Ranking szanghajski 2022 i miejsce Polski

Najnowszy ranking szanghajski 2022 i miejsce w nim uczelni z Polski komentują dla Wszystko co Najważniejsze b. Prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Michał KLEIBER, prof. Andrzej JAJSZCZYK, prof. Leszek PACHOLSKI i prof. Jan P. HUDZIK

.Od 2003 roku, kiedy ukazał się pierwszy ranking szanghajski, liczba uczelni z Polski sukcesywnie wzrasta. W pierwszym roku na liście TOP 1000 znajdowały jedynie trzy uczelnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytety Wrocławski. Następnie liczba ta zmalała do dwóch i utrzymywała się aż do 2017 roku. Wtedy to w rankingu szanghajskim pojawiło się sześć uczelni z Polski, a rok później 12. Problem w tym, że o ile liczba uczelni w rankingach wzrasta, nie polepsza się ich pozycja, która w rankingu szanghajskim od lat przyporządkowywana jest dla do przedziału 301-400 a nawet 401-500. Ranking szanghajski 2022 i miejsce Polski wynika m.in. wysokiego pozycjonowania zagranicznych uczelni, mających niekiedy kilku laureatów Nagrody Nobla.

W roku 2022 na liście TOP 1000 znajduje się 11 polskich uniwersytetów. Ranking polski otwierają, jak co roku, Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski z pozycją określoną przedziałem 401-500, następnie znajduje się krakowska Akademia Górniczo-Hutnicza (601-700), Politechnika Gdańska, Wrocławski Uniwersytet Medyczny i wrocławski Uniwersytet Przyrodniczy (801-900). Listę, z pozycją 901-1000, zamykają Uniwersytet Adama Mickiewicza, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Politechnika Warszawska oraz Politechnika Wrocławska.

Czemu Polska jest tak nisko w rankingach?

.Dziwić może kiepska pozycja uczelni technicznych względem humanistycznych. Ponadto, uczelnie polskie w zestawieniu ogólnym od lat nie mogą wejść do drugiej setki najlepszych uniwersytetów świata. Tłumaczy to były Prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Michał KLEIBER.

W naszym kraju uczelnie mają charakter dziedzinowy (osobno uniwersytety, politechniki, szkoły ekonomiczne, medyczne, rolnicze czy wychowania fizycznego), a nie, co jest typowe dla uczelni w większości państw, charakter całościowy z poszczególnymi obszarami wiedzy uwzględnianymi jako części uczelni wielodziedzinowych. W oczywisty sposób pogarsza to nasze szanse w rankingowej konkurencji, pisze prof. Michał KLEIBER w tekście „Najlepsze uczelnie w najnowszym rankingu szanghajskim.”

Odpowiedzą na opisany przez Redaktora Naczelnego Wszystko co Nawjażniejsze problem, jest m.in. ranking przedmiotowy i tematyczny, przygotowywany w ramach rankingu szanghajskiego. W nim to Uniwersytet Warszawski został przyporządkowany w ramach kategorii „fizyka” do przedziału 51-71, trafiając tym samym do czołówki światowych uczelni pod kątem jakości kształcenia i badań w zakresie tej nauki.

Co trzeba poprawić w polskim szkolnictwie wyższym?

.Prof. Andrzej JAJSZCZYK, wiceprzewodniczący Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) oraz dyrektor Narodowego Centrum Nauki w latach 2011-2015 zwraca uwagę, że ranking szanghajski, mimo wątpliwości, jakie budzi sposób oceny poszczególnych uczelni, jest obecnie jednym z najlepszych, międzynarodowych zestawień.

Jest on tworzony bardzo rzetelnie i zgodnie ze starannie przemyślaną metodologią. Niestety, zarówno w rankingach jak i biorąc pod uwagę wspomniane wcześniej miary, naukowcy pracujący w naszym kraju wypadają nadzwyczaj słabo na tle rozwiniętego świata. Przyczyny tego są złożone i nie ograniczają się, jak twierdzą niektórzy, do chronicznego niedofinansowania nauki w Polsce, a już zupełnie nie wynikają z „braku szacunku dla polskiej specyfiki”, jak twierdzą inni, pisze prof.Andrzej JAJSZCZYK.

Jednym z poważnych problemów, które utrudniają polskim uczelniom zajęcie wyższej pozycji w rankingach jest lokalność, czyli publikowanie wyników badań głównie w krajowych czasopismach w języku polskim. Ponadto, polski uczony zwraca uwagę, że staje się to niejednokrotnie fundamentem otrzymania tytułu profesorskiego, co wg byłego dyrektora Narodowego Centrum Nauki, jest patologiczne.

Dochodzi do tego brak wymiany myśli i konfrontowania wyników badań na arenie międzynarodowej.

