Co czytają Francuzi?

Francuzi to jeden z narodów europejskich czytających najwięcej. Ze swoimi licznymi wyspecjalizowanymi księgarniami, prestiżowymi nagrodami literackimi i wybitnymi autorami Francja stała się krajem, w którym co roku publikowane są książki ważne, interesujące, wielkie. Odpowiadamy na pytanie: Co czytają Francuzi? – pisze Julia MISTEWICZ

1. „Anéantir”, Michel Houellebecq

.Literackim wydarzeniem początku 2022 roku we Francji zdecydowanie było ukazanie się najnowszej książki Michela Houellebecqa. Autor Uległości akcję swojej nowej, 700-stronicowej powieści, której tytuł można przetłumaczyć jako „unicestwić, zniweczyć”, umieścił w 2027 r., w czasie kolejnych wyborów prezydenckich we Francji. Polityczny wątek książki snuje się zatem wokół kolejnych kampanii wyborczych i jednocześnie kreśli sytuację państwa po drugiej kadencji panującego prezydenta. W powieści zauważalne są bardziej lub mniej wyraźne aluzje do francuskich polityków na najwyższych szczeblach; np. jeden z głównych bohaterów, Bruno Juge, minister finansów, wzorowany jest na obecnym ministrze, Bruno Le Mairze. Wydanie książki odbiło się szerokim echem we Francji w kontekście tegorocznych wyborów prezydenckich.

Warto jednak zwrócić uwagę również na fakt, że wątek polityczny jest równorzędny z przeplatającymi się osobistymi historiami ukazanych postaci, należących do różnych środowisk.

Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w kontekście wyborów prezydenckich i problemów społecznych, jednak dużą rolę odgrywają również relacje międzyludzkie, miłość, a także tematy bardzo bliskie Houellebecqowi – śmierć i kwestie etyczne związane z ostatnim etapem życia.

Jak podkreślają krytycy, ostatnia książka autora Uległości wyróżnia się tym bardzo ludzkim aspektem, a także brakiem typowego dla Houellebecqa pesymizmu.

2. „La plus secrète mémoire des hommes”, Mohamed Mbougar Sarr

Wśród książek czytanych przez Francuzów oczywiście nie może zabraknąć laureata Prix Goncourt, najbardziej prestiżowej francuskiej nagrody literackiej. Za najważniejszą książkę ubiegłego roku uznano powieść La plus secrète mémoire des hommes senegalskiego autora Mohameda Mbougara Sarra. Akcja powieści rozgrywa się wokół poszukiwań przez fikcyjnego pisarza śladów po tajemniczym autorze, którego jedyne dzieło naznaczyło historię literatury afrykańskiej i francuskiej początku XX wieku. W śledztwie dotyczącym zapomnianego senegalskiego autora, należącego do paryskich kręgów literackich, teraźniejszość przeplata się z przeszłością, a kultura europejska z kulturą afrykańską i latynoską.

Krytycy literaccy określają czwartą książkę w dorobku literackim Mohameda Mbougara Sarra jako niezwykle ambitną i złożoną. Zwracają również uwagę na różnorodność stylu i języka w zależności od czasu akcji, a także na autotematyzm.

3. „Les Bourgeois de Calais”, Michel Bernard

.Wśród książek poświęconych sztuce popularnością cieszyła się nowa powieść Michela Bernarda. Autor, który na tematy swoich powieści wybiera dzieła sztuki – od utworów Ravela po obrazy Moneta – tym razem poświęcił książkę rzeźbie Rodina. Rzeźba Mieszczanie z Calais uważana jest za pierwsze wielkie dzieło Rodina, uznane przez ówczesną krytykę i zapoczątkowujące jego karierę. Została wykonana na zamówienie miasta Calais, które chciało wystawić pomnik sześciu mieszczanom, którzy podczas panowania angielskiego króla Edwarda III dobrowolnie zgłosili się na pewną śmierć poprzez ścięcie, aby wyzwolić resztę mieszkańców Calais, zgodnie z warunkiem wyznaczonym przez monarchę.

Michel Bernard na podstawie listów wymienianych między Rodinem a merem Calais, który zamówił pomnik, odtwarza w powieści historię powstania pomnika, inspiracje, które kierowały rzeźbiarzem w jego procesie twórczym, a także powody wyboru przez władze miejskie nieznanego rzeźbiarza zamiast innych potencjalnych twórców pomnika; wyboru, który miał nieocenione znaczenie dla światowej historii rzeźby.

