Bitwa o Przesmyk Suwalski

Bitwa o przesmyk suwalski może mieć decydujące znaczenie i tym samym dalekosiężne skutki. Skuteczne odcięcie republik bałtyckich od lądowego łącznika z NATO oznaczałoby porażkę Sojuszu i prawdopodobnie brak możliwości odtworzenia status quo ante – pisze Lech KOŚCIUK

Z rosyjskiej perspektywy członkostwo państw bałtyckich w NATO wraz z możliwością obecności wojsk Sojuszu na ich terytoriach to krytyczny dylemat.

Po pierwsze, niezależnie od tego, jak solenne są zapewnienia Rosji o pokojowych intencjach czy braku zdolności do agresji oraz pomimo wielokroć wyrażanej woli współpracy ze strony Sojuszu Północnoatlantyckiego, rosyjska polityka zagraniczna i bezpieczeństwa bazują niezmiennie na braku zaufania do Zachodu.

Moskwa permanentnie definiuje Zachód jako rywala i potencjalne zagrożenie militarne.

Potwierdzeniem tego jest rosyjska doktryna wojskowa, urzutowanie sił, działalność rosyjskiego wywiadu czy wreszcie opinie wygłaszane przez polityków, wojskowych oraz komentatorów i ekspertów polityczno-militarnych. Ten paradygmat jest kultywowany w rosyjskiej polityce od dziesiątków lat. Stał się silnie utrwalonym, wręcz trwałym elementem rosyjskiej świadomości politycznej. Nie tylko polityków i wojskowych, ale i większości społeczeństwa.

Po drugie, jeśli zagrożenie ze strony Zachodu miałoby się zrealizować, to w optyce rosyjskich planistów wojskowych państwa bałtyckie są traktowane jako pierwszoplanowy przyczółek, z którego może być wyprowadzone uderzenie w głąb Rosji – na Moskwę i w stronę Petersburga.

Po trzecie, w państwach bałtyckich żyje wcale nie mała mniejszość rosyjska, której prawa (w dość powszechnym odczuciu w Rosji) nie są szanowane, a co więcej – jest ona zagrożona przymusową asymilacją.

Po czwarte, jeśli upadek ZSRR jest traktowany jako największa geopolityczna strategiczna katastrofa XX wieku, to w rosyjskiej polityce musi być obecne dążenie odtworzenia utraconych pozycji, w tym w odniesieniu do bałtyckiego wybrzeża.

Już przed laty w rosyjskiej doktrynie wojskowej zadeklarowano gotowość do użycia siły w obronie praw i interesów Rosjan żyjących poza granicami Rosji.

Z myślą o utrzymaniu strefy rosyjskich wpływów powołano do życia Wspólnotę Niepodległych Państw, utworzono Państwo Związkowe Rosji i Białorusi oraz zawiązano Organizację Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. Zaczęto również intensywnie ćwiczyć wojska na zachodnim kierunku strategicznym. Z czasem staliśmy się również świadkami faktów dokonanych w postaci wsparcia secesji Osetii Południowej i Abchazji oraz działań o najpoważniejszym ciężarze gatunkowym – zajęcia Krymu i wywołania rebelii (a właściwie wojny) na wschodzie Ukrainy.

Koniecznym w tym miejscu jest przypomnienie, że w obu przypadkach Rosja zdecydowała się na działania militarne dopiero gdy nabrała przekonania, że zaistniały korzystne warunki. Można by rzec, że kierowano się oceną „teraz albo nigdy”. Chodziło przede wszystkim o osłabienie przeciwnika. Wewnętrzna niestabilność polityczna Gruzji i Ukrainy była przesłanką pozwalającą zakładać, że nie będą one stawiać skonsolidowanego, skutecznego oporu. Zresztą, właśnie owa niestabilność pozwalała uzasadniać konieczność interwencji.

Paradoksalnie tworzyła również przyjazne środowisko – aktywnego wspierania przez lokalne społeczności rosyjskiej akcji. W Gruzji byli to osetyjscy i abchascy secesjoniści. Na Ukrainie – w przypadku Krymu Rosjanie i rosyjskie wojska tam stacjonujące, a w obwodach Łużańskim i Donieckim – zmobilizowane do działania przez rosyjskie siły specjalne społeczności Rosjan oraz ciążących ku Rosji rosyjskojęzycznych Ukraińców. Bez wątpienia na Kremlu oceniano również, że przeciwnicy są słabi wojskowo. Musiano także założyć, że reakcja społeczności międzynarodowej, a przede wszystkim Zachodu, nie wywoła okoliczności zmuszających Rosję do rezygnacji z realizacji założonych celów.

