Nowy globalny porządek świata zbudujemy razem

Stany Zjednoczone i Europa pokazały, co można osiągnąć dzięki zjednoczeniu. Nasza reakcja w obliczu kryzysu, z którym mamy dziś do czynienia – brutalnej wojny Władimira Putina przeciwko Ukrainie – jest tego wyraźnym dowodem. Możemy jednak pójść dalej i rozszerzyć tę intensywną współpracę transatlantycką na wiele innych wspólnych wyzwań, przed którymi stoimy – twierdzi Janet L.YELLEN

.Tommaso Padoa-Schioppa był człowiekiem o szerokich horyzontach myślowych. Oczywiście najlepiej pamiętamy go ze względu na jego zaangażowanie na rzecz zintegrowanej Europy, bankowości centralnej oraz w utworzenie euro. Jego praca opierała się na optymistycznym podejściu do tego, co można osiągnąć dzięki wnikliwej analizie i świadomej współpracy. Jednocześnie nie wahał się wskazywać na to, co uważał za słabości i niedociągnięcia ówczesnych rozwiązań – niedociągnięcia, których pozostawienie mogłoby zagrozić Europie, a nawet światu.

Patrząc w przyszłość, powinniśmy czerpać inspirację ze spuścizny Tommasa Padoa-Schioppy, być otwarci na wyzwania, ulepszać, a w razie potrzeby zastępować istniejące rozwiązania, zastanawiając się, jak odpowiedzieć na pytania, które stoją przed nami dzisiaj.

Chciałabym zwrócić uwagę na obszary, w których Stany Zjednoczone i Europa są już silnymi partnerami – obszary, w których mamy jeszcze wiele do zrobienia, ale w których nasza współpraca przynosi już obiecujące rezultaty.

Stany Zjednoczone i Europa wspólnie na rzecz wsparcia Ukrainy

Najbardziej namacalnym przykładem jest nasza wspólna odpowiedź na wojnę Władimira Putina przeciwko Ukrainie i jej mieszkańcom. Wojna ta zbiera potworne żniwo – giną ludzie, rodziny są przesiedlane lub stają się uchodźcami, niszczone są miasta i społeczności.

Zajęliśmy zdecydowane i jednolite stanowisko wobec haniebnych działań Rosji. Dzięki naszej jedności przekonaliśmy się, że szybkie i szeroko zakrojone sankcje mogą mieć ogromną siłę. Stany Zjednoczone, Europa i nasi partnerzy – reprezentujący ponad połowę światowej gospodarki – nałożyli na Rosję bezprecedensowy pakiet sankcji finansowych i kontroli eksportu. To wielostronne podejście umożliwiło nam obciążenie Rosji znaczącymi kosztami i ograniczeniami, które moim zdaniem zmniejszają jej zdolność do prowadzenia tej wojny i budowania potęgi w nadchodzących latach. Działając wspólnie, pokazujemy, że sankcje te nie są podyktowane polityką zagraniczną czy celami ekonomicznymi. Stajemy w obronie zasad – sprzeciwiamy się przemocy wobec ludności cywilnej, opierając się na określonych regułach porządku globalnego. Działając razem, sprawiamy, że Rosja nie będzie mogła nastawiać jednych z nas przeciwko innym.

Jeśli Putin będzie kontynuował swoją haniebną wojnę, administracja prezydenta Bidena będzie współpracować z europejskimi i innymi naszymi partnerami, aby doprowadzić Rosję do izolacji ekonomicznej, finansowej i strategicznej. Coraz częściej Kreml będzie zmuszony wybierać między wspieraniem swojej gospodarki a finansowaniem dalszej brutalnej wojny.

Teraz musimy rozszerzyć naszą współpracę, aby zwiększyć wsparcie dla Ukrainy. Najpilniejsze potrzeby finansowe Ukrainy są ogromne. Dzięki pomysłowości i odwadze ukraińskich urzędników rząd tego państwa nadal funkcjonuje. Jednak zanim ściąganie podatków będzie mogło powrócić do normalnego poziomu, Ukraina potrzebuje środków na opłacenie żołnierzy, pracowników, wypłacenie emerytur, a także na organizowanie gospodarki, która zaspokoi podstawowe potrzeby obywateli. W najbliższym czasie trzeba będzie zająć się naprawą i przywróceniem najważniejszych obiektów użyteczności publicznej i usług.

