Nagrody im. Oskara Kolberga 2025. To najstarsze polskie wyróżnienie w dziedzinie kultury ludowej

Artyści, badacze kultury ludowej, przedstawiciele instytucji i organizacji kultury odebrali z rąk minister kultury Hanny Wróblewskiej Nagrody im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie. To najstarsze polskie wyróżnienie w dziedzinie kultury ludowej

Nagrody im. Oskara Kolberga

.W 2025 roku Nagrody im. Oskara Kolberga wręczono po raz 50. To najstarsze polskie wyróżnienie w dziedzinie kultury. Wyróżnienia te trafiają do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej. Patronem nagrody jest etnograf, folklorysta i kompozytor Oskar Kolberg.

„To dzięki państwu nasza kultura jest wciąż kulturą żywą” – powiedziała minister kultury Hanna Wróblewska, zwracając się do tegorocznych lauretaów podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie z dnia 9 lipca. Jak napisała szefowa resortu kultury w słowie wstępnym publikacji, prezentującej sylwetki tegorocznych laureatów, wyróżnienie to stanowi „symbol uznania i wdzięczności dla artystów tworzących z potrzeby serca i z zamiłowania do rodzimych zwyczajów, obrzędów, muzyki i tańca, ginących rzemiosł, gwary i stroju, którzy z determinacją kultywują unikalne zjawiska, dbając o ich oryginalności transmisję międzypokoleniową. Dzięki laureatom Nagrody im. Oskara Kolberga kultura ludowa nie tylko przetrwała, ale wciąż inspiruje i znajduje nowe formy wyrazu we współczesnych świecie. Ich twórczość oraz działalność stanowi most łączący tradycję z nowoczesnością, przeszłość z teraźniejszością. To oni, poprzez swoją pasję i wytrwałą pracę, przypominają nam o korzeniach, z których wyrośliśmy i o wartościach, które kształtowały nasza tożsamość narodową” – podkreśliła.

Nagrodę dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego jury Nagrody przyznało pięciu artystkom. Janina Boroś (Krasnystaw, Lubelszczyzna, woj. lubelskie) to twórczyni plastyki obrzędowej, specjalizująca się w pisankach rytowniczych, palmach i wycinankach, a także poetka, autorka tomu „Za wszystko dziękuję Ci Boże”; Maria Chlastawa to malarka z Zalipia, tworząca kwiatowe malowidła, tradycyjne wycinanki, firanki i ażurowe obrazy w lokalnym stylu Powiśla Dąbrowskiego (woj. małopolskie); Beata Legierska to koronczarka z Koniakowa (Górale Śląscy, woj. śląskie), wykonująca czepce techniką szydełkową, igiełkową i teneryfową; Marta Walczak-Stasiowska (Zakopane, Podhale, woj. małopolskie) to malarka, uznawana za jedną z najbardziej tradycyjnych artystek Podhala, tworzy obrazy, nawiązujące do dawnych motywów religijnych i pasterskich; Janina Pydo to śpiewaczka z Roztocza Zachodniego (Zastawie, Biłgorajszczyzna, woj. lubelskie), w repertuarze mająca pieśni obrzędowe, religijne i świeckie, wykonywane w tradycyjnej gwarze.

Nagroda Marszałka Województwa Mazowieckiego

.Nagrodę Marszałka Województwa Mazowieckiego otrzymał natomiast radomski skrzypek i saksofonista (Powiśle Kielecko-Radomskie, woj. mazowieckie) Zdzisław Kwapiński. Artysta występuje jako solista i jako członek zespołów, z Kapelą ze Wsi Warszawa nagrał album „Re:akcja Mazowiecka”, jest także laureatem Złotej Baszty (2023).

