liberalizm

Woodrow Wilson koncepcję równowagi sił uważał za niemoralną, bo krojącą słabe narody jak sery na użytek wielkich mocarstw. Przykładem tego była Polska podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. W USA dziedzictwo liberalne, które pozostawił po sobie Wilson, uznano za pułapkę dla amerykańskiej polityki zagranicznej.

Kryzys 2008 r. sprawił, że upadł mit doskonale racjonalnego rynku. Ale w wymiarze ekonomii politycznej możliwy jest również inny liberalizm. Taki, który do działania „niewidzialnej ręki rynku” odnosi się z daleko posuniętym sceptycyzmem. Dla którego wolność to przede wszystkim wolność człowieka.

Współczesne trendy liberalno-lewicowe i neomarksistowskie maksymalizują wolność indywidualną w sferze obyczajowej oraz redefiniują wolność społeczną, pomijają natomiast czy wręcz odrzucają ideę wolności wewnętrzno-etycznej człowieka.

Nie zrobiono praktycznie nic dla reformy systemu wsparcia dla ludzi źle sytuowanych, niepełnosprawnych, z rodzin niepełnych i patologicznych. Nie podjęto żadnej reformy prawa pracy ani reformy systemu wynagradzania za pracę, mimo że to są najważniejsze elementy przebudowy rynku pracy na bardziej sprawiedliwy i dostosowany do współczesnych warunków świadczenia pracy.

W XIX w