Zielony obszar funkcjonalny Wrocławia

Zabiegi o Zieloną Stolicę Europy zmobilizowały środowiska

Wrocław już dziś stał się Zieloną Stolicą Europy – niezależnie od werdyktu ciała przyznającego to miano, zabiegi dla uzyskania zaszczytnego tytułu mobilizują nie tylko wrocławian.  Zmobilizowali się wszyscy, dla których wybór: Wrocław zielony czy betonowy –  jest oczywisty. Wartość klejnotu podnosi jego oprawa – Zielony Wrocław i jego obszar funkcjonalny – pisze prof. Irena NIEDŹWIECKA-FILIPIAK

.Nikt nie może mieć wątpliwości, że wielką siłą Wrocławia jest jego historycznie ukształtowana zieleń i współczesne działania zmierzające do wzmocnienia potencjału w tej dziedzinie. Służą temu projekty nowych parków czy pomysł „zielonych tętnic Wrocławia”, mające na celu wykorzystanie ulic jako łączników pomiędzy poszczególnymi parkami, skwerami czy terenami nadrzecznymi. Działania w obrębie samego miasta – jego wnętrza, to jednak za mało. Ważne jest utrzymanie lub utworzenie połączeń ze spójnym systemem zielonej infrastruktury w jego otoczeniu, przy jednoczesnym kształtowaniu czytelnej granicy miasta i zapobieganiu fragmentacji przestrzeni otwartych wokół Wrocławia.

Zielona Stolica Europy to spójny pomysł na zielony, przyjazny ludziom i angażujący ich Wrocław

W dokumentach Unii Europejskiej zielona infrastruktura definiowana jest jako strategicznie zaplanowana sieć obszarów naturalnych i półnaturalnych powiązanych z innymi cechami środowiska. Powinna być zaprojektowana i zarządzana w sposób zapewniający szeroką gamę usług ekosystemów, będąc podstawą dobrobytu i jakości życia ludzi, oraz stanowić narzędzie zapewniające korzyści ekologiczne, gospodarcze i społeczne poprzez stosowanie rozwiązań wykorzystujących naturalne procesy występujące w przyrodzie. Narzędzie to ma pomóc w zrozumieniu korzyści, jakie przyroda oferuje społeczeństwu, oraz mobilizować do inwestycji, które je utrzymują i wzmacniają.

Gwarancją sukcesu jest działanie całościowe, zmierzające do wzmocnienia systemu zieleni miasta poprzez odpowiednie kształtowanie krajobrazu jego otoczenia. I takie możliwości stwarza „System zielonej infrastruktury Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego WROF”, zaprojektowany w 2014 roku przez zespół pracowni projektowej Instytutu Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu na zlecenie Instytutu Rozwoju Terytorialnego. Obecnie zaczęto jego wdrożenie. System oparty jest na układzie wodnym obszaru, a jego główną osią jest dolina Odry, Oławy i Widawy wraz z kompleksami leśnymi w okolicach Jelcza w części południowo-wschodniej oraz dolina Odry i Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy z dużymi kompleksami leśnymi w okolicach Wołowa w części północno-zachodniej. Formami spinającymi są trzy pierścienie (ringi), a także kliny w postaci wielofunkcyjnych łączników pomiędzy poszczególnymi pierścieniami, oparte na dopływach Odry.

Świat daje nam dobre przykłady. W przypadku spójnych działań miasta z jego rolniczym otoczeniem zyskują zarówno mieszkańcy miasta, jak i otaczających go wsi. W otaczającym Londyn Metropolitan Green Belt tereny rolnicze stanowią 82 proc. w holenderskim Green Heart układ zieleni to nie pierścień wokół pojedynczego miasta, lecz struktura zieleni pomiędzy Rotterdamem, Hagą, Amsterdamem i Utrechtem, w której tereny rolnicze obejmują 80 proc. powierzchni.

Parco Agricolo Sud Milano

Ciekawym przykładem jest Mediolan (zdjęcie powyżej). Oprócz zielonego pierścienia utworzono Parco Agricolo Sud Milano, który jest formą ochrony krajobrazu rolniczego. Uwzględnianie działań w tak szerokim zakresie pozwala kształtować system zieleni miasta i jego otoczenia z odpowiednim zestawem usług ekosystemowych. Mieszkańcy miasta mogą łączyć wypoczynek w otoczeniu zieleni na przykład z zakupem zdrowej żywności produkowanej w pobliżu. Mieszkańcy wsi natomiast mają korzyść ekonomiczną. Zielona gospodarka i myślenie o nowoczesnej ekonomii w praktyce!

W zaprojektowanym systemie Zielonej Infrastruktury Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (ZI WROF) przewiduje się, aby pierścień wewnętrzny był głównie filtrem pomiędzy zabudową miasta i obszarami wiejskimi. Ma on stanowić miejsce turystyki codziennej i być łącznikiem z wewnętrznym systemem zielonej infrastruktury miasta, również pierścieniowo-klinowym.

Ale to nie wszystko. Dodatkową funkcją drugiego pierścienia jest turystyka. Jednodniowy wypoczynek  dla mieszkańców Wrocławia może łączyć się z produkcją i promocją zdrowej żywności włączeniem w system ten wiosek tematycznych, które często opierają swój przewodni motyw na zagadnieniach związanych z przyrodą, rolnictwem czy tradycją. Takie rozwiązanie daje możliwość znalezienia źródła dochodu mieszkańcom wsi, zaś dla mieszkańców miasta atrakcyjnego miejsca wypoczynku, połączonego z edukacją ekologiczną najmłodszych mieszkańców. Z kolei w pierścieniu trzecim, zewnętrznym, przewidziano funkcję rekreacyjno-turystyczną, z kilkudniowymi pobytami.

Andernach – Edible City

Dla miast położonych wewnątrz Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego inspiracją może być idea „Jadalnego miasta”, która została wdrożona w Andernach w Niemczech, i realizowana jest z sukcesem od 2012 roku. Lokalna produkcja warzyw i owoców, ogrody, tereny zielone – wszystko to przekłada się na korzyści dla mieszkańców, promocję miast, rozwój turystyki, integrację społeczności.

Po analizie systemów zielonej infrastruktury, które funkcjonują w innych krajach, nasuwają się kolejne wnioski. Najtrudniejszy we wdrożeniu tak przedstawionej idei jest początek, ponieważ efekt działań widoczny jest dopiero po wielu latach. Najlepszym rozwiązaniem, by taki system wdrożyć i nim zarządzać, byłoby utworzenie związku metropolitarnego. W kompetencjach takiego zrzeszenia leży bowiem kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na jego obszarze, w tym tworzenie wzajemnych powiązań funkcjonalno-przestrzennych. W wielu sytuacjach potrzebne są bowiem rekompensaty, wynikające z decyzji związanych z kształtowaniem systemu Zielonej Infrastruktury, a związek metropolitarny umożliwiałby poszukiwanie efektywnych rozwiązań finansowych.

Przeprowadzone jesienią 2016 roku pilotażowe warsztaty dla przedstawicieli władz lokalnych oraz  drugie, dla mieszkańców gminy Siechnice, wykazały duże zainteresowanie i zrozumienie idei Zielonej Infrastruktury we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym.

.Wrocław już dziś stał się Zieloną Stolicą Europy – niezależnie od werdyktu ciała przyznającego to miano, zabiegi dla uzyskania zaszczytnego tytułu zmobilizowały wrocławian.  Zmobilizowali się wszyscy, dla których wybór: Wrocław zielony czy betonowy – jest oczywisty.

Irena Niedźwiecka-Filipiak