Roland MASZKA

Powrót do przeszłości staje się możliwy. Proponowany ustrój szkolny funkcjonował już z drobnymi zmianami od powojnia do czasów ustrojowej transformacji w 1989 roku. Jak słychać z ambon i wież – był lepszy od ustępującego, lepiej kształcił i przygotowywał…

Gdzie w tym wszystkim jest uczeń, gdyż to dla niego jest ta dobra zmiana. I tu panuje dwugłos, choć troska o ucznia jest jedna. Nauczyciele szkół średnich z aprobatą przyjmują model czteroletniego liceum – wszak do tej pory był to tylko kurs przygotowujący do matury! Nauczyciele gimnazjów powiedzą: miała być szkoła nowoczesna, wychodząca naprzeciw rzeczywistości szybkich nieustannych zmian. I gimnazjum jest taką szkołą.

Marsz nie będzie jeden, tylko będzie ich trzydzieści. Właśnie dlatego, że Ojczyzna jest jedna, a ludzie nie myślą jednakowo. Ludzie chcą się identyfikować z Ojczyzną, ale chcą się też identyfikować z drugim człowiekiem i ideą, za którą stoi prawda i odczuwalna wartość…

Co w istocie ma upamiętniać Dzień Edukacji Narodowej? Czy jest tylko świętem szkolnictwa, mającym przypominać pierwszą w Europie władzę świecką nad oświatą, władzę w randze ministerstwa – Komisję Edukacji Narodowej. O alegorii w nauczaniu i jaką tym czego nauczyciel uczy się od swoich uczniów.

„Co myśli o sobie abiturient, który z celującej oceny spadł do niedostatecznej, a rzecz ta stała się zaraz po ukończeniu szkoły, o której sądził, że dała mu solidne wykształcenie?” – o testach diagnostycznych w polskiej oświacie, ich plusach ale i minusach Roland MASZKA.

Na uczenie problemowe potrzeba przede wszystkim czasu – koniecznego na nawiązanie relacji z uczniem i całym zespołem, potrzeba wyjścia poza ramy ograniczające swobodę nauczyciela, a nazywane koniecznością realizacji podstawy programowej i potrzeba w końcu kreatywności zdefiniowanej na nowo…

Czyż to nie król powinien siedzieć w tym krześle i myśleć o policzku, jaki dano Rzeczpospolitej? – zauważa jedna z uczennic. Czy nie nastąpiła tu zamiana ról? Kto powinien myśleć o losach państwa? Błazen? Kto powinien siedzieć na tym krześle? Ktoś podnosi rękę na nasz kraj a oni się bawią! – dodaje inny uczeń. Być może jest właśnie tak, że to błazen wypowie całą prawdę… Nie tylko na obrazie Matejki, ale i w czasie lekcji.

W moim mieście szkoły niewielkie też się zamyka. Po co utrzymywać szkołę z kilkoma oddziałami w wielkim mieście? Rachunek ekonomiczny! Ale też przekazuje się potężne nowoczesne obiekty wybudowane za wielomilionowe kwoty fundacjom, które chętnie przejmują świetnie wyposażony nowy, wielki budynek szkolny i kreatywnie, na gotowym – pracują i zarabiają siłami nauczycieli i radością dzieci. Tyle że to radość dla nielicznych, ale z funduszy wszystkich…

Nędza, upodlenie, znikczemnienie, stopniowo narastający gniew i nienawiść… Posłuchajmy głosicieli prawdy: bramy Zachodu stoją dla nas otworem! I może rzeczywiście doczekamy czasów, że będziemy się bać we własnych domach, że przeinterpretujemy pojęcia: odpowiedzialności, miłosierdzia, braterstwa, słabości i siły; nasze rządy staną się bezsilne, a nasze armie nie będą w stanie reagować?

„Może należałoby też obok paczek obdarowywać świadomością przebudowy myślenia – nie w paczkach sens, ale w poczuciu bezpieczeństwa: że jeśli się będzie miało wykształcenie, będzie można z tego skorzystać; jeśli jest się uczciwym, będzie to procentować. Jeżeli będzie się ciężko i sumiennie pracować, będzie można liczyć na uczciwe wynagrodzenie… ” – refleksyjnie Roland Maszka.

