Julia MISTEWICZ: Co dalej z Notre-Dame?

Co dalej z Notre-Dame?

Photo of Julia DELANNE

Julia DELANNE

Dziennikarka "Wszystko co Najważniejsze" mieszkająca w Paryżu. Skończyła studia z cywilizacji Europy Środk0wo-Wschodniej na paryskim INALCO.

Ryc. Fabien CLAIREFOND

zobacz inne teksty Autorki

Cztery lata po pożarze paryskiej katedry Notre-Dame zainteresowanie we Francji świątynią i jej odbudową nie słabnie. Liczne zaś wystawy, koncerty i programy telewizyjne jej poświęcone świadczą o specjalnym miejscu, jakie Notre-Dame zajmuje w tożsamości Paryża i Francji – pisze Julia MISTEWICZ

.W Luwrze od października 2023 roku będzie prezentowana wystawa „Le trésor de Notre-Dame. Des origines à Viollet-le-Duc”, poświęcona historii skarbca Notre-Dame, od średniowiecza po zniszczenie skarbca w czasie rewolucji francuskiej. W najważniejszym francuskim muzeum publiczność będzie mogła zobaczyć przedmioty liturgiczne ze skarbca paryskiej katedry. Pokazywane będą m.in. szaty liturgiczne, relikwiarze czy manuskrypty. Po zakończeniu prac nad odbudową przedmioty zostaną przeniesione do neogotyckiej zakrystii katedry.

Już teraz jednak publiczność może zobaczyć pochodzące z Notre-Dame przedmioty liturgiczne w muzeum sztuk pięknych w Carcassonne, na południu Francji. Na wystawie „Viollet-le-Duc, trésors d’exception” po raz pierwszy od pożaru pokazywane są publicznie przedmioty liturgiczne pochodzące ze zniszczonej katedry. Odwiedzający mogą zobaczyć uratowane z pożaru Notre-Dame przedmioty zaprojektowane przez Viollet-le-Duca: monstrancję, kadzielnicę czy relikwiarz przeznaczony na relikwie Męki Pańskiej.

W Cité de l’architecture et du patrimoine w Paryżu do kolekcji stałej włączono wystawę „Notre-Dame de Paris. Des bâtisseurs aux restaurateurs”, poświęconą odbudowie katedry Notre-Dame. Wystawa będzie prezentowana do końca kwietnia 2024 roku, kiedy przewidywany jest koniec prac nad odbudową. Pokazuje skalę zniszczeń po pożarze – oprócz danych liczbowych zwiedzający mogą zobaczyć m.in. elementy ze zniszczonej katedry, takie jak nadpalone drewno tworzące konstrukcję budynku czy części kolumn. Przede wszystkim jednak wystawa pokazuje ogromną mobilizację różnych sektorów w odbudowę Notre-Dame – od wsparcia finansowego (845 milionów euro od 340 000 donatorów ze 150 krajów), poprzez raporty grup eksperckich mające na celu wypracowanie planu odbudowy, po prace w warsztatach w całej Francji nad odnowieniem elementów katedry, takich jak witraże czy organy. W Cité de l’architecture et du patrimoine już od kilku lat można również oglądać odnowione figury świętych, które znajdowały się na iglicy, a przetrwały dlatego, że gdy wybuchł pożar, były odrestaurowywane w warsztacie. Na wystawie stałej prezentowana jest również zniszczona figura koguta, która znajdowała się na szczycie iglicy i została znaleziona w zgliszczach dzień po pożarze.

Od października 2023 r. w ramach tournée po całej Francji będzie się odbywał spektakl La Dame de Pierre poświęcony historii Notre-Dame, od pierwszych budowniczych, poprzez działania Victora Hugo na rzecz ratowania niszczejącej katedry w XIX wieku i jej przebudowę przez Viollet-le-Duca, po odbudowę po pożarze w 2019 r. Przede wszystkim jednak La Dame de Pierre ma być hołdem dla tych, którzy przez wieki dbali o Notre-Dame, brali udział w jej budowie, renowacji i konserwacji. Spektakl La Dame de Pierre został pomyślany jako wielkie widowisko, z udziałem niemal 100 aktorów i 200 wolontariuszy, imponującą scenografią i oryginalną muzyką, wykonywaną m.in. przez orkiestrę symfoniczną.

