tomasz aleksandrowicz

Rozwój społeczeństwa informacyjnego, wzrost znaczenia sieci społecznych, nowe formy prowadzenia działań wrogich, agresja podprogowa, wojny hybrydowe czy ataki z cyberprzestrzeni stanowią wyzwanie dla tradycyjnego pojmowania zagrożeń i ich minimalizacji. Środowisko bezpieczeństwa RP podlega, i jak należy prognozować, w dającej się przewidzieć przyszłości podlegać będzie nadal strategicznym zmianom.

Debata o współczesnym państwie jest nieodzowna. Jednak nie może się ona sprowadzać do formułowania zarzutów, że politycy kłamią, a urzędnicy kradną i są niekompetentni; nie może sprowadzać się do plemiennych walk pomiędzy ugrupowaniami politycznymi. Trzeba sięgać do istoty zmian, zdefiniować je, prognozować ich kierunki i wpływać na nie. Inaczej będziemy przedmiotem tych zmian, a nie ich podmiotem.

Pokonanie Państwa Islamskiego wymaga użycia sił lądowych, a wojna lądowa w Syrii i w Libii będzie działaniem na granicy ludobójstwa: trzeba będzie strzelać do wszystkiego co się rusza. Która z zachodnich demokracji jest gotowa na takie rozwiązanie? Nawet pomysł zniszczenia łodzi przemytników w portach libijskich wywołał silne protesty. Demokracje na takie rozwiązanie gotowe nie są, gotowa jest za to Rosja.

Co, jeśli ktoś nie będzie chciał się asymilować? Czy znajdziemy w sobie tyle odwagi, żeby powiedzieć mu: nie podobają ci się krótkie sukienki Europejek – jedź tam, gdzie kobiety noszą hidżaby. Nie podobają ci się publicznie składane przed Wigilią życzenia Merry Christmas? Wyjeżdżaj tam, gdzie się ich nie składa. Będziemy potrafić?

Rolą dziennikarza jest opisywanie świata, prezentowanie informacji, mówienie prawdy. Zgoda. Pozostaje jednak otwarta kwestia, w jaki sposób to czynić. I tu zasada wydaje się być jasna – nie wolno stawać się tubą terrorystów, nie wolno realizować ich scenariusza. Bez telewizji – stwierdza jeden z czołowych publicystów amerykańskiej sieci ABC Ted Koppel – terroryzm staje się czymś w rodzaju hipotetycznego drzewa opisanego przez filozofa, który pytał: czy drzewo upadające w lesie robi hałas, jeśli nikt go nie słyszy?

Nieuchronnie pojawia się pytanie o przyszłość. Unia Europejska, jeśli chce być samodzielnym podmiotem na arenie międzynarodowej, musi mieć własną strategię bezpieczeństwa. Formalnie obowiązujący dokument – Europejska Strategia Bezpieczeństwa z 2003 r. – pochodzi z zupełnie innej rzeczywistości politycznej, a tak naprawdę nie jest dokumentem strategicznym, a raczej zbiorem pobożnych życzeń.

Dlaczego młodzi ludzie, urodzeni i wychowani na Zachodzie, nie tylko przechodzą na islam, ale i wyjeżdżają do Syrii, walczyć w wojnie, którą uznają za swoją? Co ich tam pociąga? Dlaczego odrzucają kulturę, w której wyrośli?

Dziś tematem obrad i konsultacji jest sytuacja w Debalcewie i zaopatrzenie Donbasu w gaz; o Krymie nawet nikt nie wspomina. Nadal mowa jest o separatystach, a nie o żołnierzach armii rosyjskiej i agentach GRU. Zestrzelenie pasażerskiego samolotu nad Ukrainą nazywane jest katastrofą, a nie zbrodnią.

Gdzie się podziała stara przecież i dobrze ugruntowana w systemach demokratycznych etyka odpowiedzialności, różna przecież od etyki przekonań? Gdzie świadomość prostego faktu, że władza oznacza przede wszystkim odpowiedzialność? I gdzie się podziało dobro wspólne?

Opublikowana 22 stycznia 2015 r. Doktryna Cyberbezpieczeństwa RP stanowi transsektorowy dokument wykonawczy do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego. Transsektorowość, pojęcie które pojawiło się w Białej Księdze Bezpieczeństwa Narodowego RP, oznacza w tym przypadku, że zagrożenia z funkcjonowaniem cyberprzestrzeni obejmują wiele sektorów bezpieczeństwa narodowego.

