Chopin na Wyspach.

Brytyjscy laureaci Konkursu Chopinowskiego

Wielka Brytania ma długie i bliskie związki z muzyką Fryderyka Chopina – pisze Gavin DIXON

Fryderyk Chopin odwiedził Wielką Brytanię w 1848 roku. Przebywał tu od kwietnia do listopada i koncertował w Londynie, Edynburgu i Manchesterze. W londyńskim Guildhall w listopadzie tamtego roku miał miejsce jego ostatni publiczny występ. Dla późniejszych pokoleń Londyn był ważnym ośrodkiem pianistycznym. Przez cały XIX wiek wytwórcy fortepianów Broadwood i Érard budowali tu instrumenty, a od początku XX wieku rozkwitał klasyczny przemysł nagraniowy. Pianiści goszczący w Londynie zawsze wzbogacali życie muzyczne kraju, a w ostatnich dziesięcioleciach szczególnie wyróżniali się laureaci Konkursu Chopinowskiego, którzy dawali koncerty i recitale, nagrywali w Wielkiej Brytanii, a także przekazywali swoją wiedzę i doświadczenie poprzez nauczanie.

I Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w 1927 r. wygrał rosyjski pianista Lew Oborin. W późniejszym okresie swojej kariery Oborin kilkakrotnie odwiedzał Wielką Brytanię. Był członkiem tria Dawida Ojstracha (wraz z wiolonczelistą Swiatosławem Knuszewickim), a w 1958 r. trzej muzycy pojechali do Londynu, by w Abbey Road Studios dokonać serii nagrań utworów Beethovena, w tym Koncertu potrójnego, z Philharmonia Orchestra i Malcolmem Sargentem. Oborin był dobrze znany w Wielkiej Brytanii dzięki zwycięstwu w Konkursie Chopinowskim, a podczas swojej wizyty wystąpił także w programie telewizyjnym BBC „Music for You” i opowiedział o swojej karierze. W 1966 r. Oborin przyjechał ponownie, aby pełnić funkcję jurora Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego w Leeds, wiodącego konkursu dla pianistów w Wielkiej Brytanii. W późniejszych latach w jury tego konkursu zasiadały również Halina Czerny-Stefańska (zwyciężczyni Konkursu Chopinowskiego w 1949 r., ex aequo z Bellą Dawidowicz) i Ingrid Fliter (II nagroda w Konkursie Chopinowskim w 2000 r.).

Laureaci Konkursu Chopinowskiego przyczynili się również do kształcenia studentów pianistyki w Wielkiej Brytanii, zwłaszcza w londyńskim Royal College of Music.

Ukraińska pianistka Irina Zaricka zdobyła II nagrodę na Konkursie Chopinowskim w 1960 roku. Była także uczennicą Jakowa Zaka, który w 1938 r. zdobył I nagrodę. W 1985 roku zamieszkała w Londynie, gdzie wykładała w Royal College of Music. Zaricka nadal występowała w Wielkiej Brytanii, dając wiele koncertów z orkiestrami brytyjskimi. W ostatnich latach związek Konkursu Chopinowskiego z Royal College of Music odnowił amerykański pianista Kevin Kenner (II nagroda w 1990 r.), który również został wykładowcą tej uczelni. Kenner dzieli swój czas między Kraków i Londyn; w Wielkiej Brytanii występował z koncertami z Hallé i BBC Symphony Orchestra.

Najbardziej znanym zwycięzcą Konkursu Chopinowskiego na londyńskiej estradzie jest Maurizio Pollini. Wkrótce po wygraniu konkursu w 1960 roku Pollini udał się do Londynu, aby nagrać I Koncert fortepianowy Chopina z Philharmonia Orchestra pod batutą polskiego dyrygenta Pawła Kleckiego. Od połowy lat 60. Pollini zaczął regularnie przyjeżdżać do Londynu na recitale, najczęściej do Royal Festival Hall. Wczesne chopinowskie występy Polliniego w Londynie cechowała ognista energia i wrodzone wyczucie dramatyzmu muzyki, często z nagłymi kontrastami nastroju i faktury. W jego ostatnich recitalach przeważał charakter refleksyjny i intymny. Niemniej jednak nawet po siedemdziesiątce Pollini nadal wykonywał w Londynie większe i bardziej dramatyczne dzieła Chopina, w tym sonaty. Pianista zachował również odważne podejście do programu recitali. Na przykład w pierwszej połowie występu często wykonuje Preludia op. 28 Chopina, a następnie utwory Bouleza lub Nono.