4. „Le paquebot”, Pierre Assouline

.Sukcesem cieszy się najnowsza książka Pierre’a Assouline’a. Autor biografii i powieści historycznych, dziennikarz, eseista i członek Académie Goncourt, fabułę swojej nowej książki osnuł wokół historii zatonięcia statku pasażerskiego w 1932 r. Assouline wybrał motyw bardzo istotny w kontekście epoki, w której transatlantyki symbolizowały to, czego oczekiwano w międzywojniu: luksus, postęp, podbój świata.

Autor kreśli portret różnych postaci podróżujących na pokładzie statku z Marsylii do Japonii. Przedstawiając dialogi pomiędzy nimi, odnoszące się do ówczesnej sytuacji politycznej i rosnącej popularności Adolfa Hitlera, autor ukazuje nastroje w Europie lat 30., tworząc związek między dwiema sytuacjami poprzedzającymi tragedię: statkiem przed zatonięciem i Europą przed wojną.

5. „Le Monde sans fin, miracle énergétique et dérive climatique”, Christophe Blain i Jean-Marc Jancovici

.Coraz większą popularnością, również wśród czytelników do tej pory niechętnych tej formie, cieszą się komiksy, zyskujące coraz większe uznanie jako sztuka i jako literatura. W ostatnich latach komiksy stały się bardziej ambitne, poruszają kwestie społeczne, polityczne i gospodarcze.

W tym kontekście trzeba wspomnieć o komiksie, który cieszył się ogromnym sukcesem: Le Monde sans fin, miracle énergétique et dérive climatique. Książka rzeczowo wyjaśnia przyczyny kryzysu klimatycznego, ukazując je w szerszym kontekście. Popularyzuje wiedzę o zmianach klimatycznych i proponuje możliwe odpowiedzi na ten kryzys.

Autorem ilustracji jest Christophe Blain, dwukrotny laureat nagrody za najlepszy komiks na Międzynarodowym Festiwalu Komiksu w Angoulême. Za część merytoryczną odpowiada natomiast Jean-Marc Jancovici, mówca zajmujący się problematyką zmian klimatycznych, a od 2018 r. członek Wysokiej Rady ds. Klimatu, powołanej przez francuskiego premiera.

6. „La France sous nos yeux”, Jérôme Fourquet i Jean-Laurent Cassely

.Po sukcesie, jakim była książka L’Archipel français, jeden z najwybitniejszych współczesnych francuskich politologów, Jérôme Fourquet, powraca do rankingów najpoczytniejszych autorów jako współautor książki La France sous nos yeux. Książka Jérôme’a Fourqueta i Jeana-Laurenta Cassely’ego została uznana za najważniejszą książkę ekonomiczną roku 2021.

Autorzy analizują zmiany w stylu życia Francuzów, jakie zaszły od lat 80. ubiegłego wieku, a także zmiany społeczne i gospodarcze w różnych miejscach Francji.

Według Fourqueta Francję można definiować jako archipelag. Z pracy przygotowanej wspólnie z Casselym, ekspertem analizującym style życia, wyłania się obraz Francji jako kraju złożonego z jednostek terytorialnych o zupełnie odmiennych stylach życia, niemieszających się między sobą. Autorzy analizują kwestie społeczne, gospodarcze i światopoglądowe, wynikające z uwarunkowań terytorialnych.

Książka jest cennym zbiorem danych, map i analiz obejmujących najmniejsze miejscowości, zmiany związane z globalizacją wielkich miast. Bardzo ważna pozycja dla tych, którzy chcą zrozumieć podziały i różnice społeczne wśród Francuzów.

7. „Écrits sur l’art”, Jean Cocteau

Na osoby zainteresowane sztuką czekała tej wiosny prawdziwa perełka: publikacja zbioru napisanych przez Jeana Cocteau artykułów, przedmów do książek i monografii. W jednej książce zebrane są teksty artysty poświęcone twórcom, których spotykał i których podziwiał. Na kartach książki są obecne takie nazwiska, jak Picasso, Modigliani, Dufy, Dalí czy Man Ray. Ważne miejsce zajmują również poprzedzający generację awangardowych twórców malarze: El Greco, Rembrandt, Cézanne czy Delacroix, jako wzory dla kolejnych artystów. Zbiór poświęconych sztuce tekstów Jeana Cocteau jest cennym świadectwem ewolucji artystycznej początku XX wieku. Jednocześnie pozwala na nowe spojrzenie na koncepcję sztuki, proponowaną przez jednego z najważniejszych i najwszechstronniejszych francuskich twórców ubiegłego wieku.

Julia Mistewicz