Amit KUMAR, Urszula KOBYLIŃSKA: Unijna strategia redukcji ryzyka – studium przypadku Polski

Unijna strategia redukcji ryzyka – studium przypadku Polski

Photo of Amit KUMAR

Amit KUMAR

Doktorant specjalizujący się w studiach nad Chinami w Instytucie Technologii i Nauki Birla w Pilani w Indiach. Jest też adiunktem w Instytucie MirYam w Nowym Jorku. Pracuje jako zastępca redaktora naczelnego w „The Defence Horizon Journal” w Austrii.

Photo of Urszula KOBYLIŃSKA

Urszula KOBYLIŃSKA

Adiunkt na Wydziale Inżynierii Zarządzania Politechniki Białostockiej. W swojej działalności naukowej zajmuje się zagadnieniami przedsiębiorczości, współpracy biznesu i uczelni oraz relacji międzyorganizacyjnych. Uczestniczyła w wielu projektach badawczych i dydaktycznych finansowanych z następujących programów: Erasmus+, Interreg oraz Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Poprzez wykorzystanie możliwości, które oferuje współpraca z Indiami, Polska ma szansę wzmocnić odporność swojej gospodarki oraz obrać bardziej zdywersyfikowaną i bezpieczną ścieżkę rozwoju ekonomicznego – piszą Amit KUMAR i Urszula KOBYLIŃSKA

.W ostatnim czasie Unia Europejska aktywnie dążyła do nawiązania różnorodnych partnerstw handlowych i gospodarczych z Chinami. Jednak coraz większe obawy związane z rosnącym deficytem handlowym, skomplikowaną sytuacją polityczną, nadmierną zależnością gospodarczą i potencjalnymi pułapkami zadłużenia z tytułu pożyczek infrastrukturalnych zmusiły UE do rewizji swojego postępowania i przejścia od nadmiernej zależności do działań na rzecz redukcji ryzyka (de-risking). Pojęcie redukcji ryzyka w tym kontekście obejmuje dążenie do zmniejszenia zależności od określonych krajów w celu zminimalizowania podatności na zagrożenia zarówno w sferze politycznej, jak i gospodarczej. Wprowadzając politykę ograniczania ryzyka w stosunkach z Chinami, UE dąży do zabezpieczenia swojej strategicznej autonomii i ochrony cennych aktywów, zmniejszając tym samym ryzyko przymusu gospodarczego, które w przeciwnym razie mogłoby oznaczać zależność od chińskich towarów i zasobów pieniężnych.

Dodatkowo polityka ta ma ułatwić zbudowanie bardziej stabilnego i zrównoważonego globalnego łańcucha dostaw dla Europy, co ma kluczowe znaczenie po zmianie strategii Stanów Zjednoczonych względem Chin z „decouplingu” na „de-risking”. Co ważne, Niemcy potwierdziły skuteczność modelu redukcji ryzyka w relacjach z Chinami. Mając na uwadze powyższe okoliczności, przedstawiamy w tym artykule analizę powiązań handlowych i inwestycyjnych Polski z Chinami, ze szczególnym naciskiem na pilną potrzebę wdrożenia strategii redukcji ryzyka. Oprócz tego niniejsze studium omawia potencjał Indii jako alternatywnego partnera, który mógłby zastąpić Chiny na polskim rynku gospodarczym i inwestycyjnym.

Polsko-chiński krajobraz handlowy

.Chiny stały się istotnym i wciąż zyskującym na znaczeniu partnerem handlowym Polski. Handel dwustronny między tymi krajami obejmuje głównie takie towary, jak maszyny, sprzęt elektryczny, tekstylia i tworzywa sztuczne. Ponadto chińskie inwestycje w Polsce, w szczególności w obszarach rozwoju infrastruktury, górnictwa i produkcji, znacząco przyczyniły się do wzrostu gospodarczego Polski. Rosnąca współzależność gospodarcza doprowadziła jednak do wyraźnego uzależnienia od importu z Chin, co skutkuje znacznym deficytem handlowym.

