Razem wyrwaliśmy się z objęć Moskwy

Fakt, że dzięki wydarzeniom 1980 roku mamy dzisiaj wolną Litwę i wolną Polskę, należy uznać za największy sukces ostatnich lat – pisze Vytautas LANDSBERGIS

Rok 1980 był nadzwyczajnie bogaty w wydarzenia – i na terenie Litwy, i w krajach sąsiednich. Był to rok, który miał długotrwałe konsekwencje, prowadzące do wszystkich przemian w naszym regionie w roku 1989. Okrągły Stół jako forma pertraktacji między partią rządzącą a „Solidarnością” okazał się bardzo skutecznym pokojowym przejściem od komunistycznej dyktatury do demokracji, w której władze są wybierane w wyborach powszechnych. To porozumienie umożliwiło organizację częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 r.

Upadek komunizmu w Europie Środkowej i krajach bałtyckich był procesem, który przebiegał bardzo podobnie we wszystkich krajach regionu. Litwa pozostawała pod sowiecką okupacją do 1990 r. Niepodległość udało nam się wywalczyć w sposób podobny do tego, jak to było w Polsce. Wykorzystaliśmy również koncepcję pierestrojki wcieloną w życie przez Michaiła Gorbaczowa. Zależało nam na przywróceniu niepodległej Litwy jako państwa demokracji parlamentarnej. I to się udało. W lutym 1990 r. odbyły się wybory do Rady Najwyższej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w których kierowany przeze mnie Sąjūdis wyraźnie pokonał komunistów.

Gdy usłyszeliśmy o strajkach w Gdańsku w sierpniu 1980 r., uważnie – i z nadzieją – im się przyglądaliśmy. Zresztą, gdy te strajki wybuchły, byłem akurat w Polsce. Pamiętam, że jechałem pociągiem do Warszawy, a sytuacja rozwijała się tak dynamicznie, że w pewnym momencie wręcz zacząłem się obawiać, że nie dojadę na miejsce, bo wcześniej pociągi zostaną zatrzymane.

Dziś tego typu obaw nie mamy – to najlepiej pokazuje, jak daleką drogę przebyliśmy. Rozpoczęte w 1980 r. przemiany wyrwały Litwę i Polskę ze strefy wpływów Moskwy i umożliwiły nam powrót do kręgu kultury europejskiej – a więc tam, gdzie przez całe stulecia się znajdowaliśmy. Fakt, że mamy dzisiaj wolną Litwę i wolną Polskę, należy uznać za największy sukces ostatnich lat.

Vytautas LANDSBERGIS

Artykuł ukazał się w najnowszym numerze magazynu „Wszystko co Najważniejsze” oraz w tytułach prasowych na świecie w ramach projektu „Opowiadamy Polskę światu – Polska Solidarność” –  projekt Instytutu Nowych Mediów w 40 rocznicę „Solidarności”.