Andrzej SAŁASIŃSKI: Start in Poland. Jak wyjść z pułapki niskiej innowacyjności?

Start in Poland. Jak wyjść z pułapki niskiej innowacyjności?

Photo of Andrzej SAŁASIŃSKI

Andrzej SAŁASIŃSKI

Członek zarządu Krajowego Funduszu Kapitałowego S.A. Współpracuje z PFR Ventures Sp. z.o.o. w projekcie uruchomienia programu Start in Poland.

Według danych Eurostat Polska wydała na innowacje 1% swojego PKB. Dania, Austria i Szwecja wydają na badania i rozwój powyżej 3% swojego PKB. Celem strategiczny dla Polski to wydatki na badania i rozwój na poziomie 1,7% PKB do 2020 r. Kluczowe będzie zwiększanie środków publicznych jak i przyspieszenie dynamiki wzrostu po stronie inwestycji przedsiębiorców. Program Start in Poland mobilizujący środki publiczne i prywatne w inwestycje venture capital powinien przyczynić się do osiągnięcia tego celu – pisze Andrzej SAŁASIŃSKI.

Komisja Europejska przygotowuje co roku raport pod nazwą Europejska Tablica Wyników Innowacji (EIS), w którym omawia, w ujęciu porównawczym, innowacyjność państw członkowskich i wybranych krajów spoza UE. W oparciu o wartość sumarycznego wskaźnika innowacyjności (SII), który jest pochodną zestawienia 25 subwskaźników, państwa członkowskie UE podzielono na cztery grupy. Według raportu EIS 2016 (dane z 2015 r.) Dania, Finlandia, Niemcy, Holandia i Szwecja to liderzy innowacji, których wyniki w zakresie innowacji są zdecydowanie powyżej średniej UE (średnia wartość wskaźnika SII w UE równa się 0,521). Austria, Belgia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Słowenia i Wielka Brytania to silni innowatorzy o wynikach w zakresie innowacji lekko powyżej lub blisko średniej UE. Pozostałe kraje są poniżej średniej UE. Państwa te zaliczono zatem do dwóch grup: umiarkowanych lub słabych innowatorów.

Polska osiągając wskaźnik SII na poziomie 0,292, została zaliczona do umiarkowanych innowatorów, wyprzedziła słabych innowatorów (Rumunia i Bułgaria) i tylko trzy kraje z grupy umiarkowanych innowatorów (Chorwacja, Łotwa i Litwa). Wskaźnik SII dla Polski stanowi zaledwie 56,4% średniego wskaźnika dla krajów UE i jest prawie 2,5 raza niższy od wskaźnika dla pierwszej w rankingu Szwecji (SII = 0,704). Warto w tym miejscu dodać, że liderem innowacji w Europie jest pozostająca poza UE Szwajcaria (SII = 0,791)

W perspektywie finansowej na lata 2014-2020 Polska ma przyznane z UE 2,8 mld zł na rozwój start-upów dzięki czemu może poprawić miejsce w rankingu i stać się jednym z liderów innowacyjności

Na początku 2016 r. wicepremier Mateusz Morawiecki przedstawił Plan na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – program średnio i długookresowych działań, które mają przyczynić się do zrównoważonego rozwoju gospodarczego Polski, opartego, w większym niż dotychczas stopniu, na krajowych zasobach kapitałowych i intelektualnych.

W ramach Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju na uwagę zasługuje program wsparcia kapitałowego polskiego ekosystemu innowacji, pod nazwą Start in Poland, zaprezentowany w czerwcu 2016 r.

Program Start in Poland przewiduje utworzenie przez Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych BGK SA (TFI BGK) kilku funduszy inwestycyjnych o zróżnicowanej polityce inwestycyjnej, począwszy od inwestycji w przedsięwzięcia na etapie rozwoju pre-seed, seed, start up, early stage, a skończywszy na inwestycjach w spółki na etapie wzrostu i ekspansji z różnym udziałem nakładów na działalność B+R. Utworzone przez TFI BGK fundusze inwestycyjne będą dysponowały docelowo łączną kwotą 2,8 mld zł środków publicznych z Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR) na lata 2014-2020.

Podmiotem zarządzającym aktywami tych funduszy inwestycyjnych będzie wyspecjalizowana spółka PFR Ventures Sp. z o.o. (PFR Ventures), zależna od Polskiego Funduszu Rozwoju SA. Finansowanie zwrotne innowacyjnych polskich przedsięwzięć i firm na wczesnych etapach rozwoju będzie dokonywane przez PFR Ventures za pośrednictwem funduszy venture capital w formule tzw. funduszu funduszy, przy współudziale kapitału prywatnego. Udział kapitału prywatnego w poszczególnych funduszach venture capital będzie wynosił od 20% do 50% kapitalizacji tych funduszy, natomiast udział środków publicznych za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych BGK TFI będzie wynosił od 80% do 50% w zależności od polityki inwestycyjnej funduszu.

