Teresa i Andrzej Starmachowie z Nagrodą prof. Aleksandra Gieysztora

Po raz 26. wręczono Nagrodę im. prof. Aleksandra Gieysztora, przyznawaną za wybitne osiągnięcia mające na celu ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego. Laureatami tegorocznej edycji są Teresa i Andrzej Starmachowie.

Teresa i Andrzej Starmachowie otrzymali Nagrodę prof. Aleksandra Gieysztora

.Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora przyznawana jest od 26 lat, przez Fundację Citi Handlowy im. Leopolda Kronenberga, za szczególne osiągnięcia w ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego. Celem przedsięwzięcia jest promocja oraz wsparcie osobowości, których działalność może inspirować przyszłe pokolenia. Instytucje i osoby uhonorowane tą nagrodą zajmują się rozwojem, promocją i edukacją w obszarze ochrony dziedzictwa kulturowego. Uroczystość wręczenia 26. Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora, nad którą honorowy patronat objął prezydent RP Andrzej Duda, odbyła się 17 marca w Zamku Królewskim w Warszawie. Laureatami tegorocznej edycji są historycy sztuki Teresa i Andrzej Starmachowie.

List do laureatów nagrody i uczestników gali wystosował Prezydent RP Andrzej Duda. „Wręczone wyróżnienie stanowi wyraz podziwu i uznania dla konsekwentniej i wytrwałej pracy na rzecz sztuki polskiej. Dziękuje za wyjątkowy wkład w pielęgnowanie i propagowanie dorobku Grupy Krakowskiej i wielu innych współczesnych artystów. Galeria Starmach od powstania przed 36 laty, jest ważnym punktem na mapie polskiego rynku sztuki a zarazem ośrodkiem jej promocji, przestrzenią inspiracji i form debaty o miejscu twórczości w naszym życiu zbiorowym. Wielkie znaczenie ma też państwa zaangażowanie w projekty międzynarodowe, w ramach których zbiory galerii prezentowane są na wystawach w prestiżowych ośrodkach poza granicami kraju. Wszystko to stawia państwa laureatów w gronie osób najbardziej zasłużonych dla rozwoju polskiej sztuki w naszej epoce” – napisał prezydent.

Kapituła pod przewodnictwem prof. Jacka Purchli przyznała nagrodę Teresie i Andrzejowi Starmachom za „konsekwentny, liczący 35 lat prywatny mecenat nad dziedzictwem artystycznym krakowskiego środowiska artystycznego”. Doceniono szczególną opiekę nad dorobkiem artystycznym Jerzego Nowosielskiego oraz odbudowę na własny koszt zabytkowej, XIX-wiecznej synagogi Zuckera przy ul. Węgierskiej na krakowskim Podgórzu. Szczególnie doceniono dokonanie w roku 2024 bezprecedensowej w powojennej Polsce darowizny prywatnej kolekcji dzieł sztuki o muzealnych walorach, zaliczanych do polskiego dziedzictwa artystycznego i wycenionych łącznie na 50 mln. zł, na rzecz instytucji publicznych miasta Krakowa: Muzeum Sztuki Współczesnej (MOCAK) i Muzeum Fotografii (MUFO).

Autorzy kluczowej krakowskiej galerii

.”Czujemy się niezmiernie docenieni i wręcz onieśmieleni tym, co nas spotkało. Wyróżnienie to zobowiązuje nas, abyśmy nie spoczęli na laurach, ale dalej starali się wnosić wartość do naszej szeroko pojętej kultury. Sztuka była dla nas priorytetem, przedkładaliśmy ją ponad inne dobra. Nasze życie jest krótkie, sztuka zostaje dla pokoleń” – powiedzieli odbierając nagrodę Teresa i Andrzej Starmachowie.

„Teresa i Andrzej Starmachowie od lat prowadzą jedną z kluczowych krakowskich galerii, której autorski profil i program jest skoncentrowany przede wszystkim na najwybitniejszych współczesnych artystach polskich, ale też klasykach sztuki powojennej. Działalność Starmachów przyczyniła się do rozwoju i profesjonalizacji rynku sztuki w Polsce. Dzięki ich zaangażowaniu polscy artyści zyskali platformę do prezentacji swojej twórczości” – napisał o tegorocznych laureatach organizator nagrody. „Imponująca część kolekcji przekazanej do krakowskich muzeów – wyceniona łącznie na 50 milionów złotych, obejmuje prace o fundamentalnym znaczeniu dla kultury polskiej. Dzięki darowi Teresy i Andrzeja Starmachów w zbiorach Muzeum Sztuki Współczesnej (MOCAK) znalazły się prace m.in. Magdaleny Abakanowicz, Władysława Hasiora, Tadeusza Kantora, Edwarda Krasińskiego i Jerzego Nowosielskiego. Muzeum Fotografii (MUFO) zaś zostały przekazane dzieła m.in. Tomasza Ciecierskiego, Marty Deskur i Jadwigi Sawickiej” – dodano w prezentacji laureatów.

