79. rocznica Powstania Warszawskiego
Instytut Nowych Mediów

Instytut Nowych Mediów

79. rocznica Powstania Warszawskiego

Znaczenie wolności doceniamy wówczas dopiero, kiedy ją tracimy. O tym przecież jest znaczna część najnowszej historii Polski. To opowieść o walce o wolność, o podmiotowość i godność; opowiadanie się za pomocą najsłabszym i najbliższym. Opowiadanie i przekazywanie tej historii jest szczególnie ważne. Dlatego przygotowaliśmy to wydanie specjalne „Wszystko Co Najważniejsze”; wydanie poświęcone Powstaniu Warszawskiemu i jego bohaterom.

Marcelina KOPROWSKA: Życie religijne podczas powstania warszawskiego
Marcelina KOPROWSKA

Marcelina KOPROWSKA

Życie religijne podczas powstania warszawskiego

Proszę pani, to podnosiło na duchu! – tak jeden z powstańców warszawskich zareagował na pytanie o powód rozbudzonego w czasie powstania warszawskiego życia religijnego żołnierzy i mieszkańców.

Jan OŁDAKOWSKI: Polska 1944, Ukraina 2022
Jan OŁDAKOWSKI

Jan OŁDAKOWSKI

Polska 1944, Ukraina 2022

„Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać” – tak brzmi motto nad drzwiami wejściowymi na ekspozycję Muzeum Powstania Warszawskiego. Dziś to właśnie idea wolności łączy Polskę i Ukrainę. Bohaterska wojna toczona z Rosją pokazuje bowiem wagę historii. Wolność przecież, zwłaszcza dla młodych ludzi, jest jak powietrze: nie widzą jej, dopóki nie poczują jej braku.

Jan OŁDAKOWSKI: Nic, co polskie, nie mogło ocaleć
Jan OŁDAKOWSKI

Jan OŁDAKOWSKI

Nic, co polskie, nie mogło ocaleć

Niemcy bombardowali Warszawę każdego dnia.

Samoloty latały wahadłowo między dwoma warszawskimi lotniskami, biorąc kolejne bomby i zrzucając je na zabudowania. Wykonywały w ciągu jednego dnia nawet 132 przeloty. Gdyby Armia Czerwona chciała, mogłaby je bardzo szybko unieszkodliwić, bo tych sztukasów było raptem sześć! Potem zresztą jeden z nich został zestrzelony przez powstańców. A wojska byłego sojusznika Hitlera stały za rzeką i patrzyły na śmierć miasta.

Anna BIAŁOSZEWSKA: Moje Powstanie. Warszawa 2016.
Anna BIAŁOSZEWSKA

Anna BIAŁOSZEWSKA

Moje Powstanie. Warszawa 2016.

Od kilku lat obserwuję z przykrością, że przed rocznicą Powstania Warszawskiego wywoływane są awantury. Co roku – z rozmysłem, świadomie, przygotowując z dużym wyprzedzeniem kolejne i kolejne operacje niszczenia pamięci, skłócania, zatruwania atmosfery.

Najdłuższy dzień Powstania

Najdłuższy dzień Powstania

Ukrywamy się poza załomami murów i czekamy, krztusząc się kurzem. Znowu wybuchy, krótkie serie cekaemu po naszych oknach i znowu spokój. Szkopy mimo wszystko boją się wejść. Nasze sanitariuszki resztą wody z manierek poją rannych. »Bor« (Zygmunt Siennicki) jęczy, zatykamy mu ręką usta. Cicho, cicho, to nasza jedyna szansa.

Przemysław WYWIAŁ: "Niepodległa Rzeczpospolita Kampinoska"
Przemysław WYWIAŁ

Przemysław WYWIAŁ

"Niepodległa Rzeczpospolita Kampinoska"

Powstanie i trwanie przez dwa miesiące w sercu Puszczy Kampinoskiej skrawka Wolnej Polski było wydarzeniem niezwykłym. Ludność miejscowa przyjęła powstańców jak niosących wolność żołnierzy Rzeczypospolitej, oczekiwanych od września 1939 roku. Wszyscy czuli się tu jak w Polsce niepodległej. Z tych powodów teren ten zaczęto nazywać Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską.

Piotr GURSZTYN: "Rzeź Woli. Zbrodnia nierozliczona"
Piotr GURSZTYN

Piotr GURSZTYN

"Rzeź Woli. Zbrodnia nierozliczona"

Babcia po mojej lewej ręce klęczała, siedziała na piętach i trzymała różaniec. Nie słyszałem jej słów, tylko widziałem, że wargi się poruszają. Natomiast moja mama chciała się modlić i zapomniała modlitwy. Cały czas powtarzała: «Zdrowaś Mario», zapomniała, co dalej. Jak Niemiec ruszył bronią, mama mnie wzięła przed siebie, mówi: «Zamknij oczy, będzie mniej bolało» – i przytuliła”

Piotr M. MAJEWSKI: "Największa bitwa miejska II Wojny Światowej"

"Największa bitwa miejska II Wojny Światowej"

Bilans Powstania Warszawskiego jest wstrząsający. Poległo 18 tys. żołnierzy Armii Krajowej oraz 3,5 tys. żołnierzy I Armii Wojska Polskiego. Straty ludności cywilnej sięgnęły, według różnych szacunków, od 150 do 180 tys. osób, przy czym co najmniej 1/3 tej liczby stanowiły ofiary niemieckich mordów, reszta zaś zginęła wskutek ostrzału artyleryjskiego i bombardowań lub zmarła z głodu, chorób i wycieńczenia.