Ukraina będzie potrzebowała ogromnego wsparcia i prywatnych inwestycji, co będzie przypominało odbudowę Europy po 1945 roku. Ukraina będzie musiała podejmować te działania krok po kroku, ale możemy pomóc jej już dziś, przygotowując się na to, co nadejdzie. Oczywiste jest, że zapowiedziane do tej pory wsparcie nie wystarczy, by zaspokoić potrzeby Ukrainy.

Dlatego prezydent Biden wezwał Kongres Stanów Zjednoczonych do przekazania Ukrainie dodatkowych 33 miliardów dolarów na pomoc w zakresie bezpieczeństwa, gospodarki i pomocy humanitarnej. Zwracam się do wszystkich naszych partnerów, aby przyłączyli się do nas i zwiększyli swoje wsparcie finansowe dla Ukrainy. Nasze wspólne wysiłki są kluczowe, by ukraińska demokracja zwyciężyła nad agresją Putina.

Transatlantycka umowa podatkowa

Innym aktualnym przykładem współpracy transatlantyckiej jest międzynarodowa umowa podatkowa. W październiku ubiegłego roku 137 krajów, w tym wszystkie państwa członkowskie UE i Stany Zjednoczone, poparło historyczną umowę, która zmieni międzynarodowy system podatkowy.

Porozumienie to nie byłoby możliwe bez ścisłej współpracy między Stanami Zjednoczonymi a Europą. Uwzględniliśmy również pozostałe kraje, w tym gospodarki rozwijające się i wschodzące, tak aby umowa odpowiadała potrzebom wszystkich.

Drugi filar tego porozumienia ustanawia minimalną stawkę podatku od osób prawnych. Kraje zgodziły się opodatkować zagraniczne zyski swoich międzynarodowych korporacji stawką co najmniej 15 procent. Porozumienie to powstrzyma trwający od dziesięcioleci wyścig o najniższe stawki w opodatkowaniu przedsiębiorstw – konkurencję, która okazała się niszcząca.

Po wdrożeniu tej umowy będziemy mogli przeznaczyć dochody na finansowanie inwestycji, które uczynią nasze gospodarki bardziej zrównoważonymi i sprawiedliwymi – nie tylko w Stanach Zjednoczonych i UE. Dzięki wspólnym działaniom uda się nam uzyskać te dochody w sposób, który wyrówna szanse. Przedsiębiorstwa będą mogły konkurować w oparciu o podstawy ekonomiczne, a nie zachęty podatkowe, co przyczyni się do powiększenia naszego wspólnego dobrobytu.

Pierwszy filar tego porozumienia, dotyczący opodatkowania usług cyfrowych, kładzie kres napięciom handlowym między UE a Stanami Zjednoczonymi, grożącym naszym firmom kolejnymi podatkami, a naszym konsumentom – rosnącymi opłatami. To zaktualizuje i ustabilizuje również międzynarodową strukturę podatkową, zapewniając sprawiedliwą alokację dochodów oraz pewność podatkową, która jest korzystna dla biznesu i inwestycji.

Nie możemy spocząć na laurach. Wciąż mamy wiele do zrobienia, aby doprowadzić do końca międzynarodową reformę podatkową. Musimy rozwiązać problemy w ramach pierwszego filaru, tak aby było możliwe podpisanie traktatu wielostronnego. Jeśli chodzi o drugi filar, UE i Stany Zjednoczone muszą szybko wprowadzić do swojego prawa globalny podatek minimalny.

Nasze sankcje wobec Rosji i międzynarodowa umowa podatkowa to namacalne przykłady tego, co możemy osiągnąć, gdy pracujemy razem. Doświadczenia te mogą służyć za inspirację do realizowania kolejnych działań wymagających ambitnej współpracy.