W 2024 roku kapituła Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora doceniła zaangażowanie prof. Andrzeja Rottermunda w pracę i starania o zachowanie i rewitalizację zabytków Warszawy. We wcześniejszych latach nagrodę otrzymali m.in.: prof. Jerzy Hausner, prof. Jerzy Limon, państwo Pendereccy, Anda Rottenberg, Norman Davies, Krystyna Zachwatowicz, Andrzej Wajda, Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, ks. bp Waldemar Pytel, prof. Jacek Purchla, Leon Tarasewicz, Lwowska Galeria Sztuki im. Borysa Woźnickiego. 

Lokalne tradycje mają ogromną wartość

.Alicja JAGIELSKA-BURDUK, nauczyciel akademicki, kierownik Centrum Prawa Ochrony Dóbr Kultury UNESCO na Uniwersytecie Opolskim oraz prof. Michał KLEIBER, redaktor naczelny „Wszystko Co Najważniejsze”, profesor zwyczajny w Polskiej Akademii Nauk, przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO zaznaczają, że cały świat coraz bardziej docenia znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stanowiącego – obok zabytków, dzieł sztuki czy kolekcji cennych eksponatów – żywe przejawy niematerialnych tradycji kulturowych odziedziczonych po przodkach i przekazywanych kolejnym pokoleniom. Innymi słowy, termin „dziedzictwo niematerialne” oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, a także związane z nimi przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, uznawaną przez różnorodne wspólnoty społeczne za ważną część ich dziedzictwa. Wśród tak rozumianych elementów są m.in. przekazy dotyczące tradycji muzycznych, rytuałów i obrzędów społeczno-kulturowych, sposobów leczenia, tradycyjnego rzemiosła czy obcowania z przyrodą. Niematerialne dziedzictwo kulturowe jest zakorzenione w tradycji, ale jednocześnie jest współczesne i żywe, reprezentuje stale przekształcane praktyki zachowań społecznych.

Stopniowe dochodzenie na poziomie międzynarodowym do potrzeby ochrony tego dziedzictwa stanowiło złożony proces zwieńczony przyjęciem w 2003 r. konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W tym roku obchodzimy 20-lecie konwencji i jest to w naszym przekonaniu właściwy moment, aby podkreślić wysoki poziom ochrony dziedzictwa niematerialnego w kraju oraz zaangażowanie Polski w międzynarodowej debacie w tym zakresie na szerokim forum UNESCO.

Dziedzictwo kulturowe jest ze swej natury heterogeniczne na poziomie zarówno krajowym, jak i globalnym, a różnorodność przejawów dziedzictwa niematerialnego potwierdza tezę o różnorodności dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo materialne i dziedzictwo niematerialne to pojęcia nakładające się na siebie. Nie można zatem mówić o dychotomicznym, zupełnym podziale na dziedzictwo materialne i niematerialne, albowiem elementy dziedzictwa niematerialnego tworzą ważny fragment dziedzictwa materialnego. Konwencja UNESCO stanowi instrument prawa międzynarodowego regulujący ochronę niematerialnych wytworów dziedzictwa kultury, chociaż elementy ochrony tego dziedzictwa pojawiają się także w innych aktach.

.Zgodnie z konwencją niematerialne dziedzictwo kulturowe jest stale odtwarzane i przekazywane z pokolenia na pokolenie przez wspólnoty i grupy społeczne w relacji z ich otoczeniem, środowiskiem, historią, oddziaływaniem przyrody. Dla niektórych społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem tożsamości i ciągłości istnienia. W konwencji wyróżnia się trzy kluczowe komponenty opisu dziedzictwa niematerialnego: przejaw dziedzictwa (jego manifestację), wspólnoty i grupy z nim związane oraz przestrzeń kulturową. 

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/alicja-jagielska-burduk-michal-kleiber-tradycja-wpisanie-poloneza/

PAP/WszystkocoNajważniejsze/MJ