Europa Centralna

Europa Zachodnia i Środkowa są jak małżonkowie, którzy po miodowym miesiącu odkrywają, że za cechami, które ich przyciągały do siebie, kryją się fundamentalne niezgodności.

Pandemia COVID-19 i restrykcje rządowe przyniosły wstrząs, który dotknął i będzie nadal dotykał wszystkie gospodarki Europy Środkowej. Dostrzegamy jednak kilka powodów, dla których Polska, Czechy, Słowacja i Węgry mają szansę pozostać obszarem o ponadprzeciętnym wzroście gospodarczym w Unii Europejskiej.

Churchill miał rację. Przed nastaniem Stalina owe „pradawne stolice” uważano powszechnie za fundamentalną i integralną część Europy.

Rozsądne jest zasugerowanie, że odkąd Unia Europejska się powiększyła w 2004 i 2007 r., Europa Wschodnia przestała istnieć jako odrębny region. Została wtedy w dużym stopniu włączona do Europy jako całości, a na horyzoncie wciąż jawi się nam przyszłe rozszerzenie Wspólnoty.

Blisko 5 tysięcy gości z najdalszych zakątków świata to najlepsza wizytówka konferencji. W tym roku szykujemy się na kolejny rekord frekwencji. Już ponad 40 proc. jej uczestników pochodzi z zagranicy. Dominuje wśród nich pogląd, że Forum Ekonomiczne to doskonała platforma wymiany poglądów, gdzie można prowadzić konstruktywny dialog o sprawach kluczowych dla kontynentu.

Kraje Europy Środkowej i Wschodniej są krajami o innej kulturze. Naznaczeni jesteśmy czymś, co, jak mówił jeden z moich przyjaciół, można określić jako program antywirusowy, który został zainstalowany w naszych głowach w okresie komunizmu. Ten program ostrzega nas przed różnymi niebezpieczeństwami znacznie wcześniej niż osoby z innych krajów, które nie przeżyły tego, co my przeżyliśmy za czasów komunizmu.

W Holandii, po wykryciu rosyjskiej dezinformacji przed referendum w sprawie układu stowarzyszeniowego z Ukrainą w 2016 roku, holenderski rząd powrócił do głosowania w formie papierowej podczas wyborów parlamentarnych w 2017 roku, aby zapobiec ewentualnemu włamaniu ze strony Rosji do elektronicznego systemu głosowania. Holenderski wywiad ustalił następnie, że Kreml wytwarzał fake news, zamierzając wpłynąć na wynik wyborów. We Włoszech początkowe obawy dotyczące dezinformacji związanej z Kremlem pojawiły się podczas referendum konstytucyjnego w 2016 roku, kiedy antyestablishmentowy Ruch Pięciu Gwiazd wykorzystywał w swojej kampanii prokremlowską propagandę. Niestety, tradycyjnie prorosyjska postawa Włoch przetrwała, a kraj nie podjął żadnych środków, by złagodzić wysiłki Kremla. Hiszpania została brutalnie wybudzona z letargu przez groźbę rosyjskiej dezinformacji podczas niedawnego katalońskiego referendum niepodległościowego, które było aktywnie wspierane przez rosyjskie media, a podczas którego puszczono w obieg szereg fałszywych wiadomości.

Potrzebujemy dojrzałej i podmiotowej współpracy z rodzącą się potęgą. Problem w tym, że Chiny, ale dotyczy to też Rosji, świetnie znają uwarunkowania polityczne, społeczne i kulturowe w Europie Środkowej. Tymczasem u nas sinologia to ciągle prestiżowy, ale niszowy kierunek studiów. Potrzebujemy ludzi z wiedzą o Chinach, zdolnych budować odpowiednią agendę. Nie doktrynalną, lecz profesjonalną. Jednak jeśli mamy współpracować na zasadzie „różnic systemów”, nie powinniśmy tak łatwo odżegnywać się od przypominania o prawach człowieka. Musimy uważać, a można tu się odwołać do tak zwanej czeskiej doktryny Druláka, by naszej polityki wobec Chin nie budowali absolwenci Instytutu Konfucjusza lub stypendyści chińskich programów, niepodlegających kontroli naszych rządów.