Teoria i praktyka dżihadu.

Krótki przewodnik po świecie terroru

.Państwo Islamskie nie powinno być traktowane wyłącznie jako organizacja terrorystyczna. ISIS jest określane jako proto- lub pseudo-państwo, narzucające ludności kontrolowanego obszaru własną administrację, system sądowniczy i fiskalny oraz zapewniające bezpieczeństwo. Pomimo brutalności i opresyjności, zachowuje się podobnie do każdego innego państwa. W opinii profesora Piotra Balcerowicza Państwo Islamskie: „To nie jest grupa zbrojna, to jest państwo. Ma terytorium, administrację, zbiera podatki. Spełnia wiele atrybutów państwa z wyjątkiem dwóch podstawowych – nie jest akceptowane przez inne rządy i nie ma ustalonych granic”.

.W chwili utworzenia (15 października 2006 roku) ISI proklamowało siebie jako państwo, pozostając nim jedynie z nazwy (głównie na użytek prowadzonych działań informacyjnych) dla generowania poparcia społecznego wśród ludności sunnickiej w Iraku. Organizacja ewoluowała od ruchu partyzanckiego do grupy terrorystycznej o wysokim poziomie konspiracji. Do przyjęcia profilu grupy terrorystycznej ISI zostało zmuszone w rezultacie powstania i aktywności ruchu Synowie Iraku, znanego również jako Sunnickie Przebudzenie.

Tak o początkach Kalifatu pisał Benjamin Hall, autor reportażu „ISIS. Państwo Islamskie”: „Po 2005 roku miejscowi szejkowie mieli dość nie tylko okrucieństwa terrorystów, lecz także prób przejęcia kontroli nad nielegalnymi interesami (chodziło głównie o przemyt gazu i ropy naftowej). W 2008 roku Synowie Iraku i miejscowe »rady przebudzenia« ostatecznie pokonały ISI. To wydarzenie zostało nagłośnione jako jeden z przykładów skutecznej współpracy między USA i Irakijczykami. W walce z ISIS w zachodnim Iraku Amerykanie chcą użyć tej samej strategii i zachęcają plemiona sunnickie do zorganizowania zbrojnej rebelii przeciw rządom Państwa Islamskiego”. Po 2014 roku (zmiana nazwy na Państwo Islamskie) fakt zdobycia i utrzymania kontroli nad znacznymi obszarami Syrii i Iraku oraz administrowania zamieszkującą je ludnością ma uwiarygodniać nazywanie siebie państwem.

Czynnikiem odróżniającym Daesh od grup terrorystycznych i ruchów rebelianckich oraz nadającym mu charakter państwowości jest administrowanie własnym terytorium. Ponadto, w ujęciu zgodnym z teorią państwa, będą nimi również wspólnota kulturowa (ludność sunnicka kontrolowanego terytorium) oraz funkcjonowanie aparatu przymusu.

Taktyka selektywnego terroru

.Armia kalifa Ibrahima oceniana jest na 19–25 tysięcy bojowników, zorganizowanych w kilku „brygadach” lekkiej piechoty. Jej trzon stanowi stosunkowo niewielka liczba „foreign fighters”, zagranicznych bojowników, weteranów doświadczonych na innych frontach dżihadu (za najbardziej wartościowych uważa się Czeczenów i Libijczyków). Dla zwiększenia spójności pododdziałów utrzymywane są one w jednolitym składzie etnicznym. Zastosowanie tego zabiegu wzmacnia wewnętrzną komunikację i pozwala uniknąć niezrozumienia między bojownikami używających różnych języków bądź dialektów.

