Europa Wschodnia

W Europie Środkowo-Wschodniej złym duchem był komunizm. Próżnię, którą pozostawiło jego zniknięcie, wypełniły religia i patriotyzm. Patriotyzm, od którego może wiać “odór nacjonalizmu”. Ale czy naszą rolą jest wydawać ukazy, czy też każdy naród powinien znaleźć swoją drogę ku demokracji? Czy takiej Europy pragnęli jej ojcowie założyciele?

Europa Zachodnia i Środkowa są jak małżonkowie, którzy po miodowym miesiącu odkrywają, że za cechami, które ich przyciągały do siebie, kryją się fundamentalne niezgodności.

Niccolò Machiavelli señala en su «Príncipe» cierta regla en la historia. Constata, con cierta dosis de ironía, que «todos los profetas armados han triunfado; todos los desarmados han perecido». Sin embargo, no hay reglas sin excepciones. A los profetas desarmados la historia frecuentemente daba la razón. Normalmente con atraso, pero de forma clara. Un gran ejemplo de ello es la victoria del sindicato polaco «Solidaridad» y del transmitido hace 40 años su increíble «Mensaje para los hombres de trabajo de Europa del Este».

Dans Le Prince, Nicolas Machiavel se fait observateur, non sans un zeste d’ironie, d’une constante de l’histoire disant qu’ « on a vu réussir tous les prophètes armés, et finir malheureusement ceux qui étaient désarmés ». Mais il n’y a pas de règle sans exception. Plus d’une fois, en effet, l’histoire a donné raison aux prophètes désarmés. La plupart du temps après coup mais sans laisser aucun doute. Un excellent témoignage en est fourni par la victoire historique du syndicat polonais Solidarność et l’extraordinaire message qu’il a adressé, il y a 40 ans, aux travailleurs d’Europe de l’Est.

Niccolò Machiavelli nota nel suo “Il Principe” una certa regolarità della storia. Egli afferma cioè, con un pizzico di ironia, che “tutti i profeti armati prevalgono e gli indifesi cadono”. Tuttavia, non esiste una regola senza eccezioni. I profeti indifesi sono stati a volte dimostrati giusti dalla storia. Per lo più tardivamente, ma con enfasi. Un’eccellente testimonianza di ciò è la storica vittoria del movimento polacco “Solidarność” e il suo straordinario “Messaggio ai lavoratori dell’Europa dell’Est” proclamato 40 anni fa.

Głównym wyzwaniem stojącym zarówno przed stolicami europejskimi, jak i Waszyngtonem w odniesieniu do Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej jest gotowość do szybkich reakcji na gwałtownie rozwijające się kryzysy oraz taka sama determinacja, jaką w takich warunkach demonstruje Rosja na obszarze ciągnącym się od Kaukazu po Ukrainę i Bałkany Zachodnie.

Pandemia COVID-19 i restrykcje rządowe przyniosły wstrząs, który dotknął i będzie nadal dotykał wszystkie gospodarki Europy Środkowej. Dostrzegamy jednak kilka powodów, dla których Polska, Czechy, Słowacja i Węgry mają szansę pozostać obszarem o ponadprzeciętnym wzroście gospodarczym w Unii Europejskiej.

Churchill miał rację. Przed nastaniem Stalina owe „pradawne stolice” uważano powszechnie za fundamentalną i integralną część Europy.

Wystarczy spojrzeć na samą zabudowę Bratysławy, aby poznać jej historię. Piękne zabytkowe kamienice przypominają o tym, że była jednym z ważniejszych miast Austro-Węgier. Ślady przeszłości sięgają jednak jeszcze dalej: do starożytności.

Blisko 5 tysięcy gości z najdalszych zakątków świata to najlepsza wizytówka konferencji. W tym roku szykujemy się na kolejny rekord frekwencji. Już ponad 40 proc. jej uczestników pochodzi z zagranicy. Dominuje wśród nich pogląd, że Forum Ekonomiczne to doskonała platforma wymiany poglądów, gdzie można prowadzić konstruktywny dialog o sprawach kluczowych dla kontynentu.

W Holandii, po wykryciu rosyjskiej dezinformacji przed referendum w sprawie układu stowarzyszeniowego z Ukrainą w 2016 roku, holenderski rząd powrócił do głosowania w formie papierowej podczas wyborów parlamentarnych w 2017 roku, aby zapobiec ewentualnemu włamaniu ze strony Rosji do elektronicznego systemu głosowania. Holenderski wywiad ustalił następnie, że Kreml wytwarzał fake news, zamierzając wpłynąć na wynik wyborów. We Włoszech początkowe obawy dotyczące dezinformacji związanej z Kremlem pojawiły się podczas referendum konstytucyjnego w 2016 roku, kiedy antyestablishmentowy Ruch Pięciu Gwiazd wykorzystywał w swojej kampanii prokremlowską propagandę. Niestety, tradycyjnie prorosyjska postawa Włoch przetrwała, a kraj nie podjął żadnych środków, by złagodzić wysiłki Kremla. Hiszpania została brutalnie wybudzona z letargu przez groźbę rosyjskiej dezinformacji podczas niedawnego katalońskiego referendum niepodległościowego, które było aktywnie wspierane przez rosyjskie media, a podczas którego puszczono w obieg szereg fałszywych wiadomości.

Krajom postkomunistycznym potrzeba było czegoś więcej niż samych tylko „instytucji demokratycznych” — wyborów, kampanii politycznych i systemu wielopartyjnego — aby ponownie stać się sprawnymi, otwartymi społeczeństwami. Konieczna była również odbudowa niezależnych mediów, prywatnej przedsiębiorczości i chroniącego je systemu prawnego, systemu oświatowego pozbawionego propagandy oraz służby cywilnej, w której awans zależy od talentu, a nie słuszności ideologicznej.