygłosił pisarz i profesor Anders Olsson, który podkreślił, że Jon Fosse „łączy zakorzenienie w języku i naturze swojego norweskiego pochodzenia a jego twórczość, pisana w języku nynorsk obejmuje bogactwo sztuk teatralnych, powieści, tomików poezji, esejów, książek dla dzieci i tłumaczeń. Chociaż jest dziś jednym z najczęściej wystawianych dramaturgów na świecie, zyskuje coraz większe uznanie dzięki swojej prozie”.

Kim jest laureat?

.Jon Fosse urodził się w 1959 r. w norweskim mieście Haugesund. Wychował się na zachodnim wybrzeżu Norwegii – tam właśnie rozgrywa się wiekszość jego utworów. W 1983 r. zadebiutował powieścią „Raudt, svart” (Czerwone, czarne), dwa lata później wydał książkę „Stengd gitar” (Zamknięta gitara), a w 1986 r. tomik poezji „Engel med vatn i augene” (Anioł z wodą w oczach). Rozgłos przyniosły mu dramaty. Po polsku drukowano je na łamach „Dialogu”, ukazały się także „Sztuki teatralne”.

W 2019 r. ukazały się pierwsze dwa tomy „Septologii” – prozatorskiego opus magnum Fossego. Kolejne trzy części (3-5) ukazały się w 2020 r., dwie ostatnie (6-7) rok później. To historia dwóch mężczyzn noszących to samo imię – Asle. Pierwszy tom tej książki ukazł się właśnie po polsku w tłumaczeniu Iwony Zimnickiej nakładem wydawnictwa ArtRage.

„Podobnie jak jego wielki prekursor w literaturze nynorskiej Tarjei Vesaas, Fosse łączy silne więzi lokalne, zarówno językowe, jak i geograficzne, z modernistycznymi technikami artystycznymi. Jego szczególna gnostycka wizja prowadzi do nihilistycznej pogardy dla świata. Rzeczywiście, w jego twórczości jest wiele ciepła i humoru, a także naiwna wrażliwość na jego surowe obrazy ludzkich doświadczeń” – wskazała Królewska Szwedzka Akademia Nauk.

Nagroda Nobla z literatury

.Literatura zajmowała ważne miejsce w życiu i późniejszym testamencie samego Alfreda Nobla. Jak przypomina Komitet Noblowski już we wczesnej młodości rozwinął swoje zainteresowania literackie, które trwały przez całe życie. Jego biblioteka składała się z bogatego i szerokiego zasobu literatury w różnych językach. W ostatnich latach życia sam próbował swoich sił jako autor i zaczął pisać beletrystykę. Literatura była czwartym obszarem nagród, o którym Nobel wspomniał w swoim testamencie.

Nagroda Nobla z literatury dla Polaków

.Wśród laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie literatury jest aż pięciu Polaków: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz, Wisława Szymborka i Olga Tokarczuk. Jak zauważa w swoim tekście dla „Wszystko co Najważniejsze” Łukasz Jasina wszyscy oni, choć nie zawsze zrozumiani, są twórcami arcypolskimi – wyrosłymi z doświadczenia „skrwawionych ziem”, wolności i naszej skomplikowanej kultury. Kultury, która jest naszym najważniejszym znakiem firmowym.

ad, kr/WszystkocoNajważniejsze/NoblePrize/PAP