Główne stanowiska w „siłach zbrojnych” Państwa Islamskiego zajmują doświadczeni w walce podkomendni, którym Abu Bakr al-Baghdadi zaufał w stopniu pozwalającym realizować samodzielne zadania. Zaufanie do dowódców upoważnionych do podejmowania i realizacji własnych decyzji, opartych wyłącznie na ogólnym zamiarze lidera ISIS, pozwoliło osiągnąć sprawność niedostępną w armii irackiej, syryjskiej, czy kurdyjskich Powszechnych Jednostkach Ochrony, gdzie kryterium doboru dowódców opiera się bardziej na lojalności, niż rzeczywistych kompetencjach. Charakterystyczne jest dowodzenie przez wskazywanie celów, bez precyzowania zadań i dokładnego sposobu ich realizacji. Do niezbędnego minimum ograniczono komunikację telefoniczną i radiową (zmniejszenie możliwości przechwycenia rozmów przez siły koalicyjne).

Podobnie jak w innych konfliktach o niskiej intensywności, więzienia były prawdziwą kuźnią kadr dowódczych i źródłem radykalizowania się przyszłych bojowników. W opinii Benjamina Halla: „W sumie w obozie Bucca razem z al-Baghgadim przebywało najprawdopodobniej dziesięciu późniejszych wysokich rangą dowódców ISIS, wśród nich jego zastępca, były podpułkownik armii irackiej Saddama Husajna oraz ludzie odpowiedzialni za nadzór nad zagranicznymi bojownikami, zamachowcami samobójcami i magazynami ISIS”.

Skuteczna modyfikacja taktyki, dostosowana do strony, przeciwko której prowadzone są działania, wciąż zapewnia powodzenie w konfrontacji z przeciwnikiem. Jak dotychczas jedyne znaczniejsze porażki, jakie poniósł kalifat, to utrata Ramadi i Tikritu oraz skuteczna obrona rafinerii Baidżi przez siły irackie.

.Najważniejszym założeniem taktycznym jest wysoka manewrowość, uderzanie w słabe punkty przeciwnika i omijanie jego mocnych punktów. Dotyczy to zarówno fizycznych zdolności prowadzenia działań, jak i jego morale. Intensywnie wykorzystywane są środki rozpoznawcze i informacje wywiadowcze dla oceny wykonalności operacji. Taktyce islamistów nieobca jest bojowa dywersja. Za przykład może służyć wykorzystanie walk o Kobane dla odwrócenia uwagi amerykańskiego lotnictwa od innych kierunków działania. W kontekście kontroli nad znacznymi fragmentami granicy tureckiej zajęcie tego miasta miało dla dżihadystów niewielkie znaczenie (ewentualne zwycięstwo poszerzyłoby ich stan posiadania co najwyżej o kilka kilometrów). W rejon Kobane dowództwo ISIS wysłało niedoświadczone i słabo wyszkolone pododdziały, koncentrując jednocześnie wysiłek na kontynuacji ofensywy w irackiej prowincji Anbar.

Konsekwentnie chcą osłabić wolę walki nieprzyjaciela. Selektywne użycie terroru pozwoliło Państwu Islamskiemu dotrzeć do wnętrza cyklu decyzyjnego przeciwników. Przykładem zastosowania tej zasady jest zajęcie Mosulu, gdzie dowództwo irackiej armii zostało ocenione jako zdemoralizowane i niezdolne do kierowania obroną miasta. W rezultacie rajdu oddziału PI (ocenianego na ośmiuset bojowników), poprzedzonego celowym i selektywnym wykorzystaniem terroru, doprowadzono do ucieczki z miasta około 30 tysięcy żołnierzy armii irackiej. Jako pierwsi zdezerterowali dowódcy pododdziałów irackich. Rozkazy wysyłane z Bagdadu trafiały w próżnię.

Terror i działania psychologiczne używane są również dla wsparcia własnych pododdziałów. Publiczne egzekucje stosowane dla osłabienia morale przeciwnika mogą być traktowane jako forma prowadzenia działań psychologicznych na szczeblu taktycznym.

.Najbardziej jaskrawe przykłady to masakra Jazydów w rejonie Sindżar, wymordowanie szyickich więźniów w więzieniu Badusz, położonym kilkadziesiąt kilometrów od Mosulu czy masakra szyickich żołnierzy armii irackiej.

