Prof. Aleksandra KUBICZ, Prof. Kazimiera A. WILK: Dolnośląski Festiwal Nauki. Unikatowe dzieło społeczne

Dolnośląski Festiwal Nauki.
Unikatowe dzieło społeczne

Photo of Prof. Aleksandra KUBICZ

Prof. Aleksandra KUBICZ

Biochemik, em. profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego, wieloletni kierownik Zakładu Biochemii Porównawczej w Instytucie Biochemii i Biologii Molekularnej, dwukrotna prorektor Uniwersytetu Wrocławskiego. Twórczyni Dolnośląskiego Festiwalu Nauki i wieloletnia jego koordynatorka, za co została odznaczona dwoma Nagrodami Prezydenta Wrocławia oraz Nagrodą Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola.

Photo of Prof. Kazimiera A. WILK

Prof. Kazimiera A. WILK

Chemik technolog, profesor zwyczajny Politechniki Wrocławskiej, członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów (2017–2020), autorka i współautorka 130 artykułów z listy filadelfijskiej i 30 patentów, promotorka 15 prac doktorskich (3 w toku), koordynatorka środowiskowa DFN (2003–2007) i do dziś honorowy członek Rady Programowej DFN, laureatka Nagrody Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola za integrację środowiska naukowego oraz Nagrody Prezydenta Wrocławia za współtworzenie i aktywny rozwój Dolnośląskiego Festiwalu Nauki.

Dolnośląski Festiwal Nauki (DFN) doczekał się w tym roku dwudziestej edycji. Co spowodowało, że impreza ta z roku na rok przyciąga coraz więcej uczestników i od pierwszej edycji z weekendowej atrakcji przekształciła się w gigantyczne przedsięwzięcie? Czym zasłużyła sobie na to, że uważana jest dziś za jedną z prestiżowych imprez Wrocławia i znajduje się w kalendarium najważniejszych wydarzeń Wrocławia i Dolnego Śląska? – odpowiadają prof. Aleksandra KUBICZ i prof. Kazimiera A. WILK

.Ideą Dolnośląskiego Festiwalu Nauki była chęć upowszechniania i propagowania nauki i jej osiągnięć. W sposób interesujący i zrozumiały dla przeciętnych ludzi festiwal ma pokazać, czym zajmuje się nauka i jakie są z tego korzyści. Chcieliśmy otworzyć laboratoria, kliniki, przybliżyć ludziom warsztaty pracy humanistów, artystów i lekarzy, organizować spotkania z wybitnymi i znanymi uczonymi i w ten sposób pokazać, jak fascynujące może być bezpośrednie obcowanie z nauką, i w efekcie obalić mit o jej hermetyczności.

Celem naszym było uzmysłowienie zwiedzającym, że nauka kosztuje i aby osiągać liczące się efekty, powinna być odpowiednio finansowana.

Zależało nam również, aby promować Wrocław jako miasto nauki i sztuki, w którym warto studiować, oraz Dolny Śląsk jako region o ogromnym potencjale.

Inspiracją dla powołania w 1998 roku wrocławskiego festiwalu był festiwal warszawski. Organizacja tego przedsięwzięcia była dla nas ogromnym wyzwaniem. Należało napisać projekt, znaleźć poparcie środowiska akademickiego i lokalnych władz, zdobyć pieniądze oraz chętnych do realizacji tego zamierzenia. Zdobyliśmy pełne poparcie Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola, które powołało na swoich uczelniach pełnomocników ds. Dolnośląskiego Festiwalu Nauki. Stanowili oni trzon komitetu organizacyjnego. Był to znaczący krok, ponieważ w innych krajach Europy, gdzie festiwalami i podobnymi imprezami zajmują się wyspecjalizowane jednostki administracyjne, organizatorzy narzekają na trudności w nawiązywaniu kontaktów z wyższymi uczelniami. Bardzo przychylne były lokalne władze, a przede wszystkim Urząd Miasta Wrocławia i Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Sprzyjały nam również media, szczególnie wrocławski oddział Telewizji Polskiej, któremu zawdzięczamy pełne autokary młodzieży przyjeżdżającej do nas z wszystkich zakątków Dolnego Śląska. Była to cenna pomoc informacyjna, wtedy bowiem nie było jeszcze tak powszechnego dostępu do internetu.

Pieniędzy na realizację naszych zamierzeń nie było wiele, większość prac wykonywana była społecznie. W latach początkowych festiwalu głównymi sponsorami były Komitet Badań Naukowych, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Urząd Miejski Wrocławia i Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Aktualnie festiwal jest finansowany głównie ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, z budżetu Gminy Wrocław oraz z budżetu województwa dolnośląskiego; wśród darczyńców bywają banki, zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa, wydawnictwa i różnorodne małe i duże firmy. Cenną podporę finansową stanowią również uczelnie.