Wolumen wymiany handlowej między Polską a Chinami odnotował znaczny wzrost w ostatnich latach, z 17 mld USD w 2017 roku do 42 mld USD w roku 2021. Pomimo wyzwań związanych ze spowolnieniem gospodarczym wywołanym pandemią COVID-19 w 2020 roku i złożoności geopolitycznej związanej z sytuacją w Ukrainie w 2021 roku PKB Polski odnotował stabilny wzrost o 6,8 proc., czemu towarzyszą pozytywne perspektywy przyszłej ekspansji gospodarczej.

Eksport z Chin do Polski w 2021 roku osiągnął imponującą wartość 45,8 mld USD, z czego głównymi pozycjami eksportowymi były akcesoria nadawcze (3,35 mld USD), sprzęt nadawczy (2,97 mld USD) i części do maszyn biurowych (2 mld USD). Chiński eksport do Polski wykazał znaczny wzrost w ciągu ostatnich 26 lat, osiągając roczną stopę wzrostu na poziomie 18,5 proc., zwiększając się z 555 mln USD w 1995 roku do imponujących 45,8 mld USD w 2021 roku. I odwrotnie, w 2021 roku polski eksport do Chin osiągnął niebagatelną kwotę 3,76 mld USD, głównie dzięki miedzi rafinowanej (848 mln USD), częściom i akcesoriom samochodowym (160 mln USD) oraz przyrządom do analizy chemicznej (154 mln USD). Warto zauważyć, że polski eksport do Chin notował roczną stopę wzrostu na poziomie 15,2 proc. w ciągu ostatnich 26 lat, zwiększając się nieznacznie z 94,1 mln USD w 1995 roku do 3,76 mld USD w roku 2021.

Chociaż chińskie inwestycje przyniosły Polsce nowe możliwości gospodarcze, potencjalne zagrożenia związane z uzależnieniem od jednego partnera handlowego stały się przedmiotem rosnących obaw. Wyraźny deficyt handlowy w wymianie z Chinami podkreśla konieczność dywersyfikacji polskich stosunków handlowych, a tym samym redukcji możliwych punktów ryzyka. Według tego scenariusza poszukiwanie nowych partnerów handlowych i inwestycyjnych staje się koniecznością, a przy tym jest zgodne z aspiracjami Polski, która dąży do stabilności gospodarczej i bezpieczeństwa w coraz silniej powiązanym globalnym środowisku gospodarczym.

Współpraca z Indiami

.Wiele wskazuje na to, że Indie to obiecujący alternatywny partner w polskiej strategii redukcji ryzyka.

Ponieważ Polska jest największym partnerem handlowym Indii i preferowanym kierunkiem eksportu w Europie Środkowo-Wschodniej (CEE), handel dwustronny między tymi krajami wzrósł prawie siedmiokrotnie w ciągu ostatniej dekady, a jego całkowita wartość w 2019 roku wyniosła 2,36 mld USD.

W 2021 roku polski eksport do Indii osiągnął wartość 1,14 mld USD, na co składały się głównie koks (316 mln USD), turbiny gazowe (208 mln USD) i kauczuk syntetyczny (63,2 mln USD). W ciągu ostatnich 26 lat polski eksport do Indii rósł w rocznym tempie 8,69 proc. i zwiększył się ze 131 mln USD w 1995 roku do 1,14 mld USD w roku 2021. W tym samym okresie indyjski eksport do Polski wyniósł 22,98 mld USD, przy czym tutaj dominowały turbiny gazowe (210 mln USD), agregaty prądotwórcze (166 mln USD) i powlekane żelazo płasko walcowane (146 mln USD). Indyjski eksport do Polski wykazywał silny wzrost o 13,7 proc. w ujęciu rocznym, zwiększając się ze 105 mln USD w 1995 roku do 2,98 mld USD w roku 2021.

Indie jako realny partner w strategii redukcji ryzyka wynikającego ze stosunków z Chinami

.Aby zmniejszyć podatność na zagrożenia handlowe, Polska może rozważyć stworzenie nowego łańcucha dostaw na bazie współpracy z Indiami, krajem o solidnej bazie produkcyjnej i wykwalifikowanej sile roboczej. Kompetencje Indii w zakresie produkcji urządzeń elektronicznych, farmaceutyków i komponentów samochodowych pozwalają na zastąpienie ich produktami towarów z Chin i zmniejszenie ryzyka wynikającego z nadmiernego uzależnienia od jednego dostawcy.

