Chiara FERRARIS: Paryż Wielkiej Polki. Śladami Marii Curie-Skłodowskiej

Paryż Wielkiej Polki.
Śladami Marii Curie-Skłodowskiej

Photo of Chiara FERRARIS

Chiara FERRARIS

Wychowana na Węgrzech, pół-Polka, pół -Włoszka. Absolwentka kulturoznawstwa w Instytucie Kultury Współczesnej na Uniwersytecie Łódzkim. Producentka telewizyjna. Mieszka w Paryżu od 2006 roku.

Dans la vie rien est à craindre, tout est à comprendre”
(Niczego w życiu nie należy się bać, należy to tylko zrozumieć)

Maria Curie-Skłodowska

.To dewiza jednej z najnowszych szkół w 18. dzielnicy Paryża. Gimnazjum imienia „Marie Curie” jest tylko jednym z wielu we Francji, których patronką jest ta noblistka.

Na podstawie danych dotyczących ponad 67 000 szkół we Francji w 2015 roku „Le Monde” opublikował listę najpopularniejszych ich patronów.

Maria Curie jest patronką co najmniej 360 szkół w całej Francji.

Wśród kobiet plasowała się na trzecim miejscu, po Joannie d’Arc i św. Marii. Wśród panów wyprzedzały ją takie osobistości, jak Victor Hugo, Louis Pasteur, Jean Jaurès, Antoine de Saint-Exupéry czy św. Józef. Warto dodać, że tuż za Marią, na miejscu 13., uplasował się jej mąż, Pierre Curie, a pierwszą dwudziestkę zamknęli Irène Joliot-Curie, córka Marii i Pierre’a, oraz jej mąż Frédéric Joliot-Curie, zajmując kolejno 19. i 20. miejsce.

Gdy w 1891 roku 24-letnia Maria Salomea Skłodowska przyjechała do Paryża, do swojej siostry Broni, nie mogła wiedzieć, że Francja stanie się jej drugą ojczyzną i że w Paryżu i jego okolicach spędzi resztę swojego życia. Po ukończeniu studiów planowała wrócić do Polski i tam pracować jako nauczycielka. Życie jej potoczyło się jednak inaczej.

Paryż wywarł ogromny wpływ na los Marii Curie-Skłodowskiej, ale i ona wywarła nie mniejszy wpływ na Paryż. Dowodem na to jest mnóstwo śladów, które pozostawiła po sobie w stolicy Francji.

Pierwszym paryskim adresem Marii była dawna rue d’Allemagne, znajdująca się niedaleko stacji kolejowej Gare du Nord. To właśnie tam mieszkała siostra Marii wraz z mężem. Dziś ulica ta ma nazwę avenue Jean-Jaurès.

W listopadzie 1891 roku Maria zaczęła studia na Sorbonie, najstarszym europejskim uniwersytecie, powstałym w 1253 roku. Zapisała się na wydział nauk ścisłych, gdzie przedmiotami wiodącymi były matematyka i fizyka. Była jedną z 27 studentek wśród 776 studentów studiujących na tym wydziale. Kobiety mogły studiować na Sorbonie dopiero od 1863 roku.

Wiele lat później, po śmierci Pierre’a Curie, Maria stała się pierwszą kobietą profesorem na Sorbonie, obejmując po nim katedrę fizyki. Wydarzenie to zostało zresztą upamiętnione. Przy wejściu do auli Georges’a Lefebvre’a widnieje tablica pamiątkowa z napisem: „W tej auli 5 listopada 1906 roku Marie Curie, pierwsza kobieta profesor na Sorbonie, dała swój pierwszy wykład. Stowarzyszenie Curie i Joliot-Curie, grudzień 2011 roku”.

Choć odległość między mieszkaniem przy rue d’Allemagne i Sorboną wynosiła tylko 5 km, w tamtych czasach jej pokonanie zajmowało około godziny. Ponadto siostra Marii Bronisława i jej mąż Kazimierz Dłuski prowadzili w domu praktykę lekarską, więc Marii trudno było skupić się na nauce.

Dlatego w marcu 1892 roku przeprowadziła się do umeblowanego pokoju przy rue Flatters w Dzielnicy Łacińskiej. Miejsce to, choć bardzo skromne, było spokojniejsze i znajdowało się znacznie bliżej uczelni. Swój czas Maria dzieliła między uniwersytet, laboratorium i naukę w bibliotece Świętej Genowefy.

W 1893 roku, po otrzymaniu licencjatu z fizyki, dostała stypendium, dzięki któremu mogła nadal kontynuować naukę w Paryżu. Rok później otrzymała licencjat z matematyki i poznała swojego przyszłego męża Pierre’a Curie. Ważnym miejscem w ich życiu stanie się Sceaux.

