Igor MERTYN: "O patologiach systemu przeciwdziałania alkoholizmowi w Polsce"

"O patologiach systemu przeciwdziałania alkoholizmowi w Polsce"

Photo of Igor MERTYN

Igor MERTYN

Socjolog, autor scenariuszy filmowych, kierownik produkcji filmowej. Absolwent Socjologii Kultury Uniwersytetu Łódzkiego oraz PWSFTViT w Łodzi.

zobacz inne teksty Autora

Według ostatniego raportu Światowej Organizacji Zdrowia na jeden sklep sprzedaży napojów alkoholowych powinno przypadać co najmniej 1000 osób, w Polsce obecna średnia to 273 osoby. Nasz kraj znajduje w światowej czołówce pod względem dostępności alkoholu.

.Kto w takim razie może ograniczyć dostępność alkoholu, na przykład zmniejszając ilość miejsc sprzedaży? Odpowiedź jest jedna: tylko gmina może ograniczyć dostęp do sprzedaży alkoholu.

Jak w takim razie wygląda system wydawania pozwoleń na sprzedaż alkoholu. Czy rada gminy faktycznie decyduje o lokalizacji sklepu z sprzedażą alkoholu? Czy ma wpływu na liczbę otwieranych sklepów? Czy posiada uprawnienia do tego by regulować odległości między punktami sprzedaży alkoholu, szkołami, placówkami oświatowo-wychowawczymi i opiekuńczymi?

Zacznijmy od tego, że prezydent, wójt zgodnie z zapisami Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 26 X 1982 roku inicjuje działania w zakresie przeciwdziałania zjawisku uzależnienia i reguluje kwestie sprzedaży detalicznej. Zadanie to powierza na podstawie przepisów ustawy gminnym komisjom rozwiązywania problemów alkoholowych.

Tak, podstawowe zapisy ustawy o wychowaniu z trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi pochodzą z 1982 roku!

.Gminną komisję powołuje prezydent miasta, burmistrz lub wójt gminy. W skład gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Interesujące jest to, co należy do zadań komisji. Przede wszystkim opiniowanie wniosków o wydanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych zgodnie z uchwałami rady gminy i art. 12 ustawy (chodzi o liczbę punktów i ich usytuowanie). Ponadto gminna komisja podejmuje decyzję o obowiązkowym poddaniu się leczeniu osoby uzależnionej od alkoholu, inicjuje zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, gdzie sprawcą jest uzależniony od alkoholu.Komisja zawiadamia właściwe organy administracji publicznej w przypadku otrzymania informacji o sprzedaży alkoholu niezgodnie z przepisami prawa, zgłasza propozycje zadań z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom do preliminarza wydatków.

Rada Gminy w drodze uchwały określa zasady wynagradzania za prace wykonywane przez członków komisji, za udział w posiedzeniach (ryczałt), a także dodatkowe wynagrodzenie za czynności takie jak wizytacje czy wizja lokalna punktu sprzedaży. Członkowie komisji nie są związani z komisją stosunkiem pracy i nie są jej pracownikami; są jedynie powoływani na podstawie zarządzenia. Radni zasiadający w komisji tej samej gminy, gdzie sprawują mandat, otrzymują diety.

.W czasie zajęć na temat programów przeciwdziałania uzależnieniom w gminie dla studentów pracy socjalnej często pada to fundamentalne pytanie: Ale skąd pochodzą pieniądze na finansowanie programów w gminie?

Odpowiadam: Z tytułu opłat za wydanie zezwoleń przedsiębiorcom na sprzedaż detaliczną.

Gmina pozyskuje środki na finansowanie zadań określonych w ustawie, zadań w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi poprzez pobór opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.

Więcej wydanych zezwoleń na sprzedaż alkoholu w gminie lub przedłużanie pozwoleń to większe wpływy do budżetu gminy, a co za tym idzie, więcej środków na prowadzenie gminnych programów przeciwdziałania alkoholizmowi!

.Więcej terapii, więcej porad psychologicznych, więcej szkoleń, jadłodajni, noclegowni, zajęć dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, publikacji, prelekcji… To absurd!

Drugie pytanie, które zadają słuchacze: Z jakich źródeł jest finansowane wynagrodzenie członków komisji?