Gruzińskie i ukraińskie doświadczenia pozwalają wysnuć istotne wnioski dla rozumienia kwestii bezpieczeństwa i obrony państw bałtyckich. Kluczową przesłanką bezpieczeństwa państw bałtyckich jest spójność zachodnich struktur obronnych i integracyjnych, do których należą. Także determinacja oraz konsekwencja NATO i Unii Europejskiej w budowaniu oraz demonstracji przesłanek przynależności tych państw do Zachodu. Wreszcie zdolności do podjęcia działań zbrojnych w obronie Bałtów w przypadku agresji. Im Stany Zjednoczone są „dalej” od Europy, im mniej jedności między członkami Unii Europejskiej, tym więcej przesłanek, że sprawnie i szybko przeprowadzona operacja zajęcia republik bałtyckich ma duże szanse powodzenia.

Przesłanki te powstają nie tylko wskutek działań Rosji na rzecz dezintegracji więzi euroatlantyckich i wewnątrzeuropejskich. W ich tworzeniu ma udział również erupcja nacjonalizmów w Europie, dominacja egoistycznych interesów narodowych, kwestionowanie sensu integracji europejskiej i odrzucanie potrzeby budowy wspólnotowej tożsamości, a także odchodzenie od uznanych standardów funkcjonowania systemów politycznych państw. Zdezintegrowane NATO, a szczególnie głęboka erozja amerykańskiego zaangażowania w gwarancje bezpieczeństwa sojuszników w Europie, to podstawowe warunki ewentualnej rosyjskiej inwazji na Bałtów. Bazowym warunkiem jest również dezintegracja Unii Europejskiej.

Rzecz w tym, że inwazja na kraje posługujące się wspólną walutą europejską musi wywołać groźne perturbacje w gospodarkach wszystkich państw należących do „klubu euro”. Może to więc być silnym impulsem dla ich wspólnego politycznego i gospodarczego oddziaływania na potencjalnego agresora. W wypadku, gdy wspólnotowe więzi ulegną głębokiej erozji, czynnik ten z pewnością straci na znaczeniu.

Tak więc potencjalny przeciwnik musi być istotnie osłabiony, w tym zdemobilizowany słabą wolą wspólnego militarnego wystąpienia w obronie zaatakowanych sojuszników. Jest to warunek podstawowy dla podjęcia ewentualnej decyzji o zbrojnym działaniu. Wygląda na to (po doświadczeniu gruzińskim i ukraińskim), że kolejnym etapem musiałoby być wywołanie problemu mniejszości rosyjskiej. Niezbędna jest jej aktywizacja. Po pierwsze przez wyartykułowanie i nagłośnienie, że jej prawa i bezpieczeństwo są zagrożone (ten moment wydaje się identyfikatorem rozpoczęcia przygotowań do wojny). Po drugie, jej zorganizowanie się jako ruchu politycznego oraz stworzenie organizacji o charakterze zbrojnej samoobrony.

Działania te będą miały na celu powołanie do życia materialnych przesłanek pojawienia się problemu rosyjskiej mniejszości. A za tym – budowanie argumentacji dla społeczności międzynarodowej i na użytek wewnątrzrosyjski, że problem jest istotny, że Rosja nie może być obojętna, że braci Rosjan nie można pozostawić samych sobie i wreszcie, że ewentualna interwencja zbrojna jest nie tylko konieczna, ale i uprawniona.

W tej fazie zapewne będzie miało miejsce ostateczne szacowanie potencjalnej reakcji Zachodu. Innymi słowy – ocena, czy owa reakcja pozwoli mimo wszystko osiągnąć zmianę statusu politycznego państw bałtyckich. Już na tym etapie rozpocznie się wojna informacyjna, agresywne działania w cyberprzestrzeni.Będą to początki nowego konfliktu hybrydowego.

Nie jest tajemnicą, że warunki geograficzne państw bałtyckich działają na korzyść potencjalnego napastnika. Działanie z zaskoczenia i szybkie tempo natarcia, wspierane aktywnymi działaniami rebeliantów (wzmocnionych siłami specjalnymi), daje duże szanse powodzenia.

Obrońcy mają mało przestrzeni na cofanie się pod silną presją, Jest również mało przestrzeni dla przyjęcia i odpowiedniego urzutowania sił wsparcia. Co więcej, płytkość ta powoduje, że nadchodzące wsparcie lądujące od strony morza może znaleźć się pod ogniem.