Podstawowym choć dyskretnie głoszonym hasłem stało się „nie drażnijmy muzułmanów”. Nie drażnijmy muzułmanów, a więc nie składajmy publicznie życzeń Merry Christmas tylko Happy Winter Holiday. Nie stawiajmy na rynku choinki. Nie nośmy na szyi krzyżyków na łańcuszku tak, aby były widoczne.

Po 2001 r. zostaliśmy członkiem koalicji antyterrorystycznej i wzięliśmy udział w rozpoczętej przez George’a Busha globalnej wojnie z terroryzmem. W oczach islamistów staliśmy się jednym z celów zamachu terrorystycznego. Uznano jednak, iż jesteśmy celem „drugiego wyboru”.

Państwo narodowe, podobnie jak jego podstawowy atrybut, jakim jest suwerenność, to kategorie historyczne, a więc zmienne w czasie. Obserwując życie publiczne nie sposób oprzeć się wrażeniu, że większość jego aktorów traktuje państwo w kategoriach jeszcze dziewiętnastowiecznych.

Putin nie waha się użyć jako straszaka ludności rosyjskojęzycznej, która może wyrazić chęć powrotu do Matuszki Rosji – oczywiście razem z terytoriami, na której żyje. Jeśli do słów Putina dołożymy fakty: prowokacyjne loty samolotów bojowych, testowanie odporności NATO, działania zbroje na wschodzie Ukrainy, zapowiedzi zmiany granic Rosji na Dalekiej Północy – obraz rysuje się niewesoły. Można przy tym założyć, iż im bardziej pogarszać się będzie sytuacja gospodarcza w Rosji, tym bardziej agresywna będzie polityka zagraniczna Kremla.

Świat – powiada Aleksander Dugin w swoim głównym dziele „Podstawy geopolityki. Geopolityczna przyszłość Rosji” – dzieli się w gruncie rzeczy na dwie cywilizacje: lądową, której symbolem i opoką jest Rosja i morską (atlantycką), którą reprezentują Stany Zjednoczone i Europa Zachodnia. Są to cywilizacje sobie przeciwstawne: Rosja to barbarzyństwo, wiara w siłę, tradycję i duchowość, kolektywizm i rządy autorytarne; Zachód to racjonalizm i indywidualizm, konformizm, kapitalizm, demokracja i materializm.

Zachód okazał się być kompletnie nieprzygotowany i kompletnie bezradny wobec zastosowanej przez Rosjan agresji na Ukrainę, rozpoczęcia przez Putina wojny, którą teoretycy nazywają hybrydową, która ma niewiele wspólnego z klasycznymi działaniami wojennymi, do których dowódcy NATO są przygotowani.

Tomasz Aleksandrowicz jest jednym z nielicznych polskich badaczy, sięgających po termin „neośredniowiecze”. Idea sformułowana niegdyś przez Hedleya Bulla w „The Anarchical Society”, a potem stopniowo torująca sobie drogę w nauce anglosaskiej, dobrze wpasowuje się w narrację „Świata w sieci”. Wszak tak jak w średniowieczu (przynajmniej – tym europejskim) państwo jest dziś już tylko jednym z aktorów (czy „hubów”, używając terminologii opisującej realia sieciowe); ważnym, lecz wcale niekoniecznie najważniejszym na wielu arenach gry o wpływy i bezpieczeństwo.

Przekroczone zostały kolejne granice. Niezależnie od deklaracji Anonimowych stali się oni bowiem obiektywnie sprzymierzeńcami Stanów Zjednoczonych, nawet jeśli będą piętnować ich politykę i podkreślać ich (co najmniej częściową) odpowiedzialność za to, co dzieje się dziś na Bliskim Wschodzie. Pojawił się bowiem wspólny wróg, silny i niebezpieczny.

Przełomem był 11 września 2001 r. i będąca jego konsekwencją wojna w Afganistanie. W powietrzu zawisło pytanie, na które dotąd nie znaleziono odpowiedzi: jak ustanowić porządek międzynarodowy w sytuacji, w której główny przeciwnik jest podmiotem pozapaństwowym, bezterytorialnym i odmawia uznania jakichkolwiek zasad legitymizacji odrzucając wszelkie wyznawane przez nas wartości? Nie da się – stwierdza Kissinger – ustanowić porządku światowego bez wspólnych wartości, choćby podstawowych. A wszystko wskazuje na to, że takich wartości po prostu nie ma.

Po zamachu władze bezpieczeństwa gromko oskarżane są o nieudolność; jeśli pamięć o zamachu mija i nie odczuwamy zagrożenia, podnosza się głosy o naruszanie prawa do prywatności, nadmiernie rozbudowane uprawnienia służb bezpieczeństwa i nadużywanie władzy. Jak wybrnąć z tego zaklętego kręgu?