Talibowie i rok ich rządów w Afganistanie

Zapraszam Państwa do osobistej podróży przez najważniejsze wydarzenia minionego tygodnia, łącząc informację i naukę, szukając zrozumienia w rzeczywistości współczesnych, globalnych wyzwań.

Dobrej lektury,
Mateusz Krawczyk

Przegląd tygodnia:

Haiti: Wzrost przemocy związanej z działalnością gangów ograniczył dostęp do usług zdrowotnych w niektórych obszarach miejskich na Haiti, pozostawiając jedno na 20 dzieci mieszkających w Cité Soleil – zniszczonej przemocą gminie w Port-au-Prince – na ryzyko śmierci z powodu ostrego niedożywienia, ostrzegł dziś UNICEF.

Uganda: Ciała co najmniej 30 osób zostały już wydobyte z wód powodziowych wokół miasta Mbale u podnóża góry Elgon we wschodniej Ugandzie, w tym ciała dwóch 6-letnich dzieci. Setki tysięcy ludzi zostało odciętych od dostaw słodkiej wody, a kanalizacja została uszkodzona, wywołując obawy o epidemie chorób.

Świat: Naukowcy poszukują ochotników w Stanach Zjednoczonych i Europie, którzy wezmą udział w testach pierwszej od 20 lat potencjalnej szczepionki przeciwko chorobie z Lyme. Borelioza stanowi coraz większy problem, ponieważ liczba zachorowań rośnie, a ocieplenie klimatu pomaga kleszczom rozszerzyć ich siedliska.

USA: Antony Blinken przybył w poniedziałek do RPA. Sekretarz stanu USA odwiedzi także Demokratyczną Republikę Konga i Rwandę. Niedawno miała miejsce podróż rosyjskiego ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa, który w lipcu odwiedził Egipt, Ugandę, Etiopię i Republikę Konga. Prezydent Francji Emmanuel Macron odwiedził niedawno Kamerun, Benin i Gwineę Bissau. W przemówieniu Blinken powiedział, że reszta świata nie powinna już nic “dyktować” afrykańskim narodom, i nakreślił priorytety administracji Bidena w zakresie wspieranie inwestycji, bezpieczeństwa, odbudowy,  energii i demokracji.

Strefa Gazy: Rada Bezpieczeństwa ONZ odbyła nadzwyczajne posiedzenie w celu omówienia sytuacji w Strefie Gazy wyrażając obawy w obliczu kruchego zawieszenia broni między Izraelem a Islamskim Dżihadem, palestyńską grupą zbrojną, po trzech dniach izraelskich nalotów.

Zdjęcie tygodnia

1000 słów

Rok rządów talibów

Talibowie powrócili do władzy rok temu, gdy siły dowodzone przez USA wycofały się z kraju, dwie dekady po pierwszym usunięciu reżimu.

Gdy USA i ich sojusznicy zaczęli wycofywać swoje siły z Afganistanu, talibowie przeszli do ofensywy, by odzyskać kontrolę nad krajem, którym rządzili w latach 1996-2001. W sierpniu grupa przyspieszyła swoją kampanię, zajmując w ciągu 10 dni kilka miast, co doprowadziło do upadku stolicy, Kabulu, 15 sierpnia 2021 roku. W tym momencie afgański prezydent Ashraf Ghani ucieka do Abu Dhabi, przyznając, że “talibowie wygrali”.

Chaos

W chaosie i przerażeniu tysiące Afgańczyków i obcokrajowców spieszyło na lotnisko w Kabulu, by zdążyć na ostatnie loty z kraju. To wszystko ma miejsce przy jednoczesnej akcji wycofywania się wojsk amerykańskich. Na lotnisku panował chaos. Kilka osób poniosło śmierć podczas próby wejścia na płytę lotniska. Jednocześnie Waszyngton zamraża około 7 mld dolarów afgańskich rezerw w bankach amerykańskich, a donatorzy zawieszają lub drastycznie zmniejszają pomoc dla kraju.

Dramat pogarsza się, kiedy 26 sierpnia atak samobójczy doprowadza do śmierci ponad 100 osób, w tym 13 członków amerykańskich służb. Do odpowiedzialności za atak przyznaje się oddział grupy ISIL (ISIS) w Afganistanie i Pakistanie.Cztery dni później talibowie świętują, gdy ostatnie siły amerykańskie i ich sojusznicy opuszczają Afganistan 30 sierpnia.

Nowe rządy Talibów to powrót policji religijnej. Mimo, że talibowie twierdzą, że zakończyli represję i nie planują powrotu do poprzednich rządów, już we wrześniu powstaje nowy rząd tymczasowy, w którym wszystkie kluczowe stanowiska zajmują twardogłowi talibowie, którzy przywracają Ministerstwo Promocji Cnoty i Zapobiegania Złym Obyczajom, egzekwując surową interpretację islamu. Działania te wywołują protesty w Kabulu i Heracie. Dwie osoby zostają zastrzelone.

Kolejne ataki

W październiku wybuchy niszczą szyicki meczet w Kandaharze podczas piątkowych modłów, zabijając 60 osób. Jest to najbardziej śmiertelny atak terrorystyczny w Afganistanie od czasu opuszczenia kraju przez wojska amerykańskie. Atak, do którego przyznał się afgański oddział ISIL, nastąpił tydzień po samobójczym ataku na inny szyicki meczet w północnym mieście Kunduz, w którym zginęły dziesiątki osób.