Biorąc pod uwagę możliwości rosyjskich systemów obrony przeciwlotniczej, szczególnie ich duży zasięg (systemy S-300, S-400 i opracowywany S-500) oraz fakt, że są to już urządzenia wielokanałowe, zdolne do śledzenia i naprowadzania rakiet na kilka celów, należy zakładać istotne utrudnienia dla operowania zachodniego lotnictwa. A w doktrynie zachodniej (szczególnie amerykańskiej) uzyskanie przewagi w powietrzu to pierwszoplanowe zadanie w wypadku konfliktu. W ten sposób uzyskuje się osłonę wojsk własnych, a jednocześnie swobodę dla lotnictwa w skutecznym atakowaniu celów na ziemi.

Stosunkowo dużą swobodę będą miały siły morskie NATO na Bałtyku. I one jednak będą się musiały liczyć z możliwością uderzeń ze strony systemów rozlokowanych w głębi lądu (K-300P Bastion, uzbrojony w pociski przeciwokrętowe P-800 Oniks czy pociski samosterujące Kalibr, potrafiące przenikać przez nowoczesne systemy obrony przeciwlotniczej). W takim stanie rzeczy pozostaje jeszcze krytyczny problem swobody dostępu lądowego do państw bałtyckich. Obszarem, gdzie będzie się to musiało rozgrywać, jest przestrzeń między obwodem kaliningradzkim a Białorusią. To przesmyk suwalski, obejmujący terytoria Polski i Litwy.

.Jeżeli agresor myśli serio o szybkim zajęciu państw bałtyckich, musi zablokować dostęp zewnętrznego wsparcia. Działania na obszarze zwanym przesmyk suwalski będą zatem zapewne miały charakter operacji osłonowej dla natarcia na terytoriach Estonii i Łotwy (podobnie jak działania zbrojne we wschodniej Ukrainie miały kluczowe znaczenie dla powodzenia całkowitego opanowania Krymu). Cel osłony to nie tylko odcięcie od pomocy. Istotą operacji będzie sprowokowanie konfl iktu, którego zakończenie Moskwa obłoży warunkiem zaakceptowania rosyjskich zdobyczy w państwach bałtyckich.

Bitwa o przesmyk suwalski może mieć decydujące znaczenie i tym samym dalekosiężne skutki. Skuteczne odcięcie republik bałtyckich od lądowego łącznika z NATO oznaczałoby porażkę Sojuszu i prawdopodobnie brak możliwości odtworzenia status quo ante.

Wynik bitwy o przesmyk suwalski dla NATO byłby jednoznaczny – Sojusz nie jest w stanie zapewnić skutecznej obrony swym członkom. Jednak gdyby działania Rosji wywołały ponowną konsolidację Sojuszu i zdeterminowane działania dla skutecznego przeciwstawieniu się napaści, to napastnik w starciu o przesmyk może ulec. Taki obrót rzeczy może prowadzić do utraty kontroli nad obwodem kaliningradzkim, czyli utraty części własnego terytorium. A to z kolei – do rozpoczęcia negocjacji „coś za coś”. Rozstrzygnięcie prawdopodobnie polegałoby na zatrzymaniu przez Rosję zdobyczy w państwach bałtyckich w zamian za rezygnację z terytorium utraconego w wyniku bitwy o przesmyk suwalski. Ważnym w tym miejscu jest wydedukowanie, jak strona rosyjska starałaby się (jak w Gruzji i na Ukrainie) zachować ograniczony charakter konfliktu. Może bowiem dojść do eskalacji konfliktu, czyli do uderzenia powietrznego na kluczowe elementy infrastruktury krytycznej w Polsce. Taka próba wywarcia nacisku na Warszawę, by zmieniła swe stanowisko w konflikcie, w skrajnym wypadku może prowadzić nawet do użycia taktycznej broni nuklearnej.

Biorąc pod uwagę intencje napastnika i jego dążenie do minimalizacji kosztów, zajęcie terytorium Polski nie służyłoby realizacji założonych celów. Ale postawa Polski będzie mieć pierwszoplanowe znaczenie. To z jej terytorium musiałaby być wyprowadzona większość sił do obrony przesmyku suwalskiego. Wojsko Polskie musiałoby być zaangażowane w taką operację. Polskie terytorium doświadczałoby skutków uderzeń przeciwnika. W efekcie cała operacja wymagałaby silnego poparcia polskich władz i akceptacji ze strony społeczeństwa. Jednocześnie należy zakładać, że to nie w polskich rękach spoczywałoby dowodzenie armią. Polska nie odgrywałaby również decydującej roli w politycznym rozstrzygnięciu takiego konfliktu.

.Powyższe rozważania za punkt wyjścia przyjmują realne interesy Rosji, a także obszary, gdzie mają one szanse realizacji. Czynniki te winny mieć istotny udział w kreowaniu naszej polityki obronnej.

Lech Kościuk

Tekst pochodzi z wyd.5 (1/2016) Niezależnego Magazynu Strategicznego PARABELLUM.