Sceaux to podparyska gmina i miejscowość, znajdująca się na południu Paryża. Dzisiaj z Dzielnicy Łacińskiej można się tam dostać w niecałe pół godziny kolejką podmiejską RER B. W Sceaux przy rue des Sablons (obecnie rue Pierre Curie) mieścił się rodzinny dom Pierre’a Curie. To w tamtejszym ratuszu w 1895 roku Maria i Pierre wzięli ślub.

Na budynku przy rue de la Glacière w 13. dzielnicy Paryża znajduje się tabliczka z napisem: „W 1898 r. Pierre i Marie Curie mieszkali w tym budynku, gdy odkryli rad w Wyższej Szkole Fizyki i Chemii w Paryżu”.

To tu państwo Curie zamieszkali jako małżeństwo. Po narodzinach ich pierwszej córki, Irène, postanowili się przenieść do domu znajdującego się nieopodal, przy boulevard Kellermann. Mieszkali tam aż do momentu, gdy ich historia miłosna została przerwana przez śmierć Pierre’a w 1906 roku. Został potrącony przez wóz konny na rue Dauphine, przy moście Pont Neuf w Paryżu.

Po tym tragicznym wydarzeniu Maria przeniosła się z córkami do Sceaux i mieszkała tam przy rue Chemin-de-Fer (obecnie Jean Mascré) w latach 1907-1912.

Gdy dojazdy z Sceaux do Paryża stały się uciążliwe, Maria postanowiła przeprowadzić się do stolicy. Nowym paryskim adresem noblistki było 36 quai de Béthune na wyspie św. Ludwika, gdzie mieszkała w latach 1912-1934. Dziś znajduje się tam informująca o tym tabliczka. Maria Curie-Skłodowska zmarła w 1934 r. w sanatorium Sancellemoz w Passy, w Górnej Sabaudii. Pochowana została na cmentarzu w Sceaux u boku męża i teścia. Na cmentarzu tym znajduje się również grób jej córki Irène i jej męża.

Dopiero w 1995 roku, po decyzji ówczesnego prezydenta François Mitteranda, w obecności prezydenta Lecha Wałęsy szczątki Marii i Pierre’a zostały przeniesione do Panteonu.

Maria Curie-Skłodowska jest pierwszą kobietą, która spoczęła w Panteonie za zasługi własne.

Najbardziej była związana z 5. dzielnicą Paryża. Tam w dawnym laboratorium noblistki znajduje się Muzeum Curie przy 1 rue Pierre et Marie Curie. Do dziś można oglądać i laboratorium chemiczne, i biuro, w którym pracowała.

Dosłownie za rogiem muzeum znajduje się rue d’Ulm, gdzie w 1909 roku rozpoczęła się budowa Instytutu Radowego, który został ukończony w 1914 roku, tuż przed I wojną światową. Jego celem było badanie radioaktywności i jej zastosowań w fizyce, chemii, biologii i medycynie. W 1920 roku założona została Fundacja Curie pod patronatem Instytutu Radowego oraz Instytutu Pasteura, przy finansowym wsparciu Henriego de Rothschilda. Miała ona wspomagać działalność badawczą Instytutu Radowego i ułatwiać pacjentom korzystanie z usług medycznych w jak najlepszych warunkach.

Instytut Radowy i Fundacja Curie połączyły się w 1970 r., tworząc Instytut Curie, który działa do dnia dzisiejszego, a jego siedziba nadal mieści się przy rue d’Ulm. Jest to fundacja, która zajmuje się badaniami z zakresu onkologii, a także leczeniem nowotworów.

Od 2004 roku Francuzi w marcu przypinają sobie do ubrań żonkile, w tym także prezenterzy telewizyjni. Biorą oni udział w ogólnokrajowym wydarzeniu „Une Jonquille pour Curie”, czyli „Żonkil dla Curie”. Jest to znak wsparcia dla pacjentów, lekarzy i badaczy z Instytutu Curie, zbierane są wtedy środki na badania nowotworów oraz walkę z nimi.

.W 1967 r. Antoine Lacassagne, lekarz i biolog współpracujący z Marią Curie, powiedział, że odkrycia Marii Curie spowodowały reakcję łańcuchową innych odkryć i że ta reakcja nie zatrzyma się już nigdy. Dziś, 150 lat po narodzinach polsko-francuskiej uczonej, można powiedzieć, że się nie mylił. Pamięć o Marii Curie-Skłodowskiej i cały jej dorobek są nadal żywe w Paryżu.

Chiara Ferraris

W przygotowywaniu tekstu korzystałam z: „Marie Curie”, Janine Trotereau, Gallimard 2011, „Marie Curie: Portrait d’une femme engagée 1914-1918”, Marie-Noëlle Himbert, Ed. de la Loupe 2015, „Marie Curie derrière la légende”, Robert Reid, Seuil 1983

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 4 listopada 2017