Wciąż zbyt mało wiemy o rozwoju zaburzeń lękowych i depresji u dzieci i młodzieży

Zaburzenia zdrowia psychicznego są jednym z najważniejszych problemów zdrowia publicznego wśród dzieci i nastolatków w krajach wysoko rozwiniętych – pisze Michaela BRUCKMAYER

Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja i nerwica stanowią dwie z pięciu najczęstszych przyczyn zachorowań u dzieci i nastolatków w Europie. W wielu przypadkach rozwój symptomów obserwuje się już przed 14. rokiem życia. Skutki tych chorób mogą być poważne i długotrwałe. Zaburzenia zdrowia psychicznego, w tym depresja, to jedne z głównych przyczyn zachowań samobójczych wśród nastolatków. Ryzyko rozwinięcia się depresji czy nerwicy jest wyższe wśród dzieci ze środowisk trudnych i marginalizowanych.

Pomimo trudności kojarzonych z depresją i zaburzeniami lękowymi choroby te można leczyć. Wczesna diagnoza i dostęp do opieki zdrowotnej są kluczowe w zapewnieniu skuteczności terapii. Co więcej, chorobom tym można również zapobiegać. Lekarze coraz częściej skupiają swą działalność na opracowywaniu metod zapobiegania rozwoju zaburzeń lękowych i/lub depresji młodzieńczej. Jednakże według analizy dostępnych materiałów badawczych dokonanej przez badaczy z instytutu RAND Europe w ramach Europejskiej Platformy Inwestycji na rzecz Dzieci jakość istniejących opracowań nie pozwala na jednoznaczne wyszczególnienie skutecznych strategii profilaktyki.

Dostępne opracowania różnią się metodologią, co znacznie komplikuje dalszą analizę porównawczą badań oraz proces kompletowania wiarygodnej bazy danych. W zakresie profilaktyki depresji i zaburzeń lękowych wśród dzieci i nastolatków jest jeszcze wiele niewiadomych. Na przykład metody bazujące na niektórych elementach terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive-behavioral therapy – CBT) są stosowane stosunkowo często, jednak nie istnieją badania jasno określające, które elementy CBT są bardziej skuteczne i dlaczego. Analogicznie nie ma badań określających wyższość metod opartych na CBT nad innymi.

Kolejną niewiadomą stanowi wiek, w którym należy rozpocząć działania zapobiegawcze. Zgodnie z niektórymi opracowaniami im wcześniej dzieci zostaną poddane profilaktyce, tym lepiej. Z drugiej jednak strony istnieją badania, które mówią wprost o braku wpływu wieku dziecka na skuteczność strategii. Ponadto wiele aspektów terapii jest po prostu słabo zbadanych.

Niewiele wiadomo na temat skuteczności działań w pracy z dziećmi znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej. Jest to szczególnie istotne, ponieważ ryzyko wystąpienia symptomów u takich dzieci jest wyższe. Nieznany jest również wpływ przeprowadzania leczenia zdalnie (np. wirtualnie lub przez telefon) w porównaniu z tradycyjną terapią „w cztery oczy”.

Trudno również o jakiekolwiek opinie na temat skuteczności strategii na podstawie płci pacjentów. Istnieją jednak obszary, w których opracowania są jednoznaczne. Długotrwała i ciągła opieka profilaktyczna okazuje się skuteczniejsza niż jednorazowe projekty czy interwencje. Ponadto działania profilaktyczne adresowane do konkretnej grupy przynoszą lepsze rezultaty niż inicjatywy skierowane do ogółu młodzieży.

.Zważywszy na znaczenie zagadnienia, wiarygodna baza opracowań byłaby z pewnością zbawienna dla wszystkich. Przyszłe badania mogłyby skupiać się na długoterminowych ocenach, stosować bardziej rygorystyczną metodologię oraz uwzględniać bardziej zróżnicowane grupy dzieci. Jeśli badaczom uda się sprostać tym zadaniom, lekarze praktycy będą mieć zdecydowanie szerszy pogląd na to, jakie metody i w jakich kontekstach są skuteczne w leczeniu coraz powszechniejszych zaburzeń lękowych u młodych.

Michaela Bruckmayer
Tłumaczenia: Paulina Psujka