„Kreatywność nas ogarnia… Jeżeli nie jesteś kreatywny, znajdą się tacy, którzy pomogą ci, byś kreatywnym był! I nauczą cię kreatywnego myślenia! O właściwą pozycję kreatywności troszczą się z zapałem urzędnicy i ci, którzy prowadzą kuratelę nad szkołami…” – o fikcji kreatywności w polskiej edukacji pisze Roland Maszka. I serwuje potężnie emocjonalną prawdziwą historię…

Dzisiaj polską szkołę zabija formalizm i obsesja dokumentowania. Odnoszę wrażenie, że tak bardzo wypracowujemy rozmaite dokumenty i procedury, że zapominamy kształtować charaktery uczniów… Liczba podpisów, jakie składają rodzice pod różnymi dokumentami w czasie zebrań, podbija niekiedy liczbę słów, jakie wypowiadają w ogóle w dialogu z nauczycielem.

Dawniej pisało się listy. Na odpowiedź czekało się tygodniami. Celebrowało się otwarcie koperty lub natychmiast rozrywało się ją, by jak najszybciej zapoznać się z treścią listu… Czasami w liście ktoś umieścił zasuszony liść albo kwiat, znalazł się w nim pojedynczy włos – materialny ślad nadawcy… Czasami ktoś zapisywał w nim zdanie, którego nigdy nie wypowiedziałby wprost… Dzisiaj odręcznie pisane listy są domeną literatury, sentymentalnych kochanków i filantropów…

Stoję na platformie ogromnego pomnika. Stoję razem z moimi uczniami. W dole, kanałem, zza Zakrętu Pięciu Gwizdków, wychodzi z portu statek. Czekam, kiedy bandera zniży się do połowy wysokości masztu, a z wnętrza statku odezwie się syrena w hołdzie obrońcom Westerplatte. Ale nic się nie dzieje. Statek płynie spokojnie, bandera powiewa na pełnej wysokości, a syrena milczy… No cóż czasy się zmieniły, a może to ja coś źle pamiętam…

Koniec wakacji siłą rzeczy przywołuje rozważanie nad szkołą. Każdy przecież do niej chodził albo chodzić będzie. Jedna z moich koleżanek zamówiła sobie Elementarz Falskiego, wspominała, że w tamtym czasie dzieci z dumą nosiły przyszyte do fartuszków tarcze szkoły i odznaki za wzorową naukę, być może i ona w tym czasie była wzorową uczennicą. Elementarz chciała po prostu mieć.

Wokół pola, lasy, moczary. Szum trzciny miesza się z odgłosami pracujących na odległych polach ciągników, co przypomina, że okolica ta jest jednak zamieszkana. Ale po jeziorze można pływać godzinami i spotykać tylko czaple i albatrosy. Nawet wieś, jeśli podchodzi do brzegu wody, jest dyskretnie niewidoczna zza rozłożystych koron jesionów i lip. Ktoś pomyślał rozsądnie i zrobił tu strefę ciszy. I po tę ciszę właśnie coraz więcej ludzi przyjeżdża.

W wielu polskich miastach, miasteczkach i wsiach, często dziś zapomnianych, istnieje spory obszar niewykorzystanych możliwości. Jeśli nie ma się słonecznych plaż i palm albo narciarskich stoków, może watro pomyśleć o tym, co tworzy charakter miejsca, jego geniusz. Zamiast budować kolejną skocznię czy aqapark może postawić na literaturę, a może na architekturę…

Stojąc w ciszy zapomnianego wojennego cmentarza myślę też o Mistyce wojny. Może Callois miał rację, widząc w wojnie obraz jakiegoś pierwotnego święta, którym kieruje obłęd i trans. Bo czyż nie marnotrawi ona dóbr gromadzonych latami przez pokolenia, po to, by w jednej chwili wszystko zostało skonsumowane i to we wstrząsającym nadmiarze. Czyż nasz kalendarz nie podlega cezurze wojen – czasy przed wojną i czasy po wojnie…

O istocie przemocy, o agresji trzeba rozmawiać. Uczyć odpowiedzialności za słowo. To trudne w czasach, gdy można powiedzieć wiele, obiecać wszystko i nie ponieść konsekwencji. To też znamy z życia pozaszkolnego. Dzieje się tak, że efektem przemocy jest już tylko oczekiwanie stos dla tego, kto się jej dopuścił. Doskwiera nam brak dialogu i konsekwencji i powszechna zgoda na relatywizm.

Tablice informacyjne albo opustoszały, albo straciły swą aktualność. Jeszcze wczoraj, jeszcze przed godziną miejsce to tętniło życiem… Teraz charakterystyczny dla pracy dynamizm spowolnił i przeszedł w statykę wakacji… Szkoła ucichła… I uczniowie, i nauczyciele rozproszyli się – bo taka jest istota wakacji. Pozostały puste sale i pusty pokój nauczycielski.