Marcin JAKUBOWSKI Rok niezwykłych odkryć Miniony rok w świecie nauki obfitował w wiele interesujących wydarzeń opierających się na benedyktyńskiej cierpliwości i pokorze. Programy badacze, takie jak ta badająca Plutona czy też reaktor Wendelstein 7-X, to wyniki kilkunastoletniej pracy wielkich zespołów. Dziś odkryć nie dokonują geniusze odizolowani od świata w wieżach swoich myśli. XXI wiek to czas kolektywnego badania rzeczywistości.
Dobromir DZIEWULAK Jak być skutecznym nauczycielem nauczycieli? Codziennie, wszędzie wokół nas spotykamy ludzi, którzy chcą zmieniać świat. Przyciągajmy więc te umysły, aby świat mógł być coraz to ciekawszy i lepszy. Bądźmy nauczycielami wrażliwymi na marzenia naszych uczniów, nauczycielami którzy są – jak mawiał Steve Jobs, twórca Apple – wystarczająco szalonymi, aby uważać że możemy zmienić świat i to bez względu czy jesteśmy rzemieślnikami czy artystami.
Prof. Włodzimierz SULEJA Misja Uniwersytetu "Współczesne uniwersytety o wiele bardziej zaczynają przypominać nowoczesne zakłady przemysłowe, gdzie produktem może okazać się i naukowe osiągnięcie, i magisterski dyplom. O tej właśnie zmianie świadczy też język - pełen najrozmaitszych wskaźników, algorytmów mających zweryfikować dokonania, dążeniem do mierzalnych efektów tak na polach badawczych, jak i w dydaktyce"
Prof. Łukasz A.TURSKI Okiem i uchem "Dr Tarek Loubani, palestyńsko-kanadyjski lekarz pracujący w szpitalach Strefy Gazy, nie mogąc zapewnić dostępu do stetoskopów, wpadł na pomysł wykorzystania gwałtownie rozwijającej się techniki drukarek 3D i wydrukował kopię nieobjętej już prawami patentowymi słuchawki lekarskiej, produkcji jednej ze znanych firm medycznych. Za kilkadziesiąt centów" - opowieść prof. Łukasza Turskiego o postępie i medycynie.
Muhammad ibn Raszid AL MAKTUM Drenaż mózgów. Odwracanie trendu? Na szczycie listy państw "magnesów talentów" są dziś Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska, Nigeria, Południowa Afryka, Indie i Brazylia. Państwami z których wyjeżdżają utalentowani młodzi ludzie, są dziś Hiszpania, Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone, Włochy i Irlandia. Bogate kraje, które do niedawna skutecznie ściągały nasze najbystrzejsze umysły, teraz wysyłają do nas własnych absolwentów.
Bartosz KABAŁA Medycyna 2015. Triumfy i porażki Rok 2015 w medycynie praktycznej i teoretycznej to przede wszystkim walka z chorobami zakaźnymi i epidemiami. Lekarze i organizacje zajmujące się pomocą humanitarną toczą nierówną walkę z przeciwnikiem, którego zwykle nie znają — gdyż nauka jeszcze nie posiada broni, by z nim walczyć. Epidemiologia, jak żadna dziedzina medycyny, podobna jest do konfliktu zbrojnego — kosztem zdrowia i życia wielu osób (również lekarzy) rozwija się wiele nowatorskich metod, leków i procedur.
Sylwia BORSKA Przełomowy rok dla bioinżynierii Rok 2015 był dla nauki czasem niesłychanie burzliwym i zajmującym. Szczególną uwagę warto zwrócić na bioinżynierię, zwłaszcza genetyczną i tkankową, które przeżywają złoty wiek rozwoju. Ogromny postęp zawdzięczamy przede wszystkim nowym, rewolucyjnym technologiom. Ich powstanie było możliwe dzięki współpracy pomiędzy zespołami reprezentującymi różne dziedziny nauki - przede wszystkim biologiczne, fizyczne, chemiczne, farmaceutyczne oraz nauki o zdrowiu.
Prof. Leszek PACHOLSKI Strategiczne błędy blokują polską naukę W USA na stanowisko profesora zatrudnia się osoby dojrzałe, o których z dużą dozą pewności można powiedzieć, że już są liderami lub mają potencjał na lidera. U nas zatrudnia się osoby po zrobionym szybko doktoracie, które dają dużą nadzieję, że w przepisowym czasie zrobią habilitację. Tego, żeby kandydat był liderem, nikt nie oczekuje.
