Europa Środkowa

Wygląda na to, że Unia może mieć nadzieję najwyżej na zmianę rządu w zbuntowanych środkowoeuropejskich państwach członkowskich. Rodzi to jednak trudne pytania o charakter UE jako podmiotu politycznego. W sytuacji, w której Unia Europejska potrafi współpracować wyłącznie z uległymi rządami i politykami wpisującymi się w określoną ideologię, niektórzy „obywatele UE” zaczynają być naprawdę równiejsi od innych.

To, jakie zagadnienia jednostka czy większe społeczności, jak narody, uznają za naczelne, decyduje o ich losach. Może więc pochylenie się nad tą kwestią nie będzie stratą czasu?

Badania naukowe i innowacje odgrywają kluczową rolę w strategii rozwoju i zatrudnienia Unii Europejskiej. Stymulowanie działań w tych sektorach pozwoli opracować odpowiednie rozwiązania umożliwiające sprostanie istotnym wyzwaniom, takim jak zmiany klimatyczne, bezpieczeństwo energetyczne, zdrowie publiczne, warunki życia i pracy.

Świat przypomina coraz bardziej globalną wioskę, gdzie każdy mieszka w domu o innej wielkości i innym standardzie. Wiemy, że nie uda nam się żyć w zgodzie, jeżeli w sąsiednim domu dojdzie do kłótni.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej w ciągu najbliższej dekady znacznie zwiększą dochód na głowę mieszkańca tego regionu i dogonią gospodarki południa Europy

Rozsądne jest zasugerowanie, że odkąd Unia Europejska się powiększyła w 2004 i 2007 r., Europa Wschodnia przestała istnieć jako odrębny region. Została wtedy w dużym stopniu włączona do Europy jako całości, a na horyzoncie wciąż jawi się nam przyszłe rozszerzenie Wspólnoty.

Joe Biden nie wprowadzi większych zmian w polityce, którą wobec Europy Środkowej prowadził Donald Trump. Za rządów Trumpa zaczął funkcjonować projekt Trójmorza obejmujący 12 państw regionu. Biden się z niego nie wycofa.

Pandemia COVID-19 i restrykcje rządowe przyniosły wstrząs, który dotknął i będzie nadal dotykał wszystkie gospodarki Europy Środkowej. Dostrzegamy jednak kilka powodów, dla których Polska, Czechy, Słowacja i Węgry mają szansę pozostać obszarem o ponadprzeciętnym wzroście gospodarczym w Unii Europejskiej.

Pamiętam, jak w 2012 roku pewien think tank z Unii Europejskiej opracował ważne badanie na temat jej przyszłości. Już wtedy przewidywano, że do 2050 roku udział Europy w światowej produkcji gospodarczej spadnie z poziomu z 2012 roku, czyli o ponad 20 procent, do 15–17 procent

Komunizm w Europie Środkowo-Wschodniej nie tyle upadł, ile po prostu zbankrutował.

Opinia publiczna w Czechosłowacji w odniesieniu do okupacji tego kraju przez wojska Układu Warszawskiego była przeważnie prosowiecka, co było związane z pozytywnym obrazem Rosji w znacznej części społeczeństw słowackiego i czeskiego jeszcze z okresu odrodzenia narodowego w XIX wieku. Inaczej było w Polsce, która zawsze charakteryzowała się specyficznym poziomem wrogości wobec swojego wschodniego sąsiada.

Churchill miał rację. Przed nastaniem Stalina owe „pradawne stolice” uważano powszechnie za fundamentalną i integralną część Europy.

Idee konserwatyzmu, zwłaszcza te dotyczące pomocniczości, przyczyniłyby się do poprawy funkcjonowania UE. Jednak na razie ani Polska, ani Węgry nie sformułowały wizji tego, jak powinna być zorganizowana „konserwatywna” Europa.

Słowacja znana jest z malowniczych krajobrazów górskich i wiosek, gdzie ciągle silne są tradycje ludowe. Jednak kraj ten oferuje o wiele więcej pięknych, jeszcze nieodkrytych miejsc.

Zachód miał być daleko z przodu, a jedynym celem Wschodu miał być skuteczny pościg. Takie myślenie miało sens w wymiarze ekonomicznym, jednak na płaszczyźnie idei takie myślenie o bezrefleksyjnym pościgu prowadziło nieuchronnie do intelektualnego lenistwa. Europa Środkowo-Wschodnia nie miała ambicji szukania własnej drogi rozwoju, chciała tylko czym prędzej upodobnić się do zachodniego ideału. Jednokierunkowy „marsz do UE” oznaczał, iż zapomnieliśmy o naszych najbliższych, naturalnych partnerach – Wiedniu, Bratysławie, Budapeszcie czy Warszawie.

Potrzebujemy dojrzałej i podmiotowej współpracy z rodzącą się potęgą. Problem w tym, że Chiny, ale dotyczy to też Rosji, świetnie znają uwarunkowania polityczne, społeczne i kulturowe w Europie Środkowej. Tymczasem u nas sinologia to ciągle prestiżowy, ale niszowy kierunek studiów. Potrzebujemy ludzi z wiedzą o Chinach, zdolnych budować odpowiednią agendę. Nie doktrynalną, lecz profesjonalną. Jednak jeśli mamy współpracować na zasadzie „różnic systemów”, nie powinniśmy tak łatwo odżegnywać się od przypominania o prawach człowieka. Musimy uważać, a można tu się odwołać do tak zwanej czeskiej doktryny Druláka, by naszej polityki wobec Chin nie budowali absolwenci Instytutu Konfucjusza lub stypendyści chińskich programów, niepodlegających kontroli naszych rządów.

To właśnie takie spotkania jak Forum Ekonomiczne wpływają pozytywnie na jakość debaty publicznej, bo najistotniejsze jest to, że mimo ogromnych podziałów i różnic, jakie występują między nami, potrafimy jednak ze sobą rozmawiać. Trudno wyobrazić sobie dzisiejszą Europę bez rozmów, bez spotkań, bez dialogu.