Dżihadyści wykorzystują oczywiście niezadowolenie ludności sunnickiej, spowodowane jej marginalizacją przez szyickie/alawickie rządy w Bagdadzie i Damaszku. To rozczarowani sunnici są głównymi sojusznikami wspierającymi działania sił zbrojnych kalifatu. To oni przekazują informacje wywiadowcze i rozpoznawcze oraz organizują rebelie na tyłach sił przeciwnika (angażujące jego siły i rozpraszające wysiłek). Przykładem niech będzie wsparcie dla Dulaim, największego plemienia sunnickiego w prowincji Anbar, w walkach przeciwko irackim siłom rządowym, które wybuchły po aresztowaniu członka parlamentu Ahmeda Al-Alwaniego. Efektem skutecznego wykorzystania głębokich podziałów etniczno-religijnych w społeczeństwie irackim było przejęcie przez ISIS kontroli nad znaczną częścią prowincji, w tym jego głównymi miastami Falludża i Ramadi.

Nowoczesny sprzęt wojskowy (zdobyta na armii irackiej broń produkcji amerykańskiej) w związku z zagrożeniem atakiem z powietrza używany jest wybiórczo, bez narażania na niepotrzebne straty i ograniczenia największego atutu własnych – wysokiej mobilności. Logistykę działań pododdziałów PI oparto na pozyskiwaniu środków (zarówno materiałowych i finansowych) od społeczności zamieszkującej podbite obszary. Zorganizowany został efektywny system fiskalny nałożony na ludność, która dostała się pod kontrolę ISIS. Zaletą tego systemu jest brak konieczności utrzymywania długich dróg zaopatrywania, co za tym idzie – uwolnienie pododdziałów ISIS od konieczności ich ochrony.

Potencjał obudzenia

.Walki prowadzone w Syrii i Iraku w latach 2012–2014 udowodniły, że Państwo Islamskie jest groźnym i wymagającym przeciwnikiem. Pomimo odzyskania Tikritu i Ramadi ocenia się, że żadna ze stron walczących z ISIS (za wyjątkiem państw koalicji formowanej przez USA) nie jest w stanie lub nie chce samodzielnie prowadzić efektywnych działań przeciw dżihadystom. Dla irackiej armii prawdziwym sprawdzianem będzie nadchodząca (wielokrotnie przekładana) ofensywa na Mosul. Pomimo stwarzania wielu, często nowych zagrożeń kalifat ma jednak słabości, które mogą być skutecznie wykorzystane do jego pokonania. Administrowanie zajętym terenem jest trudniejsze niż jego podbój. To doświadczenie jest prawdziwe dla większości organizacji dżihadystycznych. Ścisłe stosowanie prawa szariatu było jedną z zasadniczych przyczyn zwrócenia się ludności sunnickiej przeciwko Al-Kaidzie w prowincji Anbar w latach 2006–2007 (Anbar Awakening). Podobne zachowanie Daesh w Mosulu (zwłaszcza w stosunku do kobiet i chrześcijan) może stworzyć potencjał dla Awakening II. Bez pomocy miejscowych struktur plemiennych trudno wyobrazić sobie dalszą trwałą kontrolę nad Mosulem czy Faludżą.

Istnieje możliwość lokalizacji potencjalnych celów. W odróżnieniu od ruchów rebelianckich, próbujących wprowadzać „shadow government”, ukrycie się wśród społeczeństwa dla Państwa Islamskiego jest znacznie trudniejsze. Dysponowanie jawnie działającą administracją wymusza istnienie związanej z nią infrastruktury (urzędy, posterunki sił bezpieczeństwa, infrastruktura). Jest ona wrażliwsza na oddziaływanie konwencjonalne.

Punkty ciężkości

.W zależności od rozmiarów, formy i celów zaangażowania przeciw Państwu Islamskiemu w określeniu punktu ciężkości działań ISIS dominują dwa poglądy.

