Starożytne miasta Majów były skażone rtęcią
Najnowsze badania i prace archeologiczne przeprowadzone na obszarze Mezoameryki ukazują, że gleba w miastach starożytnych Majów jest w wielkim stopniu zanieczyszczona rtęcią.
Autorzy badań naukowych na temat jednej z głównych cywilizacji prekolumbijskiej Ameryki wnioskują, że starożytne miasta Majów były skażone rtęcią za sprawą tego, że Majowie intensywnie używali rtęci i produktów zawierających rtęć. Doprowadziło to w ich czasach do poważnego i groźnego zanieczyszczenia, które utrzymuje się nawet do dnia obecnego.
W związku z tym, iż miasta starożytnych Majów w Mezoameryce nie przestają ciekawić archeologów i innych specjalistów, to niedawno pod powierzchnią gleby jeden zespół badaczy dokonał nieoczekiwanego odkrycia: otóż ośrodki miejskie Majów były w niebezpiecznym stopniu zanieczyszczone rtęcią. W artykule przeglądowym w Frontiers in Environmental Science naukowcy stwierdzili, że to zanieczyszczenie nie ma rodowodu współczesnego a jest spowodowane częstym stosowaniem rtęci i produktów zawierających rtęć przez Majów z okresu klasycznego, między 250 a 1100 rokiem n.e. Skażenie to jest w pewnych lokacjach tak silne, że nawet dzisiaj stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia nieuważnych archeologów.
Główny autor pracy naukowej, dr Duncan Cook, profesor geografii na Australijskim Uniwersytecie Katolickim, powiedział: „Zanieczyszczenie środowiska rtęcią zwykle występuje we współczesnych obszarach miejskich i krajobrazach przemysłowych. Starożytne miasta Majów były skażone rtęcią i pdkrycie rtęci zakopanej głęboko w glebach i osadach w starożytnych miastach Majów jest trudne do wyjaśnienia, dopóki nie zaczniemy rozważać archeologii regionu, która mówi nam, że Majowie używali rtęci przez wieki”.
Profesor Cook i jego współpracownicy jako pierwsi dokonali analizy wszystkich danych dotyczących stężenia rtęci w glebie i osadach na stanowiskach archeologicznych w starożytnym świecie Majów. Wykazała ona, że na stanowiskach z okresu klasycznego, dla których dostępne są pomiary – Chunchumil w dzisiejszym Meksyku, Marco Gonzales, Chan b’i i Actuncan w Belize, La Corona, Tikal, Petén Itzá, Piedras Negras i Cancuén w Gwatemali, Palmarejo w Hondurasie iw Cerén, mezoamerykańskiej „Pompejach”, w Salwadorze – zanieczyszczenie rtęcią jest wykrywalne wszędzie z wyjątkiem Chan b’i.
Stężenie rtęci waha się od 0,016 ppm w Actuncan do niezwykłego 17,16 ppm w Tikal. Dla porównania, Próg Efektu Toksycznego (TET) rtęci w osadach jest określony jako 1 ppm.
W związku z tym że starożytne miasta Majów były skażone rtęcią nasuwa się pytanie: co odpowiada za to starożytne zanieczyszczenie miast Mezoameryki tym metalem? Naukowcy podkreślają, że szczelne naczynia wypełnione „elementarną” (tj. płynną) rtęcią znaleziono na kilku stanowiskach Majów, na przykład w Quiriqua w Gwatemali, El Paraíso w Hondurasie i w dawnym wieloetnicznym mieście Teotihuacan, położonym w centralnym Meksyku. W innych lokacjach dawnej krainy Majów archeolodzy znaleźli obiekty pomalowane farbami zawierającymi rtęć, głównie wykonanymi z minerału cynobru.
Jak twierdzą badacze, starożytni Majowie w pospolity sposób używali do dekoracji farb i proszków w skład których wchodziły cynober i rtęć. Ta rtęć następnie przedostawała się do gleby, będąc wypłukiwaną z tarasów, podłóg, ścian i ceramiki.
„Dla Majów przedmioty mogły zawierać ch’ulel , czyli siłę duszy, która tkwiła we krwi. W związku z tym genialny czerwony pigment cynobru był nieocenioną i świętą substancją, ale bez ich wiedzy był również zabójczy, a jego dziedzictwo przetrwało w glebach i osadach wokół starożytnych miejsc Majów” – stwierdził współautor badania dr Nicholas Dunning, profesor na Uniwersytecie z Cincinnati.
Jako, iż rtęć występuje sporadycznie w wapieniu leżącym u podstaw większości regionu Majów, naukowcy spekulują, że rtęć elementarna i cynober znalezione na stanowiskach Majów mogły być pierwotnie wydobywane ze znanych złóż na północnych i południowych krańcach dawnego świata Majów i importowane do rdzenia terytoriów Majów przez kupców.
Nie powinno dziwić, że tak częsty kontakt z dużą ilością materiałów przesiąkniętych rtęcią stanowił istotne zagrożenie dla zdrowia starożytnych Majów: przykładowo skutki przewlekłego zatrucia rtęcią obejmują uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, nerek i wątroby, a oprócz tego również drżenie, upośledzenie wzroku i słuchu, paraliż oraz problemy ze zdrowiem psychicznym. Być może znaczące jest to, że jeden z ostatnich władców Majów Tikal, Ciemne Słońce, który rządził około 810 r. n.e., jest przedstawiony na freskach jako bardzo otyły. Otyłość jest znanym skutkiem zespołu metabolicznego, który może być spowodowany przewlekłym zatruciem rtęcią.
„Dochodzimy do wniosku, że nawet starożytni Majowie, którzy ledwo używali metali, spowodowali znaczny wzrost stężenia rtęci w swoim środowisku. Ten wynik jest kolejnym dowodem na to, że tak jak żyjemy dzisiaj w „antropocenie”, był też „antropocen Majów” lub „majacen”. Wydaje się, że zanieczyszczenie metalami było skutkiem działalności człowieka na przestrzeni dziejów” – stwierdził drugi autor, dr Tim Beach, profesor z University of Texas w Austin.
.Konieczne są kolejne badania, aby można było w jeszcze większym stopniu ustalić, jaką rolę odegrała rtęć w większych zmianach społeczno-kulturowych i trendach jakie miały miejsce w świecie Majów końca okresu klasycznego.
Oprac. MJ.
