Jak pomagać uchodźcom? Newsletter Wspólny Świat

Mateusz M. KRAWCZYK

Sekretarz redakcji "Wszystko Co Najważniejsze", doktorant w dyscyplinie nauk o polityce i administracji. Absolwent Akademii Młodych Dyplomatów EAD. Stypendysta Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego. Wolontariusz programu MSZ "Wolontariat Polska Pomoc 2019".

Ryc. Fabien Clairefond

zobacz inne teksty Autora

Zapraszam Państwa do osobistej podróży przez najważniejsze wydarzenia minionego tygodnia, łącząc informację i naukę, szukając zrozumienia w rzeczywistości współczesnych, globalnych wyzwań. Jak pomagać uchodźcom?

Dobrej lektury,
Mateusz Krawczyk

Przegląd tygodnia:

Ukraina: rosyjska inwazja na Ukrainę rozpoczęła się 24 lutego od ostrzału rakietowego i wojsk wkraczających do kraju z północy, wschodu i południa. Następnego dnia pojazdy opancerzone wjechały do północnej dzielnicy stolicy. Zgłoszono setki ofiar rosyjskich nalotów.

ONZ: Po kilku dniach intensywnych starć na obszarach w niektórych częściach Ukrainy rośnie liczba ofiar cywilnych i uszkodzeń infrastruktury krytycznej.

Rada Praw Człowieka: Zwracając się do Rady Praw Człowieka, ambasador Ukrainy przy ONZ w Genewie, Jewhenia Filipenko przedstawiła projekt rezolucji, z prośbą o jej pilne rozpatrzenie podczas debaty wzywającej do międzynarodowego śledztwa w sprawie wszelkich naruszeń praw człowieka wynikających z działań wojskowych Rosji.

IPCC: Naukowcy z ONZ wygłosili w poniedziałek ostrzeżenie o wpływie zmian klimatycznych na ludzi i planetę, mówiąc, że upadek ekosystemu, wymieranie gatunków, fale upałów i powodzie należą do „nieuniknionych wielu zagrożeń klimatycznych”, z jakimi przyjdzie się zmierzyć światu w ciągu najbliższych dwóch dekad z powodu globalnego ocieplenia.

Izrael/Palestyna: Izraelski sąd odroczył planowaną eksmisję rodziny palestyńskiej z Szejka Dżarraha w okupowanej Jerozolimie Wschodniej. Napięcia ponownie narastają w regionie. Planowane wysiedlenia były głównym czynnikiem wybuchu wojny w Strefie Gazy w maju zeszłego roku.

Uchodźcy z Ukrainy docierają do Europy Środkowej

Filippo Grandi, szef UNHCR w poniedziałkowym przemówieniu do Rady Bezpieczeństwa ONZ powiedział: „Pracowałem przy kryzysach uchodźczych od prawie 40 lat i rzadko widziałem tak niesamowicie szybko rosnący exodus ludzi – z pewnością największy w Europie od czasów wojen bałkańskich”.

Według UNHCR liczba uchodźców uciekających z Ukrainy gwałtownie rośnie i osiągnęła we wtorek liczbę 660 000. Uchodźcy przekraczają granice do krajów sąsiednich na zachodzie, takich jak Polska, Rumunia, Słowacja, Węgry i Mołdawia. ONZ podaje, że do tej pory Polska przyjęła ponad 377 tys. uchodźców. Polski rząd twierdzi, że każdego dnia przybywa kolejnych 50 tys. W innych krajach, do 12:30 1 marca przyjęto: Węgry 89 561 osób; Mołdawia 56,064; Słowacja 46 868; Rumunia 38 461. Białoruś 329.

51 797 osób przeniosło się z tych krajów do innych w Europie.

W Polsce i innych krajach graniczących z Ukrainą uchodźcy mogą przebywać w ośrodkach recepcyjnych. Dostają żywność i opiekę medyczną. Węgry i Rumunia przyznają ulgi pieniężne na żywność i odzież. Dzieci otrzymują miejsca w lokalnych szkołach. Choć zwykle obowiązują ograniczenia czasowe dotyczące tego, jak długo uchodźcy mogą spędzić w ośrodkach recepcyjnych, to obecnie prawdopodobnie zostanie ono zniesione a Ukraińcy będą mogli pozostać w nich długo, jak potrzebują.

Choć wszyscy uciekający przed konfliktem są przyjmowani przez państwa sąsiadujące, aby przemieszczać się między krajami dalej potrzebne są dokumenty, jak paszporty, akty urodzenia dzieci podróżujących z dorosłymi, dokumentacja medyczna. W przypadku braku takich dokumentów, a uchodźcy przekroczyli granicę do kraju na podstawie decyzji Komendanta Straży Granicznej (decyzja czasowa, na 15 dni) lepiej zaczekać z przemieszczaniem się.