Bartosz KABAŁA Pokonać barierę, by leczyć nowotwory W naszych organizmach występują różne mechanizmy, które czasem są pożądane, a czasem przeciwnie — nauka stara się znaleźć na nie remedium. Bywa też, choć brzmi to zwariowanie, że jeden i ten sam mechanizm jest jednocześnie niezbędny i niepożądany. Jest tak np. w przypadku tzw. bariery krew-mózg, którą — jak we wtorek poinformowała BBC — właśnie udało się pokonać kanadyjskim naukowcom. Jeśli skuteczność metody zostanie potwierdzona — mogą okazać się przełomem w leczeniu nowotworów, demencji i parkinsonizmu.
Marcin JAKUBOWSKI Pustka, która przestała być nudna W tym tygodniu mija sto lat od publikacji artykułu, w którym Einstein ogłosił założenia ogólnej teorii względności. Publikacja, która powstała jako odpowiedź na jedno z tzw. „głupich pytań”, jest jednym z najdonioślejszych wytworów ludzkiego umysłu. Pytanie było następujące: dlaczego nie ma masy ujemnej? Skoro mamy dwa bieguny magnesów, dodatnie i ujemne ładunki elektryczne, to dlaczego masa jest zawsze dodatnia?
Marcin JAKUBOWSKI Cassini zaczyna nową erę badań kosmosu Może uda nam się odpowiedzieć na jeszcze jedno z podstawowych pytań, które stawia sobie homo sapiens. Czy powstawanie życia we wszechświecie jest nieuniknione i powszechne, bo wynika z praw chemii, fizyki i biologii? A może jest tylko przypadkową ekstrawagancją, złożeniem wielu mało prawdopodobnych zdarzeń?
Sylwia BORSKA Oporność bakterii na antybiotyki – długo lekceważone pole minowe współczesnej medycyny Współczesna medycyna staje przed ogromnym wyzwaniem – jak odnaleźć wyjście z pułapki, którą sami na siebie bezmyślnie zastawiliśmy? Czy grozi nam zagłada biologiczna? Oporność bakterii na antybiotyki to obecnie problem na skalę światową, którego rozwiązania nie możemy dłużej odkładać bez poniesienia poważnych konsekwencji dla całej ludzkości.
Piotr WASYLCZYK Wyspy szczęśliwości, wyspy próżności, czyli naukowy krajobraz Polski AD 2017 Podłogi, ściany i najdroższe choćby wyposażenie nie wystarczą, by uprawiać naukę. Najważniejsze są pomysły oraz ludzie, którzy mają odwagę wcielić je w życie.
Jacek LEWICKI Na drodze do doktoratu Mamy w kraju za dużo doktorantów. Uważam również, że nie tylko za wiele jednostek prowadzi studia doktoranckie, ale zbyt wiele ma w ogóle prawo do doktoryzowania. Z punktu rozwoju elitarnych studiów doktoranckich, czy choćby prowadzenia interdyscyplinarnych prac należałoby także rozważyć przypisanie uprawnień doktorskich i habilitacyjnych nie do pojedynczych wydziałów, ale całych uczelni.
Jacek LEWICKI Dwudziesty stopień zainteresowania, czyli wakacyjna refleksja o nauce i szkolnictwie wyższym Lato w pełni. Energetycy wprowadzają 20. stopień zasilania, który dotyka wielkie zakłady przemysłowe, ale i większe uczelnie. Naukowcy odpoczywają bądź nadrabiają zaległości badawcze. Studenci bawią się i pracują. Polityczna kampania nabiera rozpędu, ale mało w niej jakoś dalekosiężnych wizji, a o nauce i szkolnictwie wyższym cisza… Może warto przypomnieć o tym, co najważniejsze?
Bartosz KABAŁA Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny 2015. Powrót do korzeni Nagroda Nobla 2015 w dziedzinie medycyny została przyznana za odkrycie dwóch ważnych leków, które uratowały życie setkom milionów ludzi. To zwrócenie się Komitetu Noblowskiego w kierunku rzeczywistych, globalnych problemów medycyny, mającej ratować zdrowie i życie ludzi. To powrót do korzeni tej nagrody, do idei wytyczonej przez Alfreda Nobla, dla którego nadrzędnym celem było dobro całej ludzkości.
