Mgławice

W kosmologii historia życia na Ziemi to mgnienie oka, nic nieznacząca fluktuacja w niewyobrażalnie wielkim wszechświecie – pisze Marcin JAKUBOWSKI

.Jedną z najbardziej spektakularnych mgławic na naszym nocnym niebie jest Mgławica Orzeł (M16). Ta gromada gwiazd oddalona jest od Ziemi o 7 tysięcy lat świetlnych. Doliczono się w niej około 460 gwiazd, których wiek szacowany jest na zaledwie 1 – 2 miliony lat. Dla porównania — nasze Słońce świeci już ponad 4 miliardy lat.

Mgławica Orzeł (M16) sfotografowana w obserwatorium La Silla (Zdjęcie: ESO)

Mgławice to obłoki gazu lub pyłu międzygwiazdowego rozciągające się nawet na setki tysięcy lat świetlnych. Typowa mgławica składa się głównie z wodoru (74%), helu (25%) i cięższych pierwiastków, które powstały w gwiazdach. Mgławice bardzo często są pozostałościami po gwiazdach, które eksplodując jako supernowe, widowiskowo zakończyły swój żywot.

Jedno z najsłynniejszych zdjęć astronomicznych przedstawia tzw. „Filary Stworzenia” jest częścią mgławicy Orzeł. Te słynne struktury składają się z pyłu kosmicznego i molekularnego wodoru. Zdjęcie: NASA

W niektórych mgławicach rodzą się nowe gwiazdy. Jeśli temperatura gazu wewnątrz mgławicy jest odpowiednio niska, to grawitacja ściska materię międzygwiezdną tak mocno, że powstają reakcje termojądrowe. Rodzi się wtedy nowa gwiazda, która światłem ultrafioletowym jonizuje gaz wokół, sprawiając, że świeci on światłem widocznym dla naszych oczu.

Mgławica Krab — pozostałość po wybuchu supernowej, zauważonej przez chińskich i arabskich astronomów w 1054 roku

Jak już wiemy, wokół większości gwiazd powstają planety z materii międzygwiezdnej. Planety w Układzie Słonecznym powstały z tego samego obłoku molekularnego co Słońce. Większość zapadającej się masy obłoku stworzyła naszą centralnie położoną gwiazdę, a z reszty powstały planety, księżyce i miriady innych małych okruchów kosmicznych. Na trzeciej planecie od Słońca powstało życie.

Gwiazdy powstają i umierają od miliardów lat. Częścią tego cyklu jesteśmy i my — nasze ciała składają się z materii, która niegdyś tworzyła gwiazdy i mgławice. W kosmologii historia życia na Ziemi to mgnienie oka, nic nieznacząca fluktuacja w niewyobrażalnie wielkim wszechświecie. Przed nami były i po nas będą mgławice. Na razie możemy patrzeć na nocne niebo i podziwiać mgławice takie jak M16.

Marcin Jakubowski