W pierwszym z nich punktem ciężkości działań będzie „armia” kalifatu. Wysoce zmotywowana, doświadczona w walce, jest niezbędna do utrzymania i kontroli zajętych obszarów, a także nadania im charakteru państwowości. Wsparcie udzielane przez ludność cywilną będzie tu określane jako „critical vulnerability”, co należy rozumieć jako czynnik, którego osiągniecie będzie kluczowe w pokonaniu zdolności militarnych kalifatu.

W drugiej koncepcji punkt ciężkości działań nie jest źródłem siły przeciwnika, ale określa jego „punkt równowagi” („balance point”). Powinien być przedmiotem analizy interdyscyplinarnej. Wynika to głównie z założenia, zgodnie z którym we współczesnych konfliktach armie nie dysponują całością środków niezbędnych do złamania potencjału przeciwnika. Zdefiniowanie punktu ciężkości działań powinno zawierać szczegółową analizę jego kultury, gospodarki, zagadnień religijnych, walczących pododdziałów, przywódców organizacji, a także ocenę terenu, warunków pogodowych, ludności zamieszkującej kontrolowany przez przeciwnika obszar, polityki wewnętrznej i zewnętrznej, zdolności transportowych oraz wszystkich innych czynników warunkujących jego potencjał. Zgodnie z tym poglądem w przypadku ISIS punkt ciężkości działań nie jest elementem, który można znaleźć na polu walki i wystarczy zrzucić na niego bombę. Punktem będzie tu ideologia. To ona jest czynnikiem, który powoduje napływ bojowników, określa ich wolę walki, sprawia, że ludność podbitych obszarów poddaje się kontroli i udziela wsparcia kalifatowi.

Jeszcze inny pogląd nakazuje szukać punktu ciężkości działań Państwa Islamskiego w środowisku informacyjnym. Kluczowa jest tu właśnie zdolność do prowadzenia efektywnych działań informacyjnych.

Wyłącznie kinetyczne oddziaływanie na ISIS będzie niepełne, jeśli siły zachodniej koalicji nie będą miały możliwości zablokowania zdolności kalifatu do kształtowania przekonań w społecznościach muzułmańskich.

.Decentralizacja struktur (niezależnie od kształtu, jaki przybierze operacja przeciw Państwu Islamskiemu) wydaje się jego możliwą tendencją rozwojową. Zmiana organizacji w zdecentralizowaną i elastyczną wpłynie na ograniczenie możliwości przeciwników kalifatu do efektywnego oddziaływania kinetycznego na potencjał organizacji. Wśród przyczyn decentralizacji można zauważyć dążenie do: ochrony przywódców i struktur dowodzenia, zwiększenie bezpieczeństwa i wykonalności operacji oraz innowacyjności technik i procedur.

Wiadomość dla świata

.Do 13 listopada 2015 roku ataki w granicach państw zachodnich autoryzowane przez Państwo Islamskie miały charakter działań „samotnych wilków”, raczej inspirowanych ideologią ISIS niż mających jakiekolwiek rzeczywiste związki z kierownictwem organizacji (zamach w Ottawie 22 października 2014 roku, atak na sklep żydowski w Paryżu 9 stycznia 2015 roku, próba ataku w pociągu we Francji 21 sierpnia 2015 roku, atak nożownika w metrze londyńskim 6 grudnia 2015 roku).

13 listopada 2015 Państwo Islamskie przeprowadziło w Paryżu zamachy terrorystyczne, w rezultacie których 137 osób zginęło, a 386 zostało rannych. Zamachy paryskie (z uwagi na ich skalę, wymagającą precyzyjnego planowania, koordynacji oraz konsekwencji w realizacji) wydają się wykraczać poza dotychczasowy wzór działania.

.Oto powody, dla których Daesh mogło zadecydować się na rozszerzenie zakresu operacji poza Bliski Wschód (na społeczeństwa państw zachodnich).

1. Przyczyny ideologiczne, związane z budową kalifatu w granicach sięgających od Chin do państw Europy Zachodniej.

2. Zwiększenie możliwości rekrutacyjnych poprzez wykorzystywanie kwestii powodujących wzburzenie części zradykalizowanych środowisk muzułmańskich (karykatury Mahometa, brutalność sił rosyjskich w Czeczenii i Dagestanie, ograniczenia kulturowe we Francji).