Afganistan pogrąża się w głębokim kryzysie gospodarczym i humanitarnym. Norwegia zaprasza talibów na rozmowy z przedstawicielami afgańskiego społeczeństwa obywatelskiego i zachodnimi dyplomatami w Oslo. Na spotkanie udaje się delegacja talibów, podczas którego urzędnicy z USA i Europy badają możliwość dostarczenia pomocy bezpośrednio Afgańczykom. Jednak nie dochodzi do wyczekiwanej normalizacji. W czwercu trzęsienie ziemi uderza na granicy Afganistanu z Pakistanem. Ponad 1000 osób ginie, a kolejne tysiące pozostają bez dachu nad głową. Na ratunek odpowiadają międzynarodowe agencje pomocowe, które wysyłają żywność, namioty i środki medyczne, jednak to nie wystarcza, aby pomóc wszystkim potrzebującym.

Afgańczycy nie mają dokąd uciec

Gospodarka Afganistanu pogarszała się już przed przejęciem władzy przez talibów 15 sierpnia 2021 roku, cierpiąc z powodu poważnej suszy, pandemii COVID-19, spadku zaufania do poprzedniego rządu, spadku międzynarodowych wydatków na cele wojskowe w związku z opuszczeniem kraju przez wojska amerykańskie, odpływ ludzi i kapitału oraz postępów talibów na polu walki. 

Przez ostatnie pięć lat sytuacja w Afganistanie była największym w regionie kryzysem uchodźczym, przy stałym wzrostem liczby przymusowo przesiedlonych – czytamy w raporcie UNHCR „Asia & the Pacific Regional Trends” na rok 2021, W 2021 roku sytuacja Afganistanu uległa dramatycznemu pogorszeniu z 12 procentowym wzrostem przymusowo przesiedlonych do końca roku w porównaniu z końcem 2020 roku. Pod koniec 2021 r. było 6,4 mln przymusowo przesiedlonych Afgańczyków, z czego 89 proc. zamieszkuje w subregionie Azji Południowo-Zachodniej.

Kraje sąsiadujące doświadczyły napływu Afgańczyków uciekających z kraju. UNHCR w Iranie, Pakistanie i Tadżykistanie dokonał wstępnej kontroli i rejestracji Afgańczyków, którzy mogą potrzebować ochrony międzynarodowej. Do końca 2021 roku liczba nowo przybyłych, którzy zgłosili się do UNHCR i partnerów była następująca: w Pakistanie (108 000), Tadżykistanie (2 700) i Iranie (27 800) osiągnęła 138 500.

Pakistan pozostaje największym krajem azylu dla Afgańczyków, w którym przebywa 1,5 miliona Afgańczyków.

Liczba afgańskich uchodźców i osób ubiegających się o azyl wzrosła w różnych krajach w porównaniu z rokiem 2020, zwłaszcza w Pakistanie (+56 000, +4%), Niemczech (+22 000, +12%), Turcji (+11 000, +8%) oraz w Tadżykistanie (+8 000, +130%).

W skali globalnej Afganistan pozostaje szóstym największym krajem pod względem liczby uchodźców wewnętrznych i największą populacją uchodźców wewnętrznych w regionie Azji i Pacyfiku – 3,5 mln, co stanowi wzrost o 20 procent w porównaniu z poprzednim rokiem. Do końca 2021 roku, w ciągu roku było 777 000 nowo przesiedlonych Afgańczyków, z powodu pogorszenia się konfliktu i braku bezpieczeństwa w Afganistanie. 58 proc. populacji wewnętrznie przesiedlonej w Afganistanie to dzieci poniżej 18 roku życia, a 21 proc. procent to kobiety (18+).

Talibowie w Afganistanie: Zbrodnie i bezkarność

Nowy raport misji ONZ w Afganistanie (UNAMA), potwierdza erozję podstawowych praw człowieka w całym kraju od czasu przejęcia władzy przez talibów w sierpniu ubiegłego roku, wskazując, że ponoszą oni odpowiedzialność za pozasądowe egzekucje, tortury, arbitralne aresztowania i zatrzymaniaoraz naruszanie podstawowych wolności. Raport “Prawa człowieka w Afganistanie” jest niepokojący. Wiele jednak nie zostało ujawnionych ze względu na trudności w gromadzeniu dowodów przeciwko talibom, którzy cenzurowali media i źle traktowali dziennikarzy.

Według raportu władze de facto rozprawiły się z protestami ograniczając wolności mediów. W raporcie potępiono arbitralne aresztowania dziennikarzy, protestujących i działaczy społeczeństwa obywatelskiego. “Prawa do wolności pokojowych zgromadzeń, wolności słowa i wolności opinii, to nie tylko podstawowe wolności, są one niezbędne dla rozwoju i postępu narodu”, powiedziała Fiona Frazer, szefowa UNAMA ds. praw człowieka.

UNAMA jest zaniepokojona bezkarnością, z jaką – jak się wydaje – członkowie władz dopuszczali się naruszeń praw człowieka. Według raportu najbardziej ucierpiały osoby związane z poprzednim rządem i jego siłami bezpieczeństwa – potwierdzono 160 pozasądowych egzekucji, a także 178 arbitralnych aresztowań i zatrzymań oraz 56 przypadków tortur.

Sytuację w zakresie praw człowieka pogorszył ogólnokrajowy kryzys gospodarczy, finansowy i humanitarny o bezprecedensowej skali. Co najmniej 59 procent ludności potrzebuje obecnie pomocy humanitarnej – to wzrost o sześć milionów osób w porównaniu z początkiem 2021 roku.

Podcast tygodnia

Dziękuję za lekturę!

By zapisać się newslettera “Wspólny Świat” wystarczy kliknąć w ten [link].  

Z serdecznymi pozdrowieniami,
Mateusz Krawczyk