Trójmorze, czyli Europa Środkowa jako przedmiot polityki
Trójmorze jest katalizatorem naszych więzi i ambicji, byśmy mieli wpływ na przyszły kierunek rozwoju Europy – pisze Jan SECHTER
.Trójmorze to projekt współpracy gospodarczej, infrastrukturalnej i energetycznej między dwunastoma państwami członkowskimi UE: Bułgarią, Czechami, Estonią, Chorwacją, Litwą, Łotwą, Węgrami, Polską, Austrią, Rumunią, Słowacją i Słowenią. Od momentu jego powstania z inicjatywy Polski i Chorwacji jest to również projekt współpracy transatlantyckiej. Wspierany przez prezydenta Trumpa, a obecnie przez administrację Bidena – jest najważniejszym projektem transatlantyckim realizowanym w Europie od czasu integracji Europy Środkowo-Wschodniej ze strukturami NATO. 18 listopada 2020 roku Kongres USA jednogłośnie przyjął rezolucję nr 672, w której popiera projekty w formacie Trójmorza i samą inicjatywę jako koncepcję strategiczną.
Projekt ma na celu wzmocnienie infrastruktury transportowej, energetycznej i cyfrowej, łączącej nasz region wzdłuż osi Północ-Południe. Większość funduszy europejskich była przeznaczona na projekty modernizacyjne łączące Europę Zachodnią i Wschodnią, co od rozszerzenia UE w 2004 roku stanowiło również priorytet dla Europy Środkowej i Wschodniej.
Za niezwykle ważne uważam również wzmocnienie wzajemnej synergii udanej transformacji gospodarczej ostatnich trzydziestu lat w krajach Trójmorza. Jednocześnie fakt, że nasz potencjał jest agregowany poprzez współpracę, znacznie zwiększa naszą atrakcyjność dla amerykańskich inwestorów.
Konkretne projekty, które kraje Europy Środkowo-Wschodniej planują wspólnie, stanowią o wiele atrakcyjniejszy obiekt zainteresowania. Chcemy wnieść wartość dodaną do projektów, których nie jesteśmy w stanie sami sfinansować lub zorganizować, dlatego potrzebujemy w nich współpracy sąsiadów i zasobów z zewnątrz. Sieć ta ma sens tylko w większej całości, dzięki czemu będziemy mogli skuteczniej przyciągnąć inwestorów. W Republice Czeskiej coraz częściej postrzega się to jako korzyść, co ostatecznie znalazło odzwierciedlenie w deklaracji programowej nowego rządu i z czym się zgadza zdecydowana większość opozycyjnych partii politycznych. Fundusz Inwestycyjny Trójmorza ma potencjał, by udoskonalić nasz dotychczasowy krajowy i unijny sposób myślenia o dużych inwestycjach oraz wnieść do Europy Środkowo-Wschodniej amerykańskie podejście do finansowania inwestycji z wielu źródeł. Z czasem może się okazać, że projekty infrastruktury transportowej i energetycznej na dużą skalę staną się atrakcyjniejsze dla kapitału amerykańskiego i że w poszczególnych przedsięwzięciach będzie on powiązany z istniejącymi sprawdzonymi formami finansowania.
Sukces gospodarczy i orientacja transatlantycka są żywotnymi interesami w dziedzinie bezpieczeństwa o wymiarze strategicznym dla Europy Środkowej i Wschodniej. Bezprecedensowa agresja Rosji na Ukrainę potwierdziła zasadność koncepcji Trójmorza. Infrastruktura energetyczna, transportowa i cyfrowa są kluczowe dla naszych krajów i obywateli. Dlatego Trójmorze jest też odpowiedzią na osłabienie więzi transatlantyckich, które okresowo występuje w Europie Zachodniej od zakończenia II wojny światowej. Jest to dla nas bardzo ryzykowne i niepożądane.
Nie możemy pozwolić na to, abyśmy stali się peryferiami między Zachodem a Wschodem. Energetyka i ambitne programy europejskie, takie jak Zielony Ład, będą musiały zostać całkowicie przeformułowane pod względem geostrategicznym.
Pomoc humanitarna i wojskowa dla Ukrainy pokazuje, że wszystkie nasze główne połączenia transportowe w regionie Trójmorza i korytarze do Azji wymagają przeglądu strategicznego. Przegląd europejskiej sieci bazowej TEN-T, negocjowany obecnie przez państwa członkowskie i instytucje europejskie po dziesięciu latach, uwzględnia już pewne aspekty wojskowe i strategiczne. Konieczne będzie również poświęcenie większej uwagi dyskusji o rozwoju sieci infrastruktury transportowej i energetycznej TEN-T z aspirującymi do członkostwa w UE krajami bałkańskimi, a z Ukrainą Europa musi prowadzić intensywne rozmowy na temat sieci transportowych i energetycznych właśnie ze względu na złe doświadczenia związane z poczynaniami Rosji. Transport i energetyka potrzebują wsparcia infrastruktury sieci 5G oraz jej systemu satelitarnego. Ważne będzie rozpoczęcie konsekwentnego budowania europejskiej i euroatlantyckiej autonomii strategicznej w dziedzinie technologii kosmicznych oraz otwarcie badań i rozwoju cywilnych i wojskowych elementów systemów satelitarnych.
Nowe połączenia kolei dużych prędkości Berlin-Praga-Wiedeń-Budapeszt, Warszawa-Katowice-Ostrawa-Wiedeń i Warszawa-Wrocław-Praga muszą zostać zintegrowane na Północy i Południu Europy w ramach kluczowych projektów realizowanych z funduszy Trójmorza, takich jak Rail Baltica i Via Carpatia, a także z sieciami transportowymi krajów alpejskich. Gruntownej ponownej oceny znaczenia i użyteczności będą potrzebować nie tylko porty Morza Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyku, ale także śródlądowe drogi wodne i ich intermodalne punkty przeładunkowe z koleją i siecią autostrad. Dla Republiki Czeskiej i naszej gospodarki eksportowej coraz większe znaczenie mają porty bałtyckie, które wraz z rozwojem sieci kolejowej i autostradowej w Polsce stanowią coraz bardziej konkurencyjną alternatywę dla tradycyjnych portów Morza Północnego w Europie Zachodniej.
Od zakończenia zimnej wojny budowa infrastruktury transportowej jest jednym z najważniejszych czynników konkurencyjności gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej i kluczem do naszego sukcesu. Teraz musimy wspólnie w ramach Trójmorza nadać strategiczną perspektywę infrastrukturze transportowej i jej priorytetom.
.Jak w styczniu 2021 roku napisał prezydent Polski Andrzej Duda, udało nam się wyemancypować Europę Środkową, która stała się samodzielnym podmiotem procesów politycznych i cywilizacyjnych. Trójmorze jest katalizatorem naszych więzi i ambicji, byśmy mieli wpływ na przyszły kierunek rozwoju Europy. Nasze kraje, bliskie sobie kulturowo, pod względem koncepcji wolności i demokracji oraz wyzwolenia się z zimnej wojny, mogą zatem znaleźć w Trójmorzu inne ważne umocowanie poza członkostwem w UE i NATO. Na zbliżającym się szczycie w Rydze będziemy mieli wiele do omówienia.
Jan Sechter
Tekst ukazał się równolegle w czeskim tygodniku “Echo” i we “Wszystko co Najważniejsze” w ramach międzyredakcyjnego projektu realizowanego przy wsparciu Instytutu Polskiego w Pradze, w konkursie MSZ “Forum Polsko Czeskie 2022”.