3. Udział około 3 tysięcy zagranicznych bojowników (foreign fighters), pochodzących z Europy Zachodniej. Można założyć, że istnieje tendencja do prowadzenia ataków w krajach pochodzenia ze strony samych bojowników oraz dążenie do wykorzystania znajomości rejonu operacji (w tym możliwość maskowania własnych działań) przez dowództwo ISIS.

4. Podniesienie statusu organizacji w środowiskach radykalnych. Ataki na terytorium państwa zachodniego zdobywają zdecydowanie więcej uwagi światowych mediów niż jakiekolwiek inne działanie na obszarze kontrolowanym przez Państwo Islamskie. Chodzi tu zatem o podniesienie statusu organizacji jako osiągającej powodzenie w walce z państwami zachodnimi i rekrutacji oraz o dopływ środków finansowych od potencjalnych sponsorów.

5. Polaryzacja społeczeństwa w kraju ataku, prowadząca do pogłębienia problemów społecznych w rezultacie reakcji sił bezpieczeństwa w środowisku pochodzenia zamachowców. Celem może być tu również wytworzenie sytuacji, w której społeczeństwo uznaje administrację za niezdolną do zapewnienia bezpieczeństwa (zamach w Madrycie 11 kwietnia 2004 roku).

Zasady wysokiej mobilności

.W opinii amerykańskiego generała Johna R. Allena strategia działania przeciwko Państwu Islamskiemu powinna opierać się na pięciu elementach:

1. Kampania militarna.
2. Powstrzymanie napływu zagranicznych bojowników.
3. Uderzenie w finanse dżihadystów.
4. Dostarczenie pomocy humanitarnej.
5. Dążenie do ideologicznej delegitymizacji ISIS.

Trudno nie zgodzić się z tym programem, lecz jego implementacja nie może być zbyt długo rozciągnięta w czasie. Pierwszym wnioskiem będzie tu więc wprowadzenie powyższych założeń w czasie gwarantującym ich efektywność w walce.

Uwzględniając, że ISIS jest formacją zdolną do szybkich zmian strukturalnych i funkcjonalnych, można założyć, że wprowadzenie pododdziałów sił lądowych w formie zbliżonej do warunków afgańskich i irackich doprowadziłoby do ponownego przekształcenia kalifatu w ugrupowanie partyzanckie lub terrorystyczne oraz powrotu do długotrwałej operacji typu COIN (counterinsurgency).

Z tej samej przyczyny należy wnioskować, że pożądane efekty w walce z ISIS można osiągnąć w przypadku zastosowania sił zorganizowanych na zasadach wysokiej mobilności, przejrzystości i szerokiego dostępu do informacji rozpoznawczych, delegowania uprawnień decyzyjnych na możliwie najniższy szczebel dowodzenia – zdolnych do szybkiej reakcji na zmiany środowiska operacyjnego.

.Wymierne efekty przyniosłoby zaangażowanie lokalnych społeczności w powstrzymywanie sił ISIS (niezależnie od przyjętej przez grupę formy prowadzenia walki) na zasadzie prowadzonych z powodzeniem programów Sunni Awekening (Irak) oraz Village Stability Operation/Afghan Local Police (VSO/ALP, Afganistan), których celem było przecięcie relacji rebeliantów z lokalnymi społecznościami. Przy założeniu, że jednym z celów działań informacyjnych PI są społeczeństwa obszarów pozostających poza jego kontrolą (w tym państwa zachodnie), konieczne jest podjęcie własnej kampanii informacyjnej, skierowanej przeciw zarówno procesowi rekrutacyjnemu ISIS, jak i wykorzystywaniu wewnętrznych problemów społecznych (marginalizacja ludności sunnickiej przez rząd w Bagdadzie, trudności asymilacyjne mniejszości muzułmańskiej we Francji i Wielkiej Brytanii).

