piękno nauki

Niniejszy tekst poświęcam szerszemu kontekstowi edukacji cyfrowej w szkole – miejscu szkoły we współczesnej kulturze (albo raczej antykulturze Zachodu). Na początek słowo konkretne, co moim zdaniem należy dziś zmienić w spojrzeniu na informatykę w szkole podstawowej.

Czy sztuczna inteligencja może przewidzieć datę śmierci człowieka? – pisze prof. Michał KLEIBER.

ChatGPT będzie mieć działanie podobne do rewolweru na Dzikim Zachodzie, zwanym po upowszechnieniu „wielkim wyrównywaczem”. Nasze wykształcenie i wszelkie przewagi nabyte w pocie czoła w szkołach i na kursach ulegną dewaluacji.

Historyczną datą okazał się dzień 5 grudnia 2022 r., kiedy to naukowcy z kalifornijskiego Lawrence Livermore National Laboratory dostarczyli do fuzyjnego reaktora 2,05 MJ (megadżula) energii, odzyskując 3,15 MJ. To zwiększyło optymizm wszystkich zwolenników fuzji termojadrowych.

Technologie na pewno nie zastąpią w przyszłości lekarzy, ale lekarze, którzy będą po nie rozsądnie sięgać, zastąpią tych, którzy nie będą tych technologii w ogóle używać. 

Bez głębokiej wiedzy i jej upowszechnienia nie przezwyciężymy zagrożeń dotyczących globalnych i lokalnych nierówności społecznych, zdrowia publicznego, klimatu i środowiska naturalnego, energetyki, migracji, wielokulturowości i wielu, wielu innych.

Jeżeli Europa nie weźmie się w garść i nie znajdzie nowego sposobu na wykorzystanie rodzimych talentów, aby utrzymać swoją pozycję na świecie, nie zapominając przy tym o wspólnych wartościach, takich jak swoboda badań, współpraca i pokój, jej znaczenie na arenie międzynarodowej znacznie spadnie.

Kryzysy wymagają alternatywnych mechanizmów przywództwa, finansowania i koordynacji między instytucjami. Zamiast rekrutować naukowców na przywódców politycznych, musimy zaszczepić myślenie naukowe w nowych i istniejących instytucjach.

Kto będzie winny powikłań lub błędów? Jaki kompas moralny zostanie „wgrany” robotowi? Jak robot zachowa się w sytuacji krytycznej?

Przez wiele lat spieraliśmy się, czy uniwersytet powinien działać jak przedsiębiorstwo, zastanawialiśmy się, czy powinien być kopią sprawnych korporacji, narzekaliśmy na jego niepraktyczne cele. Zdaje się, że przeoczyliśmy debatę nad rolą formacyjną uniwersytetu, przekazem idei itp.

Faworytów do tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny było kilku. Wśród nich badacze genomu człowieka neandertalskiego, z biologiem specjalizującym się w genetyce ewolucyjnej – Svante Pääbo – na czele. Rok 2020 musiał należeć jednak do naukowców badających wirusy.

Potrzebujemy miejsca dla naukowców na swobodny rozwój ich badań. Chodzi o stworzenie odpowiedniego środowiska, które zachęci ludzi do wymyślania najlepszych projektów. Badaczom nie można powiedzieć, co mają robić, gdyż w ten sposób zabijemy naukę. Świetne i rewolucyjne rozwiązania i odkrycia nie są na życzenie. Musimy zapewniać naukowcom swobodę prowadzenia badań, bez obciążania ich biurokracją.

Krajobraz edukacji i nauki w całej Europie się zmienia. Współpracujące ze sobą najlepsze uczelnie coraz lepiej wykorzystują swój potencjał, nie tylko zmierzając w kierunku doskonałości naukowej i dydaktycznej, ale też przyjmując na siebie odpowiedzialność budowania społeczeństwa europejskiego.

Dualizm grawitacyjno-kwantowy jest radykalnie nowym spojrzeniem na relację pomiędzy mechaniką kwantową a teorią grawitacji. Teorie te od blisko już stu lat z różnym skutkiem próbuje się połączyć w ramach tak zwanej kwantowej teorii grawitacji, która opisywałaby kwantową naturę oddziaływań grawitacyjnych.