W kategorii „dla mistrza tradycji” nagrodę przyznano śpiewakowi, tancerzowi i harmoniście Franciszkowi Jesiakowi (Stara Krobia, Biskupizna, woj. wielkopolskie), który jest także bohaterem filmu „Wesele w Krobi Starej” oraz współtwórcą festiwalu Tabor Wielkopolski i nauczycielem młodych muzyków. Wyróżnienie specjalne w tej kategorii otrzymał jeden z jego uczniów – dudziarz, skrzypek, śpiewak i tancerz z Domachowa (Biskupizna, woj. wielkopolskie) Krzysztof Polowczyk. Artysta sprawuje także stanowisko prezesa Biskupiańskiego Zespołu Folklorystycznego z Domachowa i Okolic. Nagrodę „dla twórców za pisarstwo ludowe” otrzymała poetka i prozaiczka Franciszka Ogonowska (Dobużek Kolonia, Zamojszczyzna, woj. lubelskie). Jej utwory, publikowane m.in. w „Twórczości Ludowej”, dokumentują codzienność i obrzędy regionu.

Kto został nagrodzony?

.Nagrodzono także badaczy, naukowców i animatorów. Laureatami w tych kategoriach zostali Edward Henryk Cyfus (Olsztyn, Warmia, woj. warmińsko-mazurskie) – gawędziarz, pisarz, depozytariusz gwary warmińskiej, autor elementarza gwary warmińskiej, Remigiusz Mazur-Hanaj (Milanówek, Mazowsze, woj. mazowieckie) – muzyk, etnograf, animator, publicysta, dokumentujący muzykę ludową, współinicjator Domów Tańca, współautor źródłowych publikacji etnomuzykologicznych, a także Aldona Wojciechowska i Anastazja Sidor (Puńsk, Suwalszczyzna, woj. podlaskie) – badaczki i animatorki kultury litewskiej na Suwalszczyźnie, organizatorki warsztatów i spektakli obrzędowych.

Nagrodzono także kapele ludowe oraz zespoły folklorystyczne. Statuetki i dyplomy otrzymali członkowie Kapeli Ochodzita – kapeli smyczkowej z Rajcza (Beskid Śląski/ Żywiecki, woj. śląskie) działającej od 1995 r. i prezentującą muzykę górali żywieckich i śląskich, wykonywaną na tradycyjnym instrumentarium skrzypcowo basowym. Nagrody im. Kolberga otrzymały także Zespół Górali Czadeckich „Dawidenka” (Gaworzyce, Górale Czadeccy, woj. dolnośląskie) – wielopokoleniowa grupa odtwarzająca pieśni, tańce i stroje przesiedlonych z Bukowiny górali czadeckich, zespół Podhale Grupa Spiska z Jurgowa (Spisz, woj. małopolskie) promujący folklor polskiego Spisza, prezentujący męskie tańce pasterskie, a także Zespół Regionalny „Zbójnicek” z Zębu (Podhale, woj. małopolskie), kultywujący tradycje góralskie, podhalańskie tańce, śpiew i zwyczaje.

Prace 17 laureatów Nagrody im. Oskara Kolberga 2025

.Doceniono także pracę instytucji i organizacji zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej: nagrody im. Kolberga przyznano Limanowskiemu Domu Kultury (Limanowa, Lachy Limanowske, woj. małopolskie) – organizatorowi festiwalu Limanowska Słaza, a także warsztatów międzypokoleniowych i popularyzatorowi kultury ludowej Lachów Limanowskich – oraz działającemu od 1910 r. Śląskiemu Związkowi Chórów i Orkiestr (Katowice, Śląsk, woj. śląskie), organizacji zrzeszającej ponad 300 zespołów, prowadzącej festiwale i szkolenia.

Prace 17 laureatów tegorocznej edycji Nagrody im. Oskara Kolberga można oglądać od 9 lipca w warszawskiej galerii Okno na Kulturę. – Kultura ludowa jest częścią kultury. Jest nam wszystkim bardzo potrzebna, dlatego że kultura ludowa daje źródła dla bardzo wielu segmentów kultury popularnej. Bardzo ważne jest również to, aby kultura ludowa przetrwała w oryginalnym wymiarze – powiedziała podczas wernisażu Hanna Wróblewska, minister kultury i dziedzictwa narodowego. Organizatorem konkursu jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a jego koordynacją zajmują się Narodowy Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu oraz jego oddziałem – Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.