Poza głośnymi spektaklami i wystawami w znanych francuskich muzeach Notre-Dame jest również tematem mniejszych wystaw i wydarzeń kulturalnych w różnych częściach Francji. Na dziedzińcu wokół odbudowywanej Notre-Dame regularnie organizowane są wystawy, poświęcone katedrze i jej odbudowie. Od początku prac nad odbudową pokazywane tam były m.in. prace dzieci przedstawiające katedrę, a także fotografie dokumentujące pracę w warsztatach nad odnowieniem elementów katedry, takich jak witraże czy obrazy.

Francuskie ministerstwo kultury zapowiedziało projekt utworzenia muzeum poświęconego katedrze Notre-Dame. Na razie szczegóły – data otwarcia, miejsce czy elementy ekspozycji stałej – nie są znane. Zważywszy na to, że większość przedmiotów należących przed pożarem do Notre-Dame powróci do odbudowanej katedry, muzeum najprawdopodobniej poświęcone będzie głównie historii katedry oraz rzemiosłu i sztuce, które miały swój udział w budowie i odbudowie Notre-Dame.

Bogata oferta kulturalna dotycząca katedry świadczy o świadomości wartości, jaką jest ta świątynia dla francuskiego i europejskiego dziedzictwa, a zainteresowanie Francuzów wystawami poświęconymi katedrze pokazuje, jak istotnym elementem ich tożsamości ona się stała, zwłaszcza od czasu pożaru.

Wyczekiwane jest zakończenie prac nad odbudową i otwarcie katedry dla wiernych i turystów, przewidywane na 2024 rok. We francuskich mediach z uwagą śledzone są kolejne etapy odbudowy, społeczeństwo żywo włącza się w dyskusje nad planowanym nowym wyglądem budowli. Petycję sprzeciwiającą się projektowi władz Paryża, zakładającemu utworzenie trawników i stref piknikowych w miejscu XIX-wiecznego skweru przy katedrze, podpisało ponad 40 000 osób. Pomimo że projekt ostatecznie przyjęto, zdecydowano się na zachowanie historycznego ogrodzenia, pozwalającego na zamykanie skweru na noc. Dyskusje wywołały również plany dotyczące urządzenia wnętrza świątyni. Po fali krytyki ostatecznie zrezygnowano z pierwotnego projektu, przewidującego m.in. podświetlane ławki na kółkach. Po konsultacjach zdecydowano się na projekt szanujący pierwotny wygląd katedry, jednocześnie wpisujący się w XXI wiek, włączając do współpracy artystów. Ostatecznie zdecydowano, że we wnętrzu znajdą się ołtarz z brązu oraz dębowe krzesła.

Zarówno francuskie media, jak i francuskie społeczeństwo z uwagą śledzą odbudowę katedry, od zabezpieczenia budowli przed zawaleniem po pożarze, poprzez kolejne etapy umacniania konstrukcji i czyszczenie fasady i witraży. Obecnie trwają prace nad ustawieniem iglicy, odtworzonej na wzór zniszczonej przez pożar, zaprojektowanej przez Viollet-le-Duca. Przez kilka tygodni statkami na Sekwanie transportowane są do Notre-Dame części drewnianej podstawy i szkieletu iglicy.

.Projekt o wielkiej skali, jakim jest odbudowa katedry Notre-Dame w pięć lat, przy udziale ponad 150 przedsiębiorstw i warsztatów rzemieślniczych, zatrudniających do pracy nad odnawianiem witraży, obrazów czy organów ponad 1000 rzemieślników z całej Francji, a także zaangażowanie społeczne w każdy niemal aspekt projektu pokazują, jak wielka jest francuska pasja związana z dziedzictwem kultury, historią i tożsamością Francji.

Julia Mistewicz

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 25 sierpnia 2023
Fot. Sarah MEYSSONNIER / Reuters / Forum