Z kolei cieszący się światową renomą indyjski przemysł technologii informatycznych (IT) daje Polsce realną szansę na wzmocnienie sektora technologicznego i zwiększenie konkurencyjności na rynku europejskim. Strategiczne partnerstwo między tymi krajami w zakresie rozwoju oprogramowania, produkcji sprzętu i usług IT może przynieść obopólne korzyści. Rozległy i zróżnicowany sektor rolnictwa w Indiach stanowi dla Polski atrakcyjną drogę dostępu do rozwijającego się rynku produktów rolnych. Wykorzystanie polskiego doświadczenia w rolnictwie i współpraca z Indiami w celu zaspokojenia ich popytu na różne towary rolne może stworzyć wzajemnie korzystne partnerstwa handlowe.

Co więcej, wieloaspektowa gospodarka Indii otwiera przed Polską szerokie możliwości dywersyfikacji importu. Dobrze prosperujący przemysł farmaceutyczny w Indiach to dla Polski potencjalna przestrzeń importu produktów farmaceutycznych umożliwiających zaspokojenie potrzeb narodowego systemu ochrony zdrowia, a także szansa na zwiększenie wydajności eksportu farmaceutyków na inne rynki. Oprócz tego indyjska produkcja rolna zapewnia Polsce dostęp do szerokiej gamy produktów spożywczych, surowców i technologii rolniczych, umożliwiając jeszcze większą dywersyfikację polskiego łańcucha dostaw oraz wzmocnienie sektora rolniczego. 

Wspólne wartości demokratyczne Indii i Polski sprzyjają współpracy biznesowej i wzajemnym inwestycjom. Wzmocnienie więzi gospodarczych może utorować drogę do ściślejszej współpracy politycznej i kulturalnej między oboma państwami.

Wraz z przyjęciem przez UE polityki redukcji ryzyka w celu przeciwdziałania nadmiernej zależności od Chin Polska musi rozważyć dywersyfikację swoich partnerstw handlowych i inwestycyjnych. Ponieważ Polska utrzymuje silne relacje gospodarcze z Chinami, powinna podjąć rozważne działania pozwalające wyeliminować potencjalne ryzyko związane z uzależnieniem od jednego kraju. Niezależnie od tego Polska zajmuje znaczącą pozycję w Europie Środkowo-Wschodniej i odgrywa kluczową rolę we współpracy między Chinami a tym regionem. Wsparcie Chin w tworzeniu hurtowego rynku produktów rolnych w CEE i wyznaczenie Polski jako regionalnego centrum dystrybucji dodatkowo podkreśla znaczenie tej relacji.

W kontekście potrzeby dywersyfikacji Indie wyłaniają się jako obiecujący partner dla polskiej strategii redukcji ryzyka. Włączenie Indii do koszyka handlowego Polski daje szansę na zwiększenie stabilności gospodarczej, zmniejszenie deficytów handlowych i dostęp do dotychczas niewykorzystanych sektorów. Wspólne wartości demokratyczne Polski Indii oraz potencjał wzajemnie korzystnej współpracy sprawiają, że państwo to stanowi atrakcyjną alternatywę dla Chin. Niemniej jednak Polska musi rozważnie przeprowadzić tę zmianę, uwzględniając bariery handlowe, ramy regulacyjne i dynamikę rynku. Dobrze zaplanowana i skoordynowana strategia, wspierana przez UE, może pozwolić Polsce na skuteczną redukcję ryzyka i wzmocnienie pozycji gospodarczej.

.Przyjęcie polityki redukcji ryzyka kieruje Polskę ku bardziej zrównoważonej i stabilnej przyszłości gospodarczej. Ponieważ Polska przystępuje do tej strategicznej zmiany, musi przeprowadzić kompleksowe badania i podjąć świadome decyzje polityczne, aby efektywnie przejść przez tę złożoną transformację gospodarczą. Poprzez wykorzystanie możliwości, które oferuje współpraca z Indiami, Polska ma szansę wzmocnić odporność swojej  gospodarki oraz obrać bardziej zdywersyfikowaną i bezpieczną ścieżkę rozwoju ekonomicznego.

Amit Kumar
Urszula Kobylińska

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 2 września 2023