Konieczne jest poszukiwanie rozwiązań politycznych, które, o ile nie zakończą walk w najbliższym czasie, mogą doprowadzić przynajmniej do obniżenia poziomu agresji i stworzenia warunków dla działań organizacji humanitarnych. Pomimo zwiększenia aktywności sił zachodnich w Syrii i Iraku oraz deklaracji gotowości do interwencji lądowej ze strony Arabii Saudyjskiej, w tym momencie działań przeciw Państwu Islamskiemu (czerwiec 2016) należy założyć dalsze jego funkcjonowanie w najbliższej przyszłości. Dodatkowym czynnikiem komplikującym sytuację stało się zaangażowanie Rosji w regionie oraz rosnący antagonizm w stosunku tego państwa do Turcji.

Z uwagi na rozbieżność interesów państw i ugrupowań walczących z kalifatem trudno jednoznacznie stwierdzić, na ile wpłyną one na zwiększenie tempa, efektywności i spójności ich działań. Niezależnie od czasu, jaki zajmie walka z ISIS, warto pamiętać, że Państwo Islamskie to nie tylko formacja zbrojna, ale przede wszystkimi ideologia. W rzeczywistości nie jest możliwe całkowite pokonanie dżihadystów lub – w mniejszej skali – wyeliminowanie najbardziej radykalnych odłamów islamu. Jako cel można założyć sprowadzenie ich do poziomu, na którym jest możliwa ich kontrola (manageable level).

Krótki przewodnik

Droga do kalifatu

Prekursorem ISIS było Islamic State of Iraq (ISI). دولة العراق الإسلامية‎‎ Dawlat al-ʿIrāq al-ʾIslāmiyyah Islamskie Państwo Iraku. W kwietniu 2013 r. ISI przekształciło się w Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL) الدولة الاسلامية في العراق والشام Ad-Daula al-Islamijja fi al-Irak wa-asz-Szam. 29 czerwca 2014 roku proklamowano powstanie kalifatu ( خِلافة‎‎ khilāfa) pod nazwą Państwo Islamskie (IS – Islamic State, ad-Dawlah al-Islāmiyah (الدولة الإسلامية ), Da’isz, Daesh (داعش‎). W Islamic State of Iraq and al–Sham (ISIS) arabskie słowo al-Sham والشام dotyczy Damaszku.

Partyzancka definicja

Zgodnie z definicją Allied Joint Doctrine for Non-Article 5 Crisis Response Operations działania partyzanckie („insurgency” – INS) to zorganizowana, często zmotywowana ideologicznie aktywność ugrupowania lub ruchu, której celem jest spowodowanie lub uniemożliwienie politycznej zmiany, polegająca na przekonaniu lub zmuszeniu społeczeństwa do zaakceptowania lub wsparcia swych działań poprzez zastosowanie przemocy politycznej.

Kto z kim walczy

Oprócz koalicji państw zachodnich, Daesh walczy z pięcioma przeciwnikami:

1. Armia syryjska Baszara al-Asada, wspierana przez Hezbollah, Iran i jednostki wojsk Federacji Rosyjskiej;

2. Oddziały „umiarkowanej” opozycji syryjskiej;

3. Zradykalizowane grupy syryjskich rebeliantów, uznające zwierzchnictwo Ajmana az-Zawahiriego (Dżabhat an Nusra);

4. Iracka Armia, wspierana przez milicje szyickie i jednostki irańskiej Gwardii Rewolucyjnej (Al-Kuds Force);

5. Siły Kurdyjskie z syryjskiego (Rojava) i irackiego Kurdystanu. Powszechne Jednostki Ochrony (Yekîneyên Parastina Gel – YPG).

Tomasz Kowal
Tekst pochodzi z wyd.5 (1/2016) Niezależnego Magazynu Strategicznego PARABELLUM. Promocyjne egzemplarze dla Czytelników #KontoPREMIUM [LINK]. Zainteresowanych prosimy o zgłoszenie: redakcja@wszystkoconajwazniejsze.pl z podaniem identyfikatora/loginu #KontoPREMIUM.