Obecnie UE przygotowuje się do przyznania Ukraińcom, którzy uciekają przed wojną, ogólnego prawa do pobytu i pracy w 27 krajach przez okres do trzech lat. Otrzymywaliby również opiekę społeczną oraz dostęp do mieszkań, leczenia i edukacji dla dzieci. Jest to zgodne z unijną dyrektywą o tymczasowej ochronie uchodźców, sporządzoną po wojnie na Bałkanach w latach 90., ale niestosowaną do tej pory. Nowe prawo musi zostać jeszcze zatwierdzone przez większość krajów UE.

Republika Czeska uruchomiła swój plan gotowości na fale migracyjne. Pomoże to uchodźcom ubiegać się o specjalny rodzaj wizy w ramach uproszczonej procedury.

18 milionów osób potrzebuje pomocy humanitarnej

UE uważa, że liczba uchodźcom może wzrosnąć do siedmiu milionów, a 18 milionów będzie potrzebować pomocy humanitarnej. „Chociaż są to bardzo przybliżone szacunki”, powiedział europejski komisarz ds. pomocy humanitarnej i zarządzania kryzysowego Janez Lenarcic. „Liczby są ogromne i musimy przygotować się na tego rodzaju kryzys, który ma historyczne rozmiary”.

Wysoka Komisja ONZ ds. Uchodźców twierdzi, że próbuje pomóc osobom wewnętrznie przesiedlonym, ale wojna sprawia, że podróżowanie po Ukrainie jest niebezpieczne dla pracowników organizacji humanitarnych. ONZ przygotowuje się do udzielenia pomocy na zachodniej Ukrainie, gdzie dostęp ten jest łatwiejszy. Światowy Program Żywnościowy wysyła we wtorek na polską granicę dostawy żywności. Wkrótce dotrze ona także do Kijowa. Agencja zacznie od dystrybucji gotowych posiłków, a następnie w dłuższej perspektywie będzie dystrybuować gotówkę i kupony, które można wymienić w sklepach detalicznych, jeśli żywność jest dostępna w sprzedaży.

Członek polskiej Straży Granicznej trzyma dziecko na przejściu granicznym między Polską a Ukrainą. Polska straż graniczna zamknęła pasy dla pojazdów, aby umożliwić większy ruch pieszy.

KACPER PEMPEL / Reuters / Forum

Polska pomoc

Od czasu rosyjskiego ataku na Ukrainę do Polski z Ukrainy wjechało już 453 tys. osób uciekających przed wojną (stan na 02 marca o godz. 7:00). W niedzielę 27 lutego do Polski wjechało prawie 100 tys. osób z Ukrainy. Najwięcej uchodźców przekroczyło granice Polski w przejściu granicznym w Medyce – 19 tys. osób. Przez przejście graniczne w Korczowej wjechało –15,5 tys. osób, a przez przejście w Hrebennem Ukrainę opuściło –14,8 tys. osób.

Polska uruchomiła mechanizm koordynacji pomocy humanitarnej w związku z atakiem Rosji na Ukrainę. Wsparcie zapewnią Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych i inne instytucje państwowe, a także fundusze samorządowe, społeczne i prywatne. W poniedziałek (28.02) pod Lublinem rozpoczął działalność węzeł pomocy humanitarnej, prowadzony przez Rządową Agencję Rezerw Strategicznych. Przez ten węzeł przechodzić będzie cała pomoc przeznaczona dla Ukrainy. Wszystkie osoby uciekające z Ukrainy, które nie mają miejsca pobytu w Polsce, mogą udać się do wyznaczonych punktów recepcyjnych. Tam otrzymają informacje o swoim pobycie w Polsce, wyżywienie, podstawową opiekę medyczną, miejsce na odpoczynek oraz tymczasowe zakwaterowanie. Każdy ma dostęp do bezpłatnej opieki medycznej i polskiej służby zdrowia.

Punkty recepcyjne [LINK]

Specjalny pociąg medyczny przygotowany do transportu rannych z Ukrainy po raz pierwszy wyjechał z Warszawy w sobotę (26 lutego). Część wagonów zawierała pomoc humanitarną, która została przeniesiona na obwód lwowski. Pozostała część pociągu to wagony szpitalne. W niedzielę pociąg przywiózł z Ukrainy 600 kobiet i dzieci. Część z nich wysiadła w Przemyślu i Lublinie, część po południu przyjechała do Warszawy.