Fenomen Oskara Kolberga

.Wiele przedstawionych w Ludzie i Obrazach… zagadnień stanowiło swoiste novum kształtującej się dopiero nauki. Choć Kolberg bez wątpienia poszukiwał śladów dawnych tradycji w funkcjonujących jeszcze zwyczajach, obrzędach, wierzeniach czy pieśniach, to rejestrował nie tylko przejawy dawnej kultury, ale również wszystkie jemu jeszcze współczesne, choć zanikające już niekiedy zjawiska – pisze Ewa ANTYBORZEC.

Oskar (właściwie Henryk Oskar) urodził się w rodzinie ewangelickiej 22 lutego 1814 roku w Przysusze w ówczesnym powiecie opoczyńskim, gdzie po opuszczeniu Warszawy przez kilka lat mieszkali Kolbergowie. Po powołaniu Juliusza, ojca Oskara, na stanowisko profesora Uniwersytetu Warszawskiego, rodzina powróciła do stolicy. To tutaj przyszły etnograf, muzyk i kompozytor, Oskar Kolberg, spędzi kolejne pół wieku, aby w roku 1871, zdeterminowany kontynuowaniem prac nad edycją Ludu i Obrazów etnograficznych, przenieść się do Galicji i zamieszkać w Modlnicy niedaleko Krakowa, a w ostatnich latach życia w samym Krakowie.

Oskar, podobnie jak jego bracia, Wilhelm (przyszły inżynier) i Antoni (malarz) uczęszczał do znamienitego Liceum Warszawskiego, którego uczniem był również Fryderyk Chopin, nie tylko kolega szkolny Wilhelma, ale i sąsiad Kolbergów w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego, gdzie wówczas zamieszkiwali. Równocześnie z nauką w liceum Oskar pobierał lekcje muzyki. Nad wychowaniem gromadki chłopców (oprócz wymienionych był jeszcze najmłodszy, Juliusz Adolf) czuwała troskliwa matka, Karolina, z domu Mercoeur. Beztroską młodość Kolberga przerwały choroba, a następnie śmierć ojca i wybuch powstania listopadowego w 1831 roku. Aby zapewnić sobie przyszłość, już rok wcześniej Oskar podjął pracę jako wolontariusz w kantorze bankowym. Jednocześnie kontynuował edukację muzyczną; gry na fortepianie i kompozycji uczył się u Józefa Elsnera i u Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego. W 1834 roku wyjechał do Berlina na kurs buchalterii w Akademii Handlowej, ale też w celu pogłębienia umiejętności kompozytorskich. Po powrocie do stolicy jego umiejętności wysoko ocenił dawny nauczyciel, Józef Elsner, a sam Kolberg, zachęcony zapewne tą opinią próbował utrzymać się z lekcji muzyki i kompozycji. Ostatecznie jednak podjął pracę jako „buchalter przy Eksploatacji Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej”, która zapewniała wprawdzie środki finansowe, ale ograniczała go czasowo. Jednocześnie prowadził już intensywne prace ludoznawcze, choć niewątpliwie swoją przyszłość wiązał wciąż jeszcze z karierą kompozytorską, która trwała aż do początku lat 60.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/ewa-antyborzec-fenomen-oskara-kolberga/

Kultura i sztuka w jednym miejscu

.„Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.

Sztuka wyraża nasze estetyczne potrzeby. Prowokuje do myślenia, pobudza kreatywność, wyzwala emocje. Pozwala poczuć się wyjątkowo, a co najważniejsze, wzbogaca nas samych. Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.

Przedstawiamy premiery kinowe, a także filmy dostępne na platformach streamingowych dla tych, którzy wolą rozkoszować się kulturą w domowym zaciszu. Przypominamy o klasykach, wracamy do pozycji, które zdobyły największe nagrody filmowe i wywarły wpływ na pokolenia oraz do których nawiązuje współczesna kinematografia – i nie tylko.

.Nie zapominamy również o koncertach czy płytach. Muzyka pełni tu ważną rolę. Dzięki „Kulturze Najważniejszej” nie ominie Państwa absolutnie żadne wartościowe wydarzenie.  Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, bezpłatnego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].

PAP/MJ