Bez oddania odpowiedzialności za stan spraw państwowych inżynierom, Polska będzie nadal odbijać się od ściany do ściany coraz bardziej egzotycznych i nierealnych pomysłów w energetyce, transporcie, obronności i innych kluczowych dziedzinach. Kolejne fale młodych, zdolnych do myślenia osób będą emigrowały już nie za chlebem, ale po prostu za zdrowym rozsądkiem i brakiem wszechogarniającej, zbiurokratyzowanej i miałkiej bezmyślności.

Informatyka, biotechnologia i nanoinżynieria – to poziom zaawansowania w tych obszarach będzie decydował o stopniu rozwoju społeczeństwa i konkurencyjności gospodarki.

Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że niemożliwe jest dzisiaj budowanie silnej gospodarki i dobrobytu bez oparcia się na nauce. Coraz częściej widzimy też, że nie ma możliwości realizacji przełomowych projektów badawczych bez współpracy z firmami, które są ich odbiorcami. Stawiam tezę, że nauka, o ile ma być ambitna, potrzebuje gospodarki.

Budujemy organizację dla ludzi, dla których środowisko międzynarodowe jest naturalnym środowiskiem, w którym funkcjonują. Nawiązujemy współpracę z najlepszymi uczelniami, instytutami badawczymi. Naukowiec trafiający do PORT-u ma możliwość korzystania z najwyższej klasy aparatury, nowych laboratoriów, zachęcamy wynalazców także do prowadzenia własnej działalności biznesowej.

Myślenie refleksyjne nigdy nie jest łatwe, bo wymaga wielkiej siły woli, by wytrzymać stan intelektualnego niepokoju związanego z brakiem natychmiastowej odpowiedzi. Jego sednem jest umiejętność odsunięcia w czasie ostatecznej odpowiedzi i cieszenie się chwilową niepewnością.

Kilkanaście lat pracy kilkunastu zespołów z całego świata nie poszło na marne. Pomimo iż przelot odbył się ponad rok temu, sonda nadal przesyła na Ziemię dane o Plutonie. Przyczyną jest wolna transmisja i ogromna odległość pomiędzy sondą a naszą planetą. Okazało się, że Pluton jest równie ekscytujący, jak Jowisz lub Wenus. Dane są tak niesamowite, że amerykańscy naukowcy liczą, iż uda im się przywrócić Plutonowi status planety, jednej z ciekawszych w Układzie Słonecznym.

Nie ma rozwoju bez sporu. Ale spór może być też hamulcowym wzrostu. Wszystko zależy od motywów. Są spory „po coś” i spory „po nic”. Jedne są jak wiatr po długich godzinach flauty, te drugie przypominają bieg w kisielu.

Uruchomiony przez rządową Narodową Agencję Wymiany Akademickiej program „Polskie Powroty” to narzędzie, które każdy menedżer nauki powita z uznaniem, choć uznaniu temu będzie towarzyszyć pytanie: „dlaczego tak późno?”. Dlaczego musieliśmy czekać na to tak wiele lat? O ile prościej byłoby tych ludzi zatrzymać u nas, niż teraz walczyć o ich powrót.

Czas stracił swoją pierwszą powłokę: jedyność. Gdzie się nie znajdziemy, czas będzie miał swój własny i inny od pozostałych rytm. Według różnych rytmów ewoluują rzeczy tego świata. A jeśli czasem zarządza tańczący Śiwa, to powinien istnieć pod dziesiątkiem tysięcy postaci, poruszających się we wspólnym tańcu, jak na obrazie Matisse’a…

Żyjemy w antropocenie, epoce, w której to człowiek zmienia klimat i przyrodę, choć tak naprawdę nie wie, jakie to ma konsekwencje. Szacunki mówią, że tracimy rocznie kilkadziesiąt tysięcy gatunków, w tym i pszczoły, bez których nasze życie stanie się nieznośnie trudne. Zmiany na Ziemi sprawią, że człowiek będzie walczył o przeżycie i zasoby. Wszak tego „nauczyła” nas ewolucja. Ale teraz mamy niezliczone środki unicestwiania siebie nawzajem, w tym i najpotężniejszą broń — nasz umysł. I pewnie dlatego nas szlag trafi.