Organizatorami festiwalu są wszystkie uczelnie akademickie Wrocławia; przyłączyły się do nich instytuty PAN i ośrodki nieakademickie, np. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Ogród Zoologiczny, Wrocławski Teatr Lalek, Opera Wrocławska, Wrocławski Park Technologiczny S.A., Centrum Nauki Humanitarium, młodzieżowe domy kultury, towarzystwa, centra kultury, muzea czy fundacje oraz stowarzyszenia.

Do realizowania idei festiwalu znalazło się wielu wspaniałych i bezinteresownych ludzi; ludzi, którzy poświęcili swój czas, aby działać dla wspólnego dobra, i to było fundamentem pozwalającym przezwyciężać wszystkie trudności.

Formy przekazywania wiedzy są bardzo różnorodne, adresujemy naszą ideę do szerokiego grona odbiorców, począwszy od dzieci przychodzących z rodzicami, poprzez młodzież szkolną wraz z nauczycielami, aż do dorosłych chcących uzupełnić swoją edukację. Każdego roku program festiwalu jest odpowiedzią na najważniejsze dylematy współczesnego świata. Oferuje uczestnikom wiele propozycji praktycznie ze wszystkich dziedzin nauk, z dziedziny techniki, a także sztuki. Bogate programy festiwalu obejmują imprezy o różnym charakterze: wykłady, dyskusje panelowe z udziałem wybitnych specjalistów, często spoza Wrocławia, a nawet z zagranicy, pokazy, warsztaty, wystawy, wycieczki, koncerty, spektakle, kawiarnie naukowe, happeningi naukowe i artystyczne, maratony i konkursy wiedzy, imprezy plenerowe, takie jak Poligon Naukowy (przeobrażony potem w Park Wiedzy), pasaże naukowe (zamknięte tematycznie i przestrzennie cykle prezentacji z przewagą interaktywnych form przekazu), a także Debata Oksfordzka. Ponadto organizujemy imprezy specjalne, np. adresowane do nauczycieli jako wsparcie dla pracy dydaktycznej interaktywne pokazy w szkołach podstawowych i gimnazjach, realizujemy projekt „Uniwersytet w Szkole”, którego celem jest udostępnienie szkołom wybranych pozycji z programu imprez Dolnośląskiego Festiwalu Nauki i realizowanie ich na zamówienie w szkołach od listopada do czerwca.

Od samego początku festiwal nie ograniczał się tylko do Wrocławia, lecz obejmował również miasta, które wtedy na skutek reformy administracyjnej przestały być miastami wojewódzkimi – czyli Wałbrzych, Legnicę i Jelenią Górę. Stopniowo do festiwalu przyłączały się inne miasta Dolnego Śląska (Ząbkowice Śląskie, Głogów, Lubin, Zgorzelec, Bolesławiec, Bystrzyca Kłodzka oraz Dzierżoniów) i w chwili obecnej jest ich dziesięć. Organizujemy dla nich sesje wyjazdowe, w których uczestniczą wykładowcy uczelni wrocławskich oraz Studenckie Koła Naukowe. Należy podkreślić, że tzw. miasta regionu zaktywizowały własny potencjał w postaci lokalnej kadry naukowej oraz poparcia lokalnych władz. Stąd wzięła się nazwa Dolnośląski Festiwal Nauki.

Wrocławski festiwal był członkiem założycielem europejskiego stowarzyszenia European Science Events Association (EUSCEA), które powstało w 2001 roku w Wiedniu (od 2017 roku – European Science Engagement Association). Od początku przedstawiciel naszego festiwalu był w jego zarządzie. W ramach tego stowarzyszenia DFN uczestniczy w wymianie doświadczeń i wykładowców, a również całych imprez; brał udział w realizacji takich europejskich projektów edukacyjnych, jak WONDERS, 2WAYS, PLACES, a ostatnio projekt NUCLEUS. Od 2015 roku DFN współpracuje z Pekińskim Stowarzyszeniem ds. Nauki i Techniki (Beijing Association for Science and Technology – BAST), uczestnicząc corocznie w Konferencjach Okrągłego Stołu Pekińskiego Międzynarodowego Festiwalu Nauki, zainicjowanych w celu ustanowienia platformy długoterminowej współpracy pomiędzy organizatorami festiwali nauki z całego świata. W latach 2016 i 2017 DFN brał udział w Pekińskim Festiwalu Nauki, dzieląc się swym doświadczeniem i osiągnięciami z chińskimi popularyzatorami nauki. Dzięki członkostwu w EUSCEA i współpracy z BAST nasz festiwal nawiązał kontakty z organizatorami festiwali nauki nie tylko w Europie, ale także w Azji, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Afryce i Australii.

Czym wyróżnia się nasz festiwal?