Odpowiedź: Również z opłat za wydawanie zezwoleń na sprzedaż detaliczną alkoholu. Im więcej pozwoleń, tym więcej pieniędzy…

.Polska Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych — agenda podległa Ministrowi Zdrowia — opublikowała wytyczne w zakresie kompetencji członków komisji. Wytycznych jest kilkanaście, a najważniejsze z nich mówią, że członkowie komisji powinni m.in.:

— znać problematykę uzależnienia od alkoholu, leczenia osób uzależnionych, ryzykownego i szkodliwego picia alkoholu oraz strategie pomocy,
— znać problematykę rodzin z problemem alkoholowym, w tym współuzależnienie,
— znać problematykę sytuacji dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym,
— rozpoznawać zjawisko przemocy w rodzinie — aspekty prawne i psychologiczne,
— posiadać wiedzę z zakresu opracowywania strategii profilaktyki, znać standardy programów profilaktycznych oraz umieć przeprowadzać ich ewaluację,
— posiadać wiedzę o systemie rozwiązywania problemów alkoholowych w Polsce i budowaniu gminnych programów oraz umieć przeprowadzać ich ewaluację,
— znać zasady wydawania i cofania zezwoleń oraz prowadzenia kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych z uwzględnieniem lokalnych strategii ograniczania dostępności alkoholu,
— powinni posiadać przynajmniej podstawową interdyscyplinarną wiedzę z zakresu rozwiązywania problemów uzależnień.

.Jednym zdaniem, członek komisji powinien posiadać szeroką wiedzę z zakresu profilaktyki uzależnień, systemów wsparcia oraz detalicznej sprzedaży alkoholu. A jak jest w praktyce?

Z danych zebranych z 40 gminnych komisji (w miastach wojewódzkich i miastach średniej wielkości) podczas badania własnego nad systemem rozwiązywania problemów alkoholowych wynika, że tylko w jednej członkami nie byli radni gminy. Tylko w jednej wszyscy członkowie komisji byli fachowcami. W pozostałych badanych komisjach powierza się wykonywanie zadań osobom, które nie znają problematyki uzależnień, nie posiadają certyfikatów z ukończonych kursów z zakresu problematyki uzależnień, nie są terapeutami uzależnień ani pracownikami służb społecznych, nie są psychologami. Odnotowano również przypadki, gdzie członkowie komisji nie posiadają nawet wykształcenia średniego.

Komisje rozwiązywania problemów alkoholowych obsadzane są bardzo często z klucza politycznego.

.Członkami komisji są radni powiatowi, wojewódzcy, byli posłowie i senatorowie, w jednej z komisji jest dwóch przedstawicieli klubów w radzie miasta, którzy nawet nie przeszli szkolenia z zakresu profilaktyki uzależnień.

W komisjach zasiadają również osoby, które wywołują konflikt interesów, reprezentując organizację, która jest wykonawcą zadania z zakresu profilaktyki uzależnień.

Przypomnę, że komisja nie tylko opiniuje wnioski o wydanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, ale również podejmuje decyzję o obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną od alkoholu.

.Wynagrodzenie dla członka komisji może osiągać 1800 zł miesięcznie, dieta dla radnego z tytułu prac w komisji oraz pozostałych czynności, jak wizje lokalne, może być taka sama. Posiedzenia komisji zwyczajowo odbywają się raz w tygodniu i często sprowadzają się do podpisania listy, podpisania uchwał i pozostawienia reszty prac pracownikom urzędu gminy czy ośrodka pomocy społecznej.

Do tego niestety po wyborach samorządowych skład komisji się zmienia wraz ze zmianą władzy. Zgodnie z zasadą: Dam mu zarobić, chłop wybory przegrał, do rady nie wszedł.

.Związek Miast Polskich opracował nowelizację ustawy o wychowaniu w trzeźwości, w której zakłada się, że Rada Gminy będzie posiadać kompetencje określania miejsca i godzin sprzedaży alkoholu a także limitu miejsc sprzedaży. Ale de facto Gmina takie uprawnienia już posiada. Proponowana nowelizacja niczego nie zmieni. Zmiana musi dziś sięgnąć głębiej, do podstaw systemu. Polska Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych apeluje, by samorządowcy brali pod uwagę przede wszystkim dobro mieszkańców ich zdrowie i bezpieczeństwo a nie wpływy do kasy gminy. Aby tak było trzeba zmienić system. Dziś wciąż mamy zasadę: im większa sprzedaż alkoholu w gminie tym więcej pieniędzy na walkę z uzależnieniem!

Igor Mertyn

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 29 stycznia 2016