Poza akcjami organizowanymi przez władze Polski w pomoc zaangażowało się społeczeństwa. Wiele osób zaangażowało się w oddolne akcje pomocowe – udzielają schronienia w swoich domach, spontanicznie organizują darowizny i akcje charytatywne, oferują żywność potrzebującym, organizują bezpłatny transport, a nawet starają się nieść pomoc po drugiej stronie granicy.

26 lutego na stacjach PKP w miastach wojewódzkich zostały otwarte punkty informacyjne dla uchodźców. Tych punktów będzie więcej w Warszawie – przy stacjach Warszawa Wschodnia i Warszawa Zachodnia, a także przy im. Fryderyka Chopina.

Krakowianie przynoszą dary dla ogarnietej wojną Ukrainy.
Fot: Piotr Guzik / Forum

Jak pomagać uchodźcom?

Nie szkodź. Jeśli zdecydujesz się przyjąć pod swój dach rodzinę z Ukrainy, to nie tylko zapewniasz im schronienie. Jesteś ich pierwszym kontaktem. Nie wiadomo, kiedy osoby, które przyjmujesz będą mogły bezpiecznie wrócić do swojego kraju. Nie wiadomo, kiedy znajdą pracę lub mieszkanie. Podejmuj tą decyzję odpowiedzialnie i nie zobowiązuj się do pomocy, której nie podołasz.

Przekazuj zweryfikowane informacje. Odsyłaj do ekspertów. Chęć pomocy jest dobra, ale jej wypadkową jest nadmiar informacji, z którym stykamy się na okrągło. Jeśli nie masz pewnej wiedzy, a udzielasz komuś rad, niech tą radą będzie zasięgnięcie opinii eksperta. Nie udzielaj porad prawnych dotyczących statusu, możliwości podróżowania, dokumentów, wniosków o azyl opierając się na intuicji.

Informator dla osób ubiegających się o status uchodźcy w Polsce jest dostępny na stronie UNHCR [LINK]

Zadawaj pytania otwarte (szczególnie istotne dla dziennikarzy!). Wiemy ze studiów nad PTSD, że rozmowy, wywiady z uchodźcami mogą mieć wartość terapeutyczną, pozwalają nabrać większego dystansu do przeżywanych sytuacji, umożliwiają zrozumienie swoich doświadczeń i zapanowanie nad negatywnymi emocjami. Jednak, aby to osiągnąć pytania i rozmowa musi zostać poprowadzona w sposób przemyślany. Zadawaj pytania otwarte. Oddawaj sprawczość – decyzyjność dotyczącą tego, czym się z tobą podzielić. Nie naciskaj ani nie dopytuj. Zbyt wczesne zmierzenie się z dramatycznymi wydarzeniami może pogłębić traumę.

Kobieta przeszukuje podarowane ubrania w poszukiwaniu przydatnych przedmiotów po tym, jak wraz z dziećmi uciekła przed rosyjską inwazją na Ukrainę i przekroczyła granicę w Medyce 27 lutego 2022 r.
BRYAN WOOLSTON / Reuters / Forum

Nie jedź na granicę, jeśli nie wiesz, gdzie jesteś potrzeby.

Według informacji z 27 lutego prezydent Przemyśla prosi, aby nie przyjeżdżać do Medyki. Przyjazd osób, które chcą pomoc doprowadził do wytworzenia dużych korków i wprowadzenia jeszcze większego chaosu do już trudnej sytuacji. Jeśli nie wiedz dokładnie, gdzie jedziesz i po co – nie jedź. Zasięgnij natomiast informacji. Niektóre punkty graniczne i recepcyjne otrzymują mniej pomocy, niż główne miejsca przejścia. Monitoruj informację, zbieraj dane i decyduj się na podróż tylko tam, gdzie jesteś potrzebny.

Zaangażuj się w skoordynowane działania organizacji i instytucji. Administracja rządowa uruchomiła formularz przez który można zaoferować swoją pomoc, a także zadeklarować, jeśli samemu się jej potrzebuję: https://pomagamukrainie.gov.pl/. W województwach, gminach miastach działają jednostki administracji i samorządu, które organizują pomoc uchodźcom. Szukaj możliwości niesienia pomocy lokalnie.

Traktuj ludzi z godnością. Zaangażowanie społeczeństwa napawa optymizmem, ale pamiętajmy: traktujmy innych, tak jak sami chcielibyśmy być traktowani. Nie przekazujmy brudnych i zniszczonych ubrań. Nie rozkładajmy produktów w dowolnym miejscu na przejściu granicznym. Jeśli nie wiemy, co zrobić z zebranymi darami: przekażmy je administracji lub organizacjom pozarządowym.