  • DFN jest dziełem społecznym; w przeciwieństwie do festiwali europejskich jest oparty na środowisku akademickim.
  • Interaktywne pokazy w szkołach umożliwiają realizowanie przez młodych naukowców imprez festiwalowych dla uczniów w ramach lekcji, bez konieczności opuszczania klasy.
  • Park Wiedzy stanowi odpowiedź na zapotrzebowanie na imprezę plenerową, przewidzianą dla całych rodzin; w ramach Parku Wiedzy corocznie proponowanych jest kilkadziesiąt pokazów interaktywnych i warsztatów cieszących się ogromnym zainteresowaniem.
  • „Uniwersytet w Szkole” to projekt na zamówienie nauczyciela. W ofercie są wykłady, warsztaty, dyskusje i inne. Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli akademickich, doktorantów lub studenckie koła naukowe.
  • DFN ma własny hejnał. Trio trąbek „Pro scientia” skomponowane w ramach konkursu przez Wojciecha Żdżarskiego z Akademii Muzycznej każdego roku obwieszcza otwarcie festiwalu.
  • DFN ma bogatą oprawę artystyczną. Uroczystości otwarcia i zamknięcia festiwalu zawsze uświetniają występy znakomitych artystów lub zespołów. Nie sposób wymienić wszystkich, lecz warto podkreślić, że robią to społecznie.
  • Liczny udział w festiwalu akademickich szkół artystycznych.
  • W ramach DFN przedstawiamy unikalne, wrocławskie doświadczenia związane z dialogiem między czterema wspólnotami wyznaniowymi tworzącymi „Dzielnicę Wzajemnego Szacunku”.
  • Promując i rozwijając ideę festiwalu nauki na Dolnym Śląsku, DFN przyczynił się do powstania prężnych, lokalnych festiwali nauki w dziesięciu miastach regionu.

Czy nasz cel został osiągnięty?

Tak, osiągnęliśmy nawet więcej, niż oczekiwaliśmy. Okazało się, że nasz festiwal jest imprezą trafioną, potrzebną i społecznie użyteczną; umożliwił on spotkania z prawdziwymi badaczami, dał szanse, aby z nimi porozmawiać i aby również samemu eksperymentować. Kolejne festiwale są oczekiwane z wielkim zainteresowaniem, a kiedy z powodów finansowych i organizacyjnych padła propozycja, aby festiwal odbywał się co drugi rok, były ogromne protesty publiczności i naciski mediów, bo nie wyobrażano sobie we Wrocławiu września bez festiwalu nauki. I tak pierwotny zamysł jednorazowej imprezy przerodził się w coroczne, masowe „naukowe świętowanie”.

Dolnośląski Festiwal Nauki zyskał uznanie i prestiż. Został włączony w skład imprez związanych z obchodami 1000-lecia biskupstwa wrocławskiego.

O wysokiej randze festiwalu świadczy też to, że w 2003 roku z okazji jubileuszu 50-lecia odkrycia przez Watsona i Cricka struktury DNA, w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki przy współpracy British Council i Ambasady Brytyjskiej, została zorganizowana wystawa dokumentująca te dokonania. Zaszczycił ją swoją obecnością Jego Królewska Wysokość książę Yorku Andrzej. Ponadto gościliśmy znakomitego brytyjskiego astronoma prof. Johna Campbella Browna oraz amerykańskiego noblistę w dziedzinie chemii prof. Roberta Curla. Należy również wymienić niezwykle prestiżowe wystawy, jak np. „Fusion Expo – Energia Gwiazd” czy wystawa „Space UK” poświęcona badaniom satelitarnym (British Council i Ambasada Brytyjska).

Warto wspomnieć, że DFN znalazł się w pierwszej piątce finalistów konkursu „Wrocławskie powody do dumy – 1990–2005” organizowanego przez „Gazetę Wyborczą”. Festiwal został doceniony również przez władze miasta, środowisko akademickie i inne instytucje. Dwukrotnie został wyróżniony Nagrodą Prezydenta Wrocławia oraz trzykrotnie Nagrodą Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola. Ponadto zdobył Nagrodę Dolnośląskich Prezentacji Edukacyjnych (TARED) oraz główną nagrodę (statuetka Nike) w konkursie „Nagrody Allianz 2000 – Kultura, Nauka, Media”.

Dolnośląski Festiwal Nauki stał się instytucją, a sukces swój zawdzięcza ofiarnemu wysiłkowi grona koordynatorów z uczelni, instytutów PAN i innych placówek oraz ogromnej rzeszy nauczycieli akademickich i pracowników nieakademickich, doktorantów i studentów; jest dziełem społecznym, spontanicznym, integrującym liczne i różne środowiska, nasze miasto i nasze województwo.

Obecnie DFN [LINK] stanowi imprezę masową, wpisaną na trwałe w naukowy pejzaż nie tylko Wrocławia i Dolnego Śląska, jest okazją do tradycyjnych spotkań wszystkich pokoleń ze środowiskiem naukowym. Kształtuje przyjazny obraz pracy ludzi nauki, a mieszkańcy naszego miasta są dumni z tego, że osiągnięcia środowiska wrocławskiego są istotne i cenione zarówno w kraju, jak i za granicą. Dolnośląski Festiwal Nauki utwierdza nas dzisiaj w przekonaniu, że Wrocław jest ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym na mapie kraju i Europy.

Prof. Aleksandra Kubicz
Prof. Kazimiera A. Wilk

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 23 października 2017