Bezpieczeństwo energetyczne Europy

Po pierwsze, musimy zająć się bezpieczeństwem energetycznym, aby zapewnić dostawy dla Europy i świata, a jednocześnie wykorzystać obecną sytuację do przyspieszenia przejścia na czystą energię.

Wiemy, że przeciwdziałanie zmianom klimatycznym staje się coraz pilniejsze. Ostatnie raporty Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) potwierdzają, że szansa na pozostawienie przyszłym pokoleniom planety nadającej się do życia jest coraz mniejsza. Jednocześnie wojna Rosji z Ukrainą ma bezpośredni wpływ na dostępność ropy naftowej i gazu ziemnego, które nadal stanowią cztery piąte światowej produkcji energii wykorzystywanej we współczesnych gospodarkach.

Wiem, że Europa znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji, biorąc pod uwagę istniejącą infrastrukturę i umowy na dostawy z Rosją w najbliższym czasie. Dlatego pochwalam przywódców europejskich za ich propozycję stopniowego wycofania wszystkich rosyjskich dostaw energii w ciągu sześciu miesięcy. Doceniam też solidarność Europejczyków, którzy akceptują konsekwencje tej propozycji.

Niedawna decyzja Rosji o odcięciu dostaw gazu do Polski i Bułgarii, grożąca też innym krajom, pokazuje, że państwo to nie jest partnerem godnym zaufania. Rosja wykorzystuje energię jako broń przeciwko tym, którzy sprzeciwiają się jej agresji. Stany Zjednoczone są zdecydowane współpracować z Europą w jej wysiłkach na rzecz zaspokojenia potrzeb energetycznych i uniezależnienia się od rosyjskiej energii. Obejmuje to współpracę z innymi partnerami w celu zwiększenia eksportu ciekłego gazu ziemnego (LNG) do Europy.

Musimy ponadto przyspieszyć globalne przejście do bezpieczniejszej i czystszej przyszłości energetycznej. Sprawmy, aby światowa gospodarka przestała być zakładnikiem wrogich działań tych, którzy produkują paliwa kopalne. Jeśli nie zmienimy naszego podejścia, sytuacja, z jaką mamy do czynienia dzisiaj, się powtórzy.

Wiemy, że kluczem do zrównoważonego bezpieczeństwa energetycznego jest wykorzystanie energii odnawialnej i bezemisyjnej. Pamiętajmy, że źródła odnawialne stanowią już ponad 80 procent nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej w skali globalnej – ponieważ są one często tańsze i mniej podatne na skoki cen i zmienność rynków zewnętrznych.

W perspektywie średnioterminowej musimy radykalnie zwiększyć wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, inwestować w nowe technologie oraz zwiększyć wsparcie działań na rzecz efektywności energetycznej w celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię. W zależności od tego, jak długo utrzymają się wyższe ceny energii, powinniśmy zaobserwować pewne naturalne reakcje podaży i wdrażanie nowych technologii. Im dłużej będą trwały obecne zakłócenia, im bardziej zdecydowanie będziemy mówili „nie” rosyjskiej ropie, tym bardziej opłacalne będzie przestawienie się na źródła odnawialne.

Porozumienia handlowe Europa-Ameryka

Po drugie, musimy unowocześnić podejście, jakie dotychczas stosowaliśmy w budowaniu integracji handlowej, aby lepiej uwzględnić wspólne podstawowe wartości oraz zapewnić bezpieczeństwo ekonomiczne.

Staliśmy się zbyt podatni na wykorzystywanie przez kraje ich pozycji rynkowej w zakresie surowców, technologii lub produktów do wywierania nacisku geopolitycznego lub zakłócania funkcjonowania rynków. Na przykład uzależnienie od rosyjskiej ropy naftowej spowodowało przedkładanie niskich kosztów i wygody nad względy bezpieczeństwa.