Jarosław KORDZIŃSKI Ruch zmiany szkół i nauczycieli Nowe podejście do edukacji określa też inną rolę nauczyciela. Jego zadaniem jest odejście od tradycji przekazywania wiedzy, na rzecz rozwoju umiejętności uczenia się, współpracy i współdziałania, budzenia potrzeby uczenia się przez całe życie. Istotne jest również stwarzanie uczniom niezbędnych warunków umożliwiających rozwijanie ich zainteresowań czy talentów.
Prof. Łukasz A.TURSKI Upały niepoprawne politycznie Ani jedno z tych urządzeń nie powstało na społeczne zamówienie czy w wyniku „ścisłej współpracy nauki z przemysłem”. Żadne nie zostałoby skonstruowane, gdyby gdzieś, kiedyś nie dokonano jakiegoś odkrycia naukowego, które zostało zauważone i właściwie zrozumiane przez wybitnego konstruktora. Ten je wykorzystał do stworzenia urządzenia, które okazało się społecznie użyteczne.
Wayne C. KOFF Human Vaccines Project. Szczepionki ratują miliony istnień Szczepionki już zapobiegają śmierci około 2-3 milionów ludzi rocznie, chronią przed cierpieniem, zmniejszają obciążenia nakładane na systemy opieki zdrowotnej i umożliwiają szybszy rozwój ekonomiczny i społeczny. Jak wynika z analiz, włączenie choćby częściowo skutecznych szczepień przeciw AIDS do stosowanych procedur profilaktycznych i leczniczych może radykalnie obniżyć wskaźnik zakażeń wirusem HIV.
Bartosz KABAŁA Lekcja w szpitalu Salpêtrière W trakcie masakr we wrześniu 1792 roku tłum uwolnił 134 prostytutki i zamordował 25 chorych psychicznie kobiet. Tu zbierano najgorszy uliczny sort, ludzi obłąkanych z problemami neurologicznymi i psychicznymi, a w mniemaniu społeczeństwa osoby opętane, libertynów i kobiety żyjące znacznie swobodniej niż zwyczaj i obyczaj nakazywał.
Prof. Leszek PACHOLSKI Polska nauka. A gdybyśmy wprowadzili kodeks honorowy? "Podniesienie poziomu polskich uniwersytetów nie będzie możliwe bez przywrócenia szacunku dla zaufania i uczciwości. Prokuratorzy nas nie wyręczą. Musimy to zrobić sami. Wierzę, że możemy" - pisze prof. Leszek Pacholski i proponuje rozwiązanie podpatrzone gdzie indziej: akademicki kodeks honorowy, który w najlepszych amerykańskich uczelniach reguluje zasady etyczne dotyczące studiów i badań naukowych.
Tomoko OHTA Ewolucja - nowe horyzonty Najnowsze odkrycia, które przyniosły lepsze zrozumienie mechanizmów molekularnych, zrewolucjonizowały wiele dziedzin biologii, w tym biologię komórki i biologię rozwoju. Nic zatem dziwnego, że postępy te pozwalają spojrzeć na nowo na wiele aspektów ewolucjonizmu; dostarczają też dowodów wspierających opracowaną przeze mnie w 1973 roku „prawie neutralistyczną teorię ewolucji molekularnej”.
Juliusz ŻEBROWSKI Inżynier Malinowski i maszyna do animacji muzyki Barwne audiowizualia inspirują, dają dużo przyjemności i, zgodnie z ich zamysłem, poszerzają odbiorcom obszary percepcji. Przy tym ciekawe jest to, że oglądając rzeczy znacznie starsze i bardzo świeże można prześledzić rozwój idei, jego odbicie w dopracowywaniu formuły połączeń i przejść kolorowych animowanych kształtów i różnorodność sposobów ich prezentacji.
Bianka SIWIŃSKA Ada YONATH Odkrycie to najprawdziwsza rozkosz W wielu okresach Żydzi osiedlali się w nowych miejscach i nie mieli szansy łatwego zdobycia tam dobrej pozycji społecznej. Nie mogli robić kariery w polityce, w armii, w duchowieństwie. Jedyne, co im pozostawało, to siła umysłu. Jak możesz być deportowany w każdej chwili, to to, co możesz zabrać ze sobą – to właśnie twoja głowa, czy też umiejętności artystyczne. Z czasem ich atencja dla wiedzy i edukacji osiągnęła niebotyczne rozmiary.