W pierwszej kolejności zostały ogłoszone przez PFR Ventures warunki naboru na pośredników finansowych pierwszego funduszu funduszy pod nazwą PFR Starter FIZ. W tym projekcie wybrani pośrednicy finansowi zapewnią min. 20% środków prywatnych nowoutworzonych funduszy venture capital, do których to środków prywatnych PFR Starter FIZ dołoży max. 80% środków publicznych. W ten sposób zostanie utworzonych kilka lub kilkanaście funduszy kapitałowych, które będą inwestowały w przedsięwzięcia na najwcześniejszym etapie rozwoju typu pre-seed i seed. W 2017 r. będą kolejno uruchamiane nabory pośredników finansowych w celu utworzenia funduszy kapitałowych z udziałem środków publicznych zapewnianych przez PFR Biznest FIZ (fundusze z udziałem zamożnych osób fizycznych, tzw. aniołów biznesu, wspierających także swoją wiedzą i doświadczeniem rozwój start-upów), PFR Otwarte Innowacje FIZ (fundusze inwestujące w projekty na etapie akceleracji technologicznej, rozwoju i docelowo wdrożenia innowacji technologicznych) oraz PFR KOFFI FIZ (fundusze inwestujące w projekty związane z innowacjami innymi niż technologiczne).

Oprócz Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) instytucją pośredniczącą w podziale środków POIR przeznaczonych na dokapitalizowanie funduszy venture capital dokonujących inwestycji w innowacyjne spółki realizujące prace B+R jest także Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Na początku grudnia 2016r. NCBR wyłonił w procedurze zamówień publicznych konsorcjum PFR Ventures i BGK TFI jako menedżera nowatorskiego w warunkach polskich programu BRIdge CVC. W ramach tego programu powstanie BRIdge CVC FIZ, który zapewni do 50% środków publicznych w tzw. corporate venture funds tzn. funduszach venture capital z udziałem dużych polskich firm przemysłowych lub usługowych.

Pod koniec stycznia 2017 r., w wyniku ogłoszonego przez NCBR przetargu na menedżera programu BRIdge VC, wyłonione zostało także prywatne konsorcjum inne niż PFR Ventures i BGK TFI. Konsorcjum to utworzy wraz z kapitałem prywatnym kilka funduszy venture capital, których środki zostaną przeznaczone na finansowanie przedsięwzięć z dużym udziałem nakładów na działalność B+R.

W związku z wymogiem współfinansowania przez kapitał prywatny inwestycji w ramach programu Start in Poland można oszacować, że 2,8 mld zł środków publicznych przeznaczonych na realizację programu będzie wymagało dodatkowo zaangażowania około 2,2 mld zł środków prywatnych.

Łącznie 5 mld zł mogą zostać w latach 2017-2023 przeznaczone na inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia i firmy na wczesnych etapach rozwoju

Zainwestowane 5 mld zł w innowacyjne firmy i przedsięwzięcia powinno przełożyć się bezpośrednio na wzrost innowacyjności polskiej gospodarki poprzez rozwój rodzimych firm, tworzących zaawansowane technologie, urządzenia i końcowe produkty, także w sferze IT, w oparciu o polski kapitał intelektualny.

Dobre wykorzystanie środków programu Start in Poland wymaga działań generujących podaż nowych, wysokiej jakości projektów innowacyjnych. Aby nastąpił istotny wzrost innowacyjności polskiej gospodarki, potrzebne są działania legislacyjne i pozalegislacyjne zachęcające przedsiębiorców do zwiększania inwestycji w przedsięwzięcia gospodarcze z dużym udziałem nakładów na badania i rozwój. Działania, które zachęcą inwestorów do angażowania środków prywatnych w fundusze venture capital oraz naukowców do wdrażania i komercjalizacji wyników prowadzonych przez nich prac B+R.

W zakresie prac legislacyjnych mających na celu wspomaganie wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki istotną rolę odgrywa Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNSW). Wicepremier Jarosław Gowin ogłosił we wrześniu 2016 r. tzw. Białą Księgę Innowacji. W dokumencie tym zidentyfikowane zostało szereg rozwiązań legislacyjnych i organizacyjnych, które zostały częściowo wdrożone w tzw. małej ustawie o innowacyjności, która weszła w życie z początkiem stycznia 2017 r. Pozostałe rozwiązania zostaną odzwierciedlenie w tzw. dużej ustawie o innowacyjności, planowanej do przyjęcia przez Sejm w 2017 r. z terminem wejścia w życie od początku stycznia 2018 r.

