Działanie strachu na człowieka
Naukowcy badający działanie strachu na ludzki organizm twierdzą, że może on pomóc we wzmocnieniu trwałej odporności psychicznej. Strach pomaga też radzić sobie w życiu i reagować na niecodzienne wydarzenia.
.Badacze z Uniwersytetu w Bristolu i Uniwersytetu w Aarhus zbadali działanie strachu na ludzki organizm. Twierdzą, że pływa on również pozytywne na mózg. Pomaga on zarządzać niepewnością, uczyć o zagrożeniach, a w niektórych przypadkach nawet wywoływać przyjemność, jak podaje The Guardian.
Mechanizm walki i ucieczki
.Ciało migdałowate jest połączeniem neuronów w kształcie migdała, znajdującym się głęboko wewnątrz mózgu. Kontroluje ono reakcję na strach. W sytuacji zagrożenia pobudza podwzgórze, które aktywuje dwa systemy w organizmie. Pierwszym z nich jest współczulny układ nerwowy, a drugim układ korowy nadnerczy. Po czym następuje gwałtowny napływ hormonów i wywołując reakcję walki lub ucieczki.
Adrenalina zwiększa czujność organizmu. Przyspiesza tętno i kieruje krew z rdzenia kręgowego do mięśni potrzebnych do ruchu. Kortyzol podnosi ciśnienie krwi. Naczynia krwionośne wokół ważnych organów rozszerzają się, zalewając je tlenem i substancjami odżywczymi. Oddech przyspiesza, dostarczając świeży tlen do mózgu, podczas gdy poziom glukozy we krwi wzrasta, dając organizmowi szybki zastrzyk energii, co sprawia, że jest gotowy do działania.
Chociaż mamy zrozumienie niektórych aspektów neuronowych sieci strachu i tego, jak koordynują one zachowanie, wciąż pozostaje wiele niewiadomych – mówi dr Charlotte Lawrenson, neurobiolog z Uniwersytetu w Bristolu.
Gdy jesteśmy narażeni na bodźce sensoryczne lub środowisko, które jest potencjalnie niebezpieczne, w mózgu aktywowane są dwie ścieżki. Pierwszą z nich jest przekazanie informacji do wzgórza czuciowego, a następnie do ciała migdałowatego, co pozwala na natychmiastowe działanie w odpowiedzi na zagrażające bodźce. Drugą jest przesyłanie informacji ze wzgórza do kory mózgowej, czyli zewnętrznej warstwy mózgu, związanej ze świadomością, rozumowaniem i pamięcią. Dzięki temu ludzki mózg analizuje zagrożenie i określa, czy znajdujemy się w realnym niebezpieczeństwie.
Nie wiemy dokładnie, gdzie w mózgu powstaje uczucie strachu, ale prawdopodobnie pochodzi ono ze skoordynowanej aktywacji sieci strachu obejmującej wiele regionów mózgu – mówi dr Charlotte Lawrenson.
Jeśli zagrożenie zostanie uznane za realne, inne obszary mózgu zostaną aktywowane, aby zainicjować reakcję całego ciała na niebezpieczeństwo. Obejmuje to istotę szarą, która koordynuje przeciwbólowe, autonomiczne i behawioralne reakcje na stres i urazy, hamując odczuwanie bólu przez neurony czuciowe i inicjując mimowolne procesy fizjologiczne i reakcje.
Pamięć o zagrożeniu zostanie przeniesiona i przechowywana w hipokampie dzięki czemu będziemy w stanie zapamiętać i zidentyfikować zagrożenie przy kolejnym spotkaniu – dr Elena Paci, współautorka badania.
Zbiorowe lęki i scenariusze na trudne sytuacje
.Strach jako emocja towarzyszy ludzkości od początku, a przerażające historie są zakorzenione w naszej historii. We wczesnych społeczeństwach opowieści wywołujące strach były wykorzystywane do uczenia dzieci o niebezpieczeństwach, które mogą je spotkać, takich drapieżniki. Dziś kino zastąpiło opowieści i pokazuje zbiorowe lęki społeczeństwa. Filmy obecnie ukazują zagrożenia płynące z wykorzystania broni jądrowej, sztucznej inteligencji wymykającej się spod kontroli, czy działań seryjnych morderców. Działanie strachu może mieć też wymiar edukacyjny.
Profesor Marc Malmdorf-Andersen z duńskiego Uniwersytetu Aarhus uważa, że dzisiejsze opowiadania przestrzegające przed niebezpieczeństwami w formie filmów, mają potencjał edukacyjny w zakresie zarządzania niepewnością. Bada on procesy poznawcze związane z zabawą i uczeniem się. Twierdzi, że spędzanie czasu w fikcyjnych światach może być traktowane jako okazja do wypracowania scenariuszy, by radzić sobie w trudnych sytuacjach.
Badanie przeprowadzone na ludziach, którzy lubią oglądać przerażające filmy wykazało, że byli oni bardziej odporni psychicznie, niż ci, którzy nie są ich fanami.
W pewien sposób ludzie, którzy oglądali horrory zostali wystawieni na podobne scenariusze i mogą wykorzystać to doświadczenie do nawigacji w nowych, niepewnych realiach. Możliwe jest, że rekreacyjne formy strachu mogą pomóc w poprawie regulacji emocji i umiejętności radzenia sobie w życiu – mówi Marc Malmdorf-Andersen.
Naukowcy z Uniwersytetu Exeter twierdzą, że gdy zabawa dzieci wiąże się z ryzykiem i strachem, może funkcjonować jako czynnik ochronny przed lękiem. Zabawa jest strategią uczenia się, pozwala radzić sobie z nieznanymi sytuacjami. Sprawia, że nieprzewidywalne staje się przewidywalne.
Działanie strachu i przyjemność
.Porf. Marc Malmdorf-Andersen, wraz z współpracownikami z Laboratorium Strachu Rekreacyjnego Uniwersytetu w Aarhus, zbadali grupę ludzi wystawioną na różnego rodzaju strach. Stawiali oni przed badanymi wyzwania na wielu różnych poziomach, jak obrzydzenie, strach, niepokój, samotność, przebywanie w ciemności czy klaustrofobia. Wyniki badań wskazały, że ludzie nie lubią być zbyt daleko od swojego normalnego stanu fizjologicznego, ale lubią być trochę poza swoją strefą komfortu.
Wyniki sugerują, że może istnieć punkt pomiędzy strachem a przyjemnością. Następuje, gdy dojdzie do kumulacji strachu, po której szybko nastaje ulga. Powoduje to uwolnienie w mózgu substancji chemicznych poprawiających samopoczucie, takich jak endorfina i dopamina. Nagradzają one przypływem euforii.
Każda osoba jest inna. Ludzie mają różne poczucie tego co uważają za straszne. Zbyt duża ilość strachu może prowadzić do niepokoju i dysfunkcji. Globalnie około 275 milionów ludzi cierpi na zaburzenia lękowe, które mogą stać się przewlekłe i wyniszczające dla danej osoby. To, co może być dreszczykiem emocji dla jednej osoby, może być naprawdę przerażające dla innej.
.O tym, jak ważną rolę odgrywa strach w edukacji i wychowaniu dzieci tłumaczy w podcaście dla Wszystko co Najważniejsze Aleksandra PIOTROWSKA w rozmowie „Pozwólmy dzieciom na strach” [LINK].
Oprac. Emil Gołoś