Stephen Hawking otrzymał wyrok śmierci, czyli diagnozę stwierdzającą stwardnienie zanikowe boczne, w wieku 21 lat. Zamiast umrzeć w zapomnieniu w przeciągu kilku lat, przeżył barwne 54 lata – ożenił się dwukrotnie, dochował się trójki dzieci i natchnął tysiące młodych ludzi.

Wyrastałem w pokoleniu zaciekawionym technologią, dumnym z jej rozwoju i przekonanym o celowości postępu technologicznego. W czasach, gdy nie było czasopism open-access, listy filadelfijskiej czy indeksu Hirscha, a jedynym celem przyświecającym odkryciom było rzetelne poszukiwanie prawdy. Dążenie do prawdy, pasja i oddanie, jakie przyświecały wtedy ludziom nauki, były powodem tego, że profesor wyższej uczelni razem z lekarzem zajmowali pierwszą lokatę w rankingach zawodów prestiżowych, jako zawody zaufania publicznego.

Na przykładzie wielkich uczonych, takich jak Maria Skłodowska-Curie i jej córka Irena Joliot-Curie, widać wyraźnie, że prawdziwy pasjonat nauki musi mieć ogromną wyobraźnię, nie tylko wiedzę. Ponadto niezbędna jest wytrwałość w realizowaniu swoich pomysłów, często bez wsparcia finansowego państwa. Tylko ktoś, kto ma dużo pozytywnej energii, siły i ciekawości świata, jest w stanie przetrwać w jednym z najgorzej opłacanych i niedocenianych zawodów świata.

Bez innowacyjnej gospodarki, bez nauki i badań na światowym poziomie, bez współpracy świata biznesowego i akademickiego – nie ma mowy o sukcesie planu na rzecz odpowiedzialnego rozwoju naszego kraju. Nie ma mowy o pomyślnej dla Polski i Polaków przyszłości. 

Prezydent RP Ignacy Mościcki, przesyłając Irenie Joliot-Curie kondolencje z powodu śmierci matki, pisał: Polska traci w śp. Pani Skłodowskiej-Curie nie tylko uczoną, która imię swej ojczyzny wsławiła w całym świecie, ale i wielką obywatelkę, zawsze przez całe życie czujnie stojącą na straży interesów swego narodu. Myślę, że Polska nigdy nie straciła i nie straci Marii Curie-Skłodowskiej, gdyż żyje ona ciągle w nas.

Sukces odnoszą kraje, które nie tylko przyciągają zagraniczne inwestycje, ale potrafią też budować swą gospodarkę w oparciu o własny kapitał, rozwijać swoje technologie i produkty oraz wspierać rodzime przedsiębiorstwa – szczególnie małe i średnie. A wszystko to oczywiście w ramach stabilnych i przejrzystych reguł rynkowych oraz przy sensownym wsparciu ze strony państwa.

Łączny potencjał naukowy wrocławskiej chemii jest olbrzymi, a wyniki — mierzone liczbą i jakością publikacji naukowych i patentów — są imponujące. Wrocławskie instytuty chemiczne mają najwyższe ministerialne klasyfikacje A lub A+ i są rozpoznawalne nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. W tym roku Uniwersytet Wrocławski znalazł się wśród trzech polskich uniwersytetów na liście Top 500 światowego rankingu ARWU Chemistry, wraz z UW i UJ.

Dzięki falom grawitacyjnym, których istnienie Albert Einstein przewidział 100 lat temu, będziemy mogli obejrzeć dokładniej czarne dziury, a być może odkryjemy też inne egzotyczne byty naszego wszechświata. Nagroda Nobla z fizyki w 2017 roku trafia w naprawdę dobre ręce.