Dominujący w naszym kraju model kariery, w którym absolwent uczelni robi w niej doktorat, potem habilitację, aby w końcu zostać tam profesorem jest antyinnowacyjny, prowadzi do skostnienia myśli naukowej, a także sprzyja tworzeniu patologicznych układów osobowych. Nic tak nie otwiera oczu i nie ułatwia trwałych związków ze światową nauką, jak kilkuletni pobyt i praca naukowa w innych niż macierzysty, dobrych zespołach naukowych, najlepiej za granicą. 

Do powyższych utrudnień dochodzi nadmierna hierarchiczność, która utrudnia prowadzenie badań.

Przede wszystkim jednak konieczność zdobywania formalnych stopni spowalnia uzyskiwanie samodzielności naukowej i utrudnia młodym, zdolnym badaczom tworzenie zespołów naukowych. Jest także przeszkodą, zarówno w mobilności międzynarodowej, między jednostkami naukowymi, jak i w międzysektorowej, czyli między nauką a gospodarką. Jakkolwiek habilitacja istnieje także w niektórych innych krajach, na przykład we Francji, Niemczech czy Szwajcarii, to jednak ma tam znikome znaczenie.

Prof. Andrzej JAJSZCZYK, w tekście „Polska nauka przegrywa wyścig” podejmuje się także zestawienia uczelni polskich z uniwersytetami węgierskimi i czeskimi, pokazując jak tragiczna jest sytuacja naszych instytucji badawczych w kontekście otrzymywania grantów.

Istotną rolę, w kontekście rywalizacji z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, a co za tym idzie także krajami, odgrywa innowacyjność. Prof. Michał KLEIBER podkreśla, że jej zwiększenie nastąpi tylko w sytuacji zmiany systemu edukacji i dostrzeżeniu przez rządzących roli krajowych badań naukowych.

Wykaz spraw, które muszą być objęte takim konsekwentnym działaniem, jest długi, a na pewno należą do niego: stworzenie systemu edukacji kładącego nacisk na rozwijanie kreatywności i umiejętności współpracy oraz kształcenie ustawiczne z atrakcyjną i szeroko dostępną ofertą uzupełniania wiedzy czy wręcz zmiany zawodu, poprawa zarządzania uczelniami, zwiększenie elastyczności kształtowania programów studiów i ich daleko idące umiędzynarodowienie (…) zrozumienie roli badań naukowych jako z jednej strony magnesu powstrzymującego najzdolniejszych młodych ludzi przed szukaniem sobie atrakcyjnych możliwości rozwoju za granicą oraz, z drugiej strony, jako kluczowego czynnika poprawy jakości uniwersyteckiego wykształcenia i źródła innowacyjnych pomysłów.

W tekście „Pakt na rzecz polskiej innowacyjności – niezbędny dziś, szczególnie dziś” [LINK] prof. Michał KLEIBER zwraca także uwagę na bardzo istotną rolę kultury, która stanowi „ważny element budowy społecznej kreatywności i tworzenia pozytywnego klimatu dla rozwoju ludzkiego talentu”. Rolę i wyzwania, przed jakimi stoi nauka, były Prezes Polskiej Akademii Nauk opisuje również w artykułach:

• „Po pierwsze – edukacja” [LINK]
• „Jak stawić czoła globalnym wyzwaniom, czyli uniwersytet na wagę złota” [LINK]
• „Edukacja i zdrowie publiczne – dwie sfery niedostatku w polityce unijnej” [LINK]
• „Bez wysokich kompetencji naukowo-technologicznych państwo nigdy nie będzie bezpieczne” [LINK]
• „Polscy badacze i niewykorzystane szanse” [LINK]
• „Umiędzynarodowienie nauki jest naturalne” [LINK]

Analizując ranking szanghajski 2022 i miejsce Polski, warto zapoznać się ze spojrzeniem profesora zwyczajnego nauk matematycznych, logika, informatyka, będącego w latach 2005–2008 rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Leszka PACHOLSKIEGO w tekstach:

• „Najwyższy czas zakończyć dryf polskich uczelni” [LINK]
• „Gaudeamus igitur, czyli polska nauka bez reform stoi w miejscu” [LINK]
• „Jak organizować naukę i uniwersytety. Część pierwsza. Kto?” [LINK]
• „Jak organizować naukę i uniwersytety. Część druga. Jak zatrudniać?” [LINK]
• „Jak organizować naukę i uniwersytety? Część trzecia. Strategia i finanse” [LINK]
• „Rektor czy minister? Kto wprowadzi polskie uniwersytety do pierwszej ligi?” [LINK]
• „Uczelnie flagowe w Kalifornii. Strategia ratunkowa dla polskiej nauki?” [LINK]
• „Strategiczne błędy blokują polską naukę” [LINK]

Temat wyzwań i problemów wyższej edukacji w Polsce opisuje również prof. Jan P. HUDZIK, filozof, profesor nauk humanistycznych, autor m.in.: Rozum, wolność, odpowiedzialność. Studium z historii idei w nowożytnej i współczesnej myśli filozoficznej, Podstawy nauk o komunikowaniu.

• „O nauce, polityce i innych dylematach nadwiślańskiego akademika” [LINK]

Oprac. Mikołaj Czyż