Najważniejsze zapisy małej ustawy o innowacyjności sprzyjające zwiększeniu podaży innowacyjnych projektów, które mogłyby być finansowane ze środków programu Start in Poland to m.in:

  • podwyższenie kwoty maksymalnego odliczenia wszystkich kosztów kwalifikowanych poniesionych na działalność B+R od podstawy obliczenia podatku dla MŚP do 50%. Rozwiązanie to ma zachęcić przedsiębiorców do inwestowania w działalność B+R oraz wykazywania nakładów ponoszonych na innowacje,
  • wydłużenie z 3 do 6 lat okresu w którym będzie możliwość odliczenia kosztów kwalifikowanych poniesionych przez przedsiębiorców na działalność B+R. Celem tego rozwiązania jest umożliwienie przedsiębiorcom pełnego wykorzystania ulgi podatkowej w momencie pojawienia się odroczonych zazwyczaj w czasie przychodów będących efektem poniesionych nakładów na działalność innowacyjną,
  • zwrot gotówkowy dla nowo powstających przedsiębiorstw prowadzących działalność B+R. Dzięki temu rozwiązaniu MSP, które poniesie wydatki kwalifikowane na B+R i równocześnie odnotuje stratę, może pod pewnymi warunkami otrzymać w okresie dwóch pierwszych lat działalności zwrot gotówkowy, w wysokości potencjalnego odliczenia podatku, naliczanego według właściwej dla tego MSP skali podatkowej,
  • zniesienie opodatkowania podatkiem dochodowym aportu własności intelektualnej i przemysłowej. Zmiany polegają na tym, że do przychodów podmiotów komercjalizujących nie będzie się na stałe zaliczało nominalnej wartości udziałów lub akcji w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci komercjalizowanej własności intelektualnej. Zniesienie opodatkowania aportu ma na celu intensyfikację udziału uczelni, instytutów badawczych, Polskiej Akademii Nauk oraz spółek celowych tych podmiotów w przedsięwzięciach komercjalizacji wyników badań naukowych,
  • zapewnienie finansowania działań jednostek naukowych związanych z komercjalizacją wyników badań naukowych i prac rozwojowych. Jednostki naukowe zobowiązane zostały do przeznaczania 2% środków finansowych przyznanych na finansowanie utrzymania potencjału badawczego na działania związane z komercjalizacją wyników badań naukowych i prac rozwojowych, polegające na analizie potrzeb rynku, stanu techniki, możliwości ochrony patentowej efektów tej działalności oraz opracowaniu projektów komercjalizacji. Spółki celowe jednostek naukowych oraz centra transferów technologii będą mogły w ten sposób otrzymać środki na zatrudnienie dodatkowego personelu, pośredniczącego w kontaktach jednostki naukowej z biznesem w celu poszukiwania możliwości komercjalizacji B+R. Środki te będą mogły być także przeznaczone na udzielanie mikrodotacji w przypadku potrzeby wsparcia procesów komercjalizacji zachodzących w ramach jednostek naukowych.

Dobrym źródłem podaży innowacyjnych projektów dla programu Start in Poland może być także Inkubator Innowacyjności+, wdrażany obecnie przez MNiSW program, którego celem jest wsparcie procesu zarządzania wynikami badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności w zakresie komercjalizacji. W wyniku ogłoszonego w 2016 r. naboru wyłonionych zostało 20 konsorcjów uczelni oraz ich spółek celowych, które to konsorcja otrzymają w okresie od 2017 r. do stycznia 2019 r. łącznie 60 mln zł, na realizację określonych w programie zadań, w tym w szczególności 30 mln zł na prowadzenia prac przedwdrożeniowych, w tym dodatkowych testów laboratoryjnych lub dostosowania wynalazku do potrzeb zainteresowanego nabywcy. Maksymalny koszt dofinansowania wybranego przez konsorcjum projektu nie może przekroczyć 100 tys. zł. W ten sposób wyłonionych zostanie, w okresie najbliższych dwóch lat do 300 projektów, które będą mogły być finansowane w kolejnej fazie wczesnego rozwoju ze środków funduszy programu Start in Poland.

* * *

.Według danych Eurostat w 2015 r. Polska wydała na szeroko rozumiane innowacje (Gross domestic expenditure on R&D) 1% swojego PKB. Mniej od Polski na badania i rozwój wydaje tylko Cypr, Rumunia, Łotwa, Malta, Chorwacja, Bułgaria i Grecja. Dania, Austria i Szwecja wydają na badania i rozwój powyżej 3% swojego PKB, podczas gdy, według wstępnych danych, wartość tego wskaźnika wyniosła 2,03% dla całej UE i 2,12% dla krajów strefy Euro.

Celem strategicznym polskiego rządu jest osiągniecie w Polsce wielkości wydatków na badania i rozwój na poziomie 1,7% PKB do 2020 r. Kluczowe dla osiągnięcia tego celu będzie zwiększanie środków publicznych jak i przyspieszenie dynamiki wzrostu po stronie inwestycji przedsiębiorców. Program Start in Poland mobilizujący środki publiczne i prywatne w inwestycje venture capital powinien przyczynić się do osiągnięcia zakładanego wskaźnika innowacyjności polskiej gospodarki w 2020 r.

Andrzej Sałasiński

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 18 lutego 2017
Fot.Shutterstock