Energia nie jest jedynym przykładem kompromisu między kosztami a bezpieczeństwem. Rosja jest również dużym dostawcą kluczowych minerałów. Od dawna akceptujemy znaczną zależność od Chin w zakresie dostaw metali ziem rzadkich. Te minerały i materiały są istotne w lotnictwie, produkcji samochodów, akumulatorów, systemów energii odnawialnej. Chiny odpowiadają za 60 procent wydobycia metali ziem rzadkich i prawie za 40 procent rezerw, co daje temu krajowi geostrategiczną przewagę. Chociaż wiele z tych minerałów występuje w ziemi w dużych ilościach, ich wydobycie jest kosztowne, a w niektórych przypadkach powoduje zanieczyszczenie środowiska. Ponadto Chiny konsekwentnie dążą do uzyskania dominującej pozycji w produkcji półprzewodników i stosują przy tym różne nieuczciwe praktyki handlowe.

Moim celem jest zasugerowanie, że powinniśmy znaleźć sposoby utrzymania wolnego handlu i jednocześnie zmniejszenia niektórych z tych zagrożeń. Nie chcemy wycofywać się z integracji handlowej, ponieważ spowodowałoby to rezygnację z korzyści, jakie przynosi ona światu. Ostatnie kryzysy pokazały nam, że w większości przypadków bezpieczniejsze jest posiadanie wielu źródeł zaopatrzenia, które nie są w pełni powiązane.

Proponuję, abyśmy uwzględnili efekty wynikające z tych czynników – koncentracji, problemów geopolitycznych, zagrożeń dla bezpieczeństwa i wartości. Na przykład metale ziem rzadkich znajdują się w posiadaniu wielu krajów. Naszym wspólnym interesem jest to, aby dążyły one do ich większego wydobycia z troską o środowisko naturalne i z uwzględnieniem innych konsekwencji. W przypadku produktów zaawansowanych technologicznie sensowne mogą być zachęty do tworzenia wielu alternatywnych łańcuchów dostaw – z mniejszym udziałem w rynku i z bardziej zaufanymi krajami. Uważam, że musimy rozważyć, w jaki sposób zachęcać do „przyjaznego” przenoszenia łańcuchów dostaw różnych produktów do większej liczby zaufanych krajów, abyśmy mogli nadal bezpiecznie rozszerzać dostęp do rynku przy niższym ryzyku dla naszej gospodarki i dla naszych partnerów handlowych.

Wnioski z pandemii COVID-19

Po trzecie, musimy poprawić globalną strukturę ochrony zdrowia, aby zwiększyć naszą odporność na przyszłe pandemie. Pandemia COVID-19 kosztowała nas miliony istnień ludzkich, biliony dolarów utraconych korzyści ekonomicznych i poważnie wpłynęła na systemy opieki zdrowotnej na całym świecie. Ujawniła również, jak bardzo nieprzygotowani byliśmy na poziomie krajowym, regionalnym i globalnym do radzenia sobie z zagrożeniami zdrowotnymi, które nie znają granic. Dlatego gdy pracujemy nad pokonaniem wirusa COVID-19, musimy wzmocnić nasze wspólne wysiłki, aby zapobiec kolejnej pandemii i zapewnić gotowość do wymiany danych i strategii działania.

Wysiłki podejmowane w celu zwalczania pandemii, w tym poprzez program Akcelerator Dostępu do Narzędzi Walki z COVID-19, przynoszą pewne wnioski dotyczące wzmocnienia współpracy. Kraje G20 współpracują z wieloma partnerami międzynarodowymi w ramach wspólnej grupy zadaniowej ds. zdrowia i finansów, aby wzmocnić współpracę między środowiskami zajmującymi się zdrowiem i finansami w celu wyeliminowania obecnych luk w międzynarodowej strukturze ochrony zdrowia. Obejmuje to likwidację szacowanego na 10 mld dolarów rocznie niedoboru inwestycji w zakresie gotowości na wypadek pandemii. Kilka krajów zgodziło się wesprzeć Fundusz Pośrednictwa Finansowego jako elastyczny mechanizm pomagający wypełnić luki w inwestycjach w systemy opieki zdrowotnej na poziomie krajowym, regionalnym i globalnym. Oczekujemy silnego wsparcia ze strony Europy w uruchomieniu tego mechanizmu finansowania w tym roku.