Nagrania dokonane przez Oborina i Polliniego z Philharmonia Orchestra odzwierciedlają początki orkiestry jako zespołu studyjnego EMI. Jednak nawet po rozstaniu z wytwórnią orkiestra nadal utrzymywała bliskie kontakty z laureatami Konkursu Chopinowskiego. Rosyjski pianista Władimir Aszkenazi, uczeń Lwa Oborina, zdobył II nagrodę w 1955 roku. W połowie lat 70. Aszkenazi rozpoczął karierę dyrygenta i w kolejnych dekadach intensywnie współpracował z Philharmonia Orchestra, prowadząc orkiestrę w kilkudziesięciu nagraniach dla wytwórni Decca. W latach 2000–2020 pełnił w tej orkiestrze funkcję conductor laureate. W ostatnich dekadach Philharmonia Orchestra regularnie współpracowała także z młodszymi laureatami Konkursu Chopinowskiego, wykonując I Koncert fortepianowy Chopina z Li Yundi (I nagroda w 2000 r.) i Seong-Jin Cho (I nagroda w 2015 r.), a także nagrywając ten utwór ze zwycięzcą z 2005 roku Rafałem Blechaczem dla Deutsche Grammophon.

London Symphony Orchestra również występowała z kilkoma laureatami Konkursu Chopinowskiego. Walerij Giergijew, jej główny dyrygent w latach 2007–2015, regularnie współpracuje z Daniiłem Trifonowem (III nagroda 2010); obaj kilkakrotnie występowali z London Symphony Orchestra podczas kadencji Giergijewa, wykonywali m.in. II Koncert fortepianowy Chopina w 2014 roku. Następcą Giergijewa został Simon Rattle, który wcześniej współpracował z Kristianem Zimermanem (I nagroda w 1975 r.) w Filharmonii Berlińskiej. Występy Zimermana w Wielkiej Brytanii były bardzo rzadkie, ale związek z Rattle’em doprowadził do kilku występów polskiego pianisty z London Symphony Orchestra, a obecnie planowane są kolejne.

Londyńska Wigmore Hall uważana jest za najbardziej prestiżową salę recitalową w Wielkiej Brytanii. W jej repertuarze znajduje się kilku laureatów Konkursu Chopinowskiego. W 1998 roku urodzona w Związku Radzieckim pianistka Bella Dawidowicz (zwyciężczyni z 1949 roku) zadebiutowała w Wigmore Hall późno, podczas jej występów z okazji 70. urodzin. Do tego czasu Chopin był centralnym punktem jej repertuaru, a recital w Wigmore zakończył się wykonaniem utworu Grande Polonaise brillante. W Wigmore Hall kilka występów miał także Rafał Blechacz – w każdym programie z Chopinem. Recenzje jego recitali w Wigmore Hall w latach 2010–2019 potwierdzają imponującą technikę pianisty od początku kariery, ale wskazują również na jego coraz wyraźniejszą osobowość muzyczną ujawniającą się w późniejszych występach. Andrew Clements opisał w „The Guardian” wykonanie przez Blechacza w 2019 roku Mazurków op. 24 jako „doskonale pomyślane studium, utrzymane w bolesnych, osamotnionych pastelach”. Julianna Awdiejewa, zwyciężczyni Konkursu Chopinowskiego z 2010 roku, również występowała w Wigmore Hall. Jej program z 2016 roku obejmował m.in. Bacha i Prokofiewa, ale szczególnie zapadły mi w pamięć delikatność w jej wykonaniu Chopinowskich Mazurków op. 7 oraz siła ekspresji, jaką wniosła do Poloneza As-dur.

.Awdiejewa po raz pierwszy wystąpiła w Wielkiej Brytanii w Queen Elizabeth Hall, w londyńskim Southbank Centre, w 2010 roku. Była to część całorocznych obchodów 200 rocznicy urodzin Chopina. Z tej okazji Southbank Centre zorganizowało występy kilku laureatów Konkursu Chopinowskiego, w tym Yundi Li, który wystąpił w Royal Festival Hall. Powstał jednak pewien problem – data urodzin Chopina jest sporna, ale wiemy, że był to albo 22 lutego, albo 1 marca. Rozwiązaniem były dwa recitale, po jednym w każdym z tych dni – pierwszy Kristiana Zimermana, drugi bywalca Festival Hall Maurizio Polliniego.

Gavin Dixon
Tekst ukazał się w nr 32 miesięcznika opinii „Wszystko co Najważniejsze” [LINK].
Ilustracja: Hugh Grant jako Fryderyk Chopin i Julian Sands jako Franz Liszt w „Impromptu” reż. Jamesa Lapine’a, 1991 r. Fot. Sovereign Pictures / Entertainment Pictures / Forum.