Sądziłem kiedyś, że polska inteligencja przetrwa, ale pomyliłem się. Przeceniłem wpływ „Solidarności” na zachowania naszych elit, nie zauważyłem przyrodzonego polskiej klasie intelektualnej połączenia pychy i poddaństwa.
Niedocenienie inteligencji pociąga za sobą niedoszacowanie potencjalnej potęgi sztucznej inteligencji.
Polska jest zbyt dużym krajem, by zdać się jedynie na import myśli z zagranicy. Trzeba nam żywej, oryginalnej i nieoczywistej debaty publicznej. Oto kilka sposobów, jak pójść (albo przynajmniej zacząć iść) w tym właśnie kierunku.
„Solidarność” wciągnęła do polityki, a także na jej obrzeża całe tabuny profesorów i artystów, którzy jednak wkrótce potem stali się bardziej kulą u nogi polskiej polityki aniżeli jakimś ożywczym źródłem jej autorefleksji i publicznej debaty.
Władza samorządowa jak każda podlega krytyce, a ministerstwo nie może być niemową, kiedy samorządy, często nawet kierując się dobrymi intencjami, czynią krzywdę kulturze. Jednocześnie ministerstwa odpowiedzialne za edukację, kulturę czy naukę mają szczególną powinność przedkładania dobra wspólnego nad polityczność.
Prawicowi świętoszkowie w gębie bez przełożenia na życie prywatne i cierpiący za miliony lewicowcy, którzy w życiu realnym pogardzają ludźmi pracy fizycznej. Dodać należy nadmierną troskę o własne wzbogacenie, i to kosztem budżetu państwa czy organizacji pożytku publicznego. Wystarczy przypomnieć niektóre prywatyzacje. Elity bez świadectwa życia nikogo nie przekonają, mogą tylko manipulować lub zastraszać ośmieszeniem.
Każdy z nas, każdy miał kiedyś swoją „Ikwę srebrną falą płynącą” i swoją „Dolinę Issy”. Ale prędzej czy później roztopią się śniegi wszystkich, nawet Franciszków Villonów i staną się po prostu… niegdysiejsze. Więc nie płaczę nad rozlanym dawno mlekiem, ja w ogóle nie płaczę. Co najwyżej próbuję się tylko uśmiechnąć nieśmiało, jak Chmielewski, kącikiem ust i – Wio! Wiśta wio – w tę moją podróż dookoła świata, który przeminął. Nie, ten świat zapadł się, tak jak zapada się wszystko, gdy trzęsie się ziemia.
Z Polski może wyjść coś mądrego, co pomoże Zachodowi wyplątać się z jego błędów. Nie wyśmiewam słów premiera Morawieckiego o rechrystianizacji Europy. O tym wcześniej mówił Jan Paweł II. Tylko chciałbym za tym widzieć myśl, przesłanie. Coś, co uwolni nas od fałszywego, iluministycznego zastoju. Ale co nie będzie też populizmem, wyrazem naszej megalomanii – mówi Krzysztof ZANUSSI w rozmowie z Piotrem ZAREMBĄ.
Święto 5-lecia Wszystko Co Najważniejsze 8 maja 2019 roku w Warszawie uświetnił wygłaszając wykład wprowadzający do debaty Zwrotnice modernizacji premier Mateusz MORAWIECKI. W kolejnej już debacie z naszego cyklu Debata Polska wzięli udział prof. Michał KLEIBER, prof. Andrzej CHWALBA, prof. Zdzisław KRASNODĘBSKI. Debatę moderował Eryk MISTEWICZ.
Potężna presja współczesnej kultury skłania nas, abyśmy pozwalali prowadzić się uczuciom i namiętnościom. Tego uczą teraz szkoła, kino, teatr i reklama, to powtarzają ciągle „gwiazdy” w mediach, tego wymaga dzisiejsza forma polityki, żywiącej się jedynie rozbudzaniem namiętności. Wiek Oświecenia się już skończył. A wraz z nim zamknęła się także epoka myślących i „niepokornych” inteligentów.
