
"Pocztówki z historią (21)
Niewielki pokój, białe ściany, białe szafki i szuflady. Mnóstwo segregatorów, biały stół dla badaczy i naukowców, na ścianie obraz Franciszki Themerson. Gdzieś w pokoju obok w pudłach mnóstwo papierów. Tak zapamiętałam wizytę w ubiegłym roku na Belsize Park Gdns w Londynie, w domu, w którym mieszkali Stefan i Franciszka Themersonowie.
Zanim jednak Themersonowie trafili do Londynu w ich życiu można wskazać dwa inne istotne dla ich rozwoju artystycznego miejsca: Warszawę i Paryż.
W Warszawie zaczynali – eksperymentowali z fotografią i filmem (ich najbardziej znany film to Przygoda człowieka poczciwego z 1937 roku, który stał się z kolei inspiracją dla Dwóch ludzi z szafą Romana Polańskiego), wydawali książeczki dla dzieci – Franciszka była ilustratorką, Stefan zajmował się typografią.
Potem Paryż, do którego wyjechali jeszcze przed wojną. Uratowali się. W Paryżu szukali natchnienia, miejsca, w którym będą mogli kręcić filmy (w Polsce, mówiąc delikatnie, spotykały się one z niezrozumieniem). Wojenna rozłąka, listy, wysyłana w kawałkach najsłynniejsza powieść Stefana Wykład profesora Mmaa).
I w końcu Londyn. Wspólne plany i projekty. Wydawnictwo Gabberbocchus, w którym wydawali świetne, awangardowe tytuły (np. pierwsze angielskie wydanie Ubu Króla Alfreda Jarry– bestlookery, bo forma była równie istotna co treść. Prowadzili Common Room, miejsce spotkań pisarzy, artystów, filozofów i naukowców.
Franciszka malowała i rysowała, projektowała kostiumy i ilustrowała książki, Stefan pisał powieści, eseje, jest autorem opery, rysował. Uzupełniali się.
W tym tygodniu do Polski trafiło archiwum Themersonów. Zostało zakupione dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, trafiło do Biblioteki Narodowej. Po tylu latach z dala od kraju, prace Themersonów (notatki, listy, zapiski, rękopisy), wyraz ich myśli, wróciły do Polski.
Pocztówkę otrzymałam od Joanny. Na pocztówce przedstawiony został fragment jednego z fotogramów z lat 30. XX wieku.
Paulina Matysiak