totalitaryzm

Na skutek wojny Rosja stała się nie tylko biedniejsza. Stała się też bardziej represyjna, inwigilująca, skryta i odizolowana od Zachodu.

Stalin zostawił po sobie chore marzenie o tym, by państwo, którym rządził, było wielkie. Państwo Stalina było gigantycznym więzieniem, ale owo chore marzenie o wielkości oddziałuje na wyobraźnię Rosjan do dzisiaj.

Jakby po zmierzchu wielkich abstrakcyjnych dwudziestowiecznych namiętności świat wracał ideologicznie do tego, co charakteryzowało go przez wieki: myślenia wsobnego, czyli wszelkiej maści nacjonalizmów – twierdzi prof. Chantal DELSOL w podcaście „Wszystko co Najważnie”.

Ani w wolnej, niepodległej i demokratycznej Polsce, ani w wolnej Europie nie ma miejsca na pomniki i symbole oznaczone czerwoną gwiazdą.

Jakby po zmierzchu wielkich abstrakcyjnych dwudziestowiecznych namiętności świat wracał ideologicznie do tego, co charakteryzowało go przez wieki: myślenia wsobnego, czyli wszelkiej maści nacjonalizmów.

Nie musimy sobie wyobrażać antyutopijnego państwa totalnej inwigilacji łączącego komercję z politycznym autorytaryzmem. Taki kraj, pod nazwą Chińskiej Republiki Ludowej, istnieje naprawdę. Bez wątpienia chiński totalitaryzm stał się dziś o wiele bardziej wyrafinowany niż siermiężny „chiński stalinizm” praktykowany przez pierwszego przywódcę komunistycznych Chin, Mao Tse‑tunga.

Najwięksi wrogowie ideologiczni — Hitler i Stalin — nie wahali się odrzucić względów światopoglądowych dla doraźnej współpracy. Pod odmiennymi, wymuszonymi sytuacją zewnętrzną nazwami ukryte jest to samo zjawisko, te same mechanizmy i pomysły. Wszystkie w jednaki sposób okrutne.

Krajom postkomunistycznym potrzeba było czegoś więcej niż samych tylko „instytucji demokratycznych” — wyborów, kampanii politycznych i systemu wielopartyjnego — aby ponownie stać się sprawnymi, otwartymi społeczeństwami. Konieczna była również odbudowa niezależnych mediów, prywatnej przedsiębiorczości i chroniącego je systemu prawnego, systemu oświatowego pozbawionego propagandy oraz służby cywilnej, w której awans zależy od talentu, a nie słuszności ideologicznej.