Powstanie Warszawskie 1944: Wola, 5 sierpnia 1944

Wola, 5 sierpnia 1944

Wprowadzono dalszą partię kobiet i dzieci – i tak, grupa za grupą, rozstrzeliwano aż do późnego wieczora. Było już ciemno, kiedy egzekucje ustały. W przerwach oprawcy chodzili po trupach, kopali, przewracali, dobijali żyjących, rabowali kosztowności… Ciała dotykali przez jakieś specjalne szmatki. Mnie samej zdjęto z ręki zegarek, nie zauważyli przy tym, że żyję. W czasie tych okropnych czynności pili wódkę, śpiewali wesołe piosenki, śmiali się…

Powstanie Warszawskie 1944 w dokumentach IPN (9): kpt. Ryszard Białous, AK Zośka

kpt. Ryszard Białous, AK Zośka

Natychmiast otoczyła nas zwarta ciżba rozpromienionych postaci. Posypały się błogosławieństwa, ktoś usiłował ucałować mi rękę, co wprawiło mnie w najwyższe zakłopotanie. Zaraz też rozpoczęły się chóralne niemal prośby: „Dajcie nam broń! Dajcie mundury! Chcemy walczyć [wspólnie] z wami”. Ponad innymi górowały głosy polskie. Ten i ów podawał swoje nazwisko. Wielu okazało się obrońcami getta.

Powstanie Warszawskie w dokumentach IPN (8): Iwan Waszenko, RONA

Iwan Waszenko, RONA

Oni twierdzą, że każdy naród chce mieć swoje własne państwo narodowe i że oni pragną mieć Niepodległe Państwo Polskie, na czele którego stałby lud. Jak zauważyłem, Polacy są najbardziej ceniącym wolność narodem, który kocha tylko swoją [własną] władzę i własne państwo narodowe. Lud, który kocha i szanuje tylko swój naród, w pełnym tego słowa znaczeniu jest narodem.

Powstanie Warszawskie w dokumentach IPN (7): płk Franciszek Herman

płk Franciszek Herman

Gdy przybyłem do „MONTERA”, zastałem tam kpt. KAŁUGINA z Armii Czerwonej, który, jak się dowiedziałem, był tam prawie od pierwszych dni powstania. W okresie tym już depesze jego i „MONTERA” do marsz. ROKOSSOWSKIEGO zostały wysłane (ale zdaje się, via Londyn) i KAŁUGIN korzystał ze swobody ruchów (miał przydzielonego oficera). Potem gdzieś we wrześniu miał ponoć przejść na stronę radziecką, ale szczegółów nie znam.

Powstanie Warszawskie 1944 w dokumentach IPN (5): Aleksandr Piechurow, oficer RONA

Aleksandr Piechurow, oficer RONA

Jednostki wojskowe uprawiały w Warszawie całkowitą samowolę. Pod pozorem działań wojennych przeciwko powstańcom artyleria i lotnictwo robiły naloty na dzielnice leżące daleko od budynków, w których umocnili się powstańcy. Niemcy i żołnierze pułku zbiorczego brygady KAMIŃSKIEGO wdzierali się do domów mieszkalnych, grabili oraz mordowali dziko i bezsensownie kobiety, dzieci i starców.

Marcin PIANKA: "Moralność, naiwność i wdzięczność. Czego nauczył nas 1944?"
Marcin PIANKA

Marcin PIANKA

"Moralność, naiwność i wdzięczność. Czego nauczył nas 1944?"

Co z tych lekcji wynosimy na dziś? Obawiam się, że niewiele alb wręcz nic. Wierzymy w solidarność europejską w ramach UE, w NATO, w zapewnienia o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie. Wysyłamy za darmo swoje wojska na drugi koniec świata i angażujemy się w różne rewolucje bez żadnego dalszego planu i wariantu awaryjnego. I dalej liczymy na wdzięczność. Na pomoc i podziw. A co otrzymujemy?

Powstanie Warszawskie 1944 (4): gen. Reiner Stahel, komendant garnizonu Warszawa

gen. Reiner Stahel, komendant garnizonu Warszawa

Przygotowania prowadzono przez 4 lata. Według wszelkich danych istniało czynne wojsko o liczebności 4000 ludzi. Było podzielone na plutony i kompanie, bataliony i pułki. Dowodzili nimi wojskowi – porucznicy, kapitanowie itd. W wielu przypadkach chodziło o byłych polskich oficerów czynnych i rezerwy, którzy z początkiem powstania pojawili się w polskich mundurach wojskowych.