Wyzwania globalne

I wreszcie musimy zrewidować nasze podejście do finansowania rozwoju, aby sprostać ogromnym niezaspokojonym potrzebom i lepiej reagować na globalne wyzwania. Współpracujemy już ze sobą, aby przeciwdziałać skutkom wojny Rosji z Ukrainą, podczas gdy wiele krajów rozwijających się nadal boryka się z ograniczonymi możliwościami politycznymi i stratami w produkcji spowodowanymi przez COVID-19.

Nasza współpraca – z grupą G20 i wieloma innymi partnerami na całym świecie – obejmuje bezprecedensowe poziomy finansowania, nowe inicjatywy w zakresie umarzania długów oraz wzmożoną koncentrację na rozwiązywaniu długotrwałych problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym. Musimy także wykraczać poza bezpośrednie priorytety rozwojowe. W tym stuleciu ma się urodzić 10 miliardów ludzi. Większość z nich urodzi się poza granicami Stanów Zjednoczonych i Europy.

W związku z tym będą konieczne znaczne inwestycje w takich dziedzinach, jak edukacja, opieka zdrowotna i zrównoważona infrastruktura. Przekonaliśmy się, że nasze obecne modele finansowania globalnych dóbr publicznych, takich jak adaptacja do zmian klimatu i łagodzenie ich skutków, bezpieczeństwo zdrowotne, są niewystarczające. Aby sfinansować te ogromne potrzeby, musimy wyjść poza obecne modele działania, ponieważ nie będą one wystarczające. To jest pytanie o to, jak wykorzystać zasoby kapitału prywatnego, aby zgromadzić biliony potrzebne do zaspokojenia aspiracji następnego pokolenia.

Powinniśmy podjąć odważne działania ze względu na moralny obowiązek wyeliminowania ubóstwa i zapewnienia możliwości rozwoju młodym ludziom na całym świecie. Lepiej prosperująca gospodarka światowa przyniesie bezpośrednie korzyści Amerykanom i Europejczykom, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, a także do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa.

Jak współpracować z Chinami?

Istnieje wiele argumentów przemawiających za tym, aby wspólne cele osiągać wspólnie. Mamy na przykład wspólny interes w zachęcaniu Chin do powstrzymania się od praktyk gospodarczych, które są niekorzystne dla nas wszystkich. Praktyki te dotyczą zarówno handlu i inwestycji, jak i polityki rozwojowej i klimatycznej, a także redukcji zadłużenia krajów. Tam, gdzie mamy wspólne interesy, razem powinniśmy znaleźć sposoby na nawiązanie kontaktu z Chinami i wyrażenie swoich poglądów, tak aby Chiny nie mogły odegrać się na jednych z nas przeciwko drugim. Administracja prezydenta Bidena uważa, że tego rodzaju współpraca będzie bardziej skuteczna niż działania jednostronne, z którymi mieliśmy do czynienia w przeszłości.

Wszyscy powinniśmy dążyć do tego, by zachęcić Chiny do zaniechania praktyk budzących zastrzeżenia. Jeśli uda nam się to zrobić, będziemy mieli większe szanse na konkurowanie z Chinami na równych zasadach, co przyniesie korzyści naszym przedsiębiorstwom i konsumentom. Będziemy też mieli silniejszą podstawę do przekonania Chin, by przyłączyły się do nas w wielu ważnych dziedzinach, w których konieczna jest globalna współpraca.

.Na zakończenie chciałabym powrócić do Tommasa Padoa-Schioppy. Pomimo wszystkich swoich osiągnięć – kiedy zrealizował swoją wizję bardziej zintegrowanej Europy – nigdy nie przestał zabiegać o zacieśnienie współpracy w celu wzmocnienia naszego systemu globalnego. W jednym ze swoich ostatnich wystąpień wezwał w szczególności do współpracy w celu zaradzenia światowemu kryzysowi finansowemu i stworzenia międzynarodowego systemu walutowego, który zapobiegałby jego powtórzeniu. Przed nami wiele wyzwań. Myślmy więc perspektywicznie i działajmy razem. Musimy zwielokrotnić nasze wysiłki, aby zapewnić powszechny i trwały dobrobyt zarówno teraz, jak i dzieciom naszych dzieci.

Janet L. Yellen
Wystąpienie na Forum Ekonomicznym w Brukseli