W wojnie wykształciuchów z chamami dokonał się bunt mas – udało im się narzucić swój język elitom. Pierwszą ofiarą wojny o godność jest zdrowy rozsądek. Niebezpiecznie zaczęły znikać miejsca, w których toczyć się może spokojna, wolna od plemiennych emocji dyskusja.
Spójrzmy na polską politykę, polskie sądownictwo, polskie prawodawstwo, polską administrację i polskie wojsko po blisko trzydziestu latach niepodległości. W sferze publicznej większość faktów, wydarzeń i decyzji jest nieinteligentnie pomyślana. Niezdarnie i nie w terminie zrealizowana. Tam, gdzie przestaje działać pieniądz, wpadamy w próżnię czasową. Obietnice – tak, ale rozliczenia już nie. A przecież, powtarzam od lat, to czas jest pieniądzem polityki. Nie pomoże sztuczna inteligencja tam, gdzie braknie naszej – ludzkiej. Bez inteligentnych pomysłów, idei, projektów żaden wehikuł czasu nie przeniesie nas z półperyferii do tworzących się centrów cywilizacji.
Jeśli inteligencja pragnęła swego czasu zastąpić rolę szlachty w polskim społeczeństwie, to dziś wyraźnie zapomina ona o zasadzie „szlachectwo zobowiązuje”. W jednym inteligencja dzisiejsza przypomina dawną szlachtę, a właściwie jej najgorsze obyczaje: w pieniactwie.
Inteligencja zastygła w geście i rytuale sprzed lat, niczym w chocholim tańcu. Zaczyna niebezpiecznie przypominać sektę zamykającą się na świat zewnętrzny, żyjącą groteskowym mitem o swojej wyjątkowości. Mówimy o elicie społecznej powstałej na zasadzie dziedziczenia lub kooptacji, trzymającej pakiet kontrolny w kulturze, mediach i na uniwersytetach. I to środowisko zajęte jest dziś głównie obroną owego pakietu, a nie pełnieniem roli, która się z nim wiąże.
Grzechem przeciwko zgodzie narodowej jest dopuszczenie do naszych postaw patriotycznych takich czy innych elementów nacjonalizmu. Z drugiej jednak strony zgodę narodową psuje również odżegnywanie się od patriotyzmu. Również z tej rany inteligencja polska powinna się leczyć.
Morderstwo z 3 na 4 lipca 1941 roku, a więc tuż po wejściu Niemców do Lwowa, urasta do rangi symbolu. Dla epoki antyintelektualnych totalitaryzmów odpowiada śmierci Archimedesa w Syrakuzach. Kaźń profesorów to jednak symbol uniwersalny, ważny dla każdego, kto ceni rozum.
Są wkurzeni i niecierpliwi. Przez ostatnie ćwierć wieku nie mieli możliwości rozwoju, jedyną szansą był wyjazd za granicę albo praca poniżej możliwości. Teraz sytuacja się zmieniła, a obecni trzydziestokilkulatkowie odbijają Polskę.
Obserwując to, co dzieje się wokół nas, w medialnej przestrzeni internetu, możemy się czuć jak na karnawałowym placu, gdzie każdy zakłada maskę i gdzie z niewiadomych powodów zniesiono wszelkie zasady hierarchii, bariery obyczajowości i kwestię wartości, jaką stanowi inteligencja sama w sobie.
Inteligencja dominuje nad elitami ekonomicznymi i politycznymi. W efekcie, bardziej niż na budowie nowoczesnej gospodarki czy sprawnego państwa wysiłki elit koncentrują się w Polsce na kwestiach kulturowo-tożsamościowych. Czy skupiając się na nich, uda nam się jednak zmienić dotychczasowy model gospodarczy?
Prawdziwa inteligencja z reguły nie daje się namówić na bezrefleksyjną pozytywną opinię o jednej ze stron ideologicznego sporu. Przenosi zresztą spory na poziom niedostępny dla maluczkich. Myślę o mojej ulubionej pani profesor, o której dziś prawica mówi, że – uwaga: brzydkie słowo – sfiksowała, a ona, cóż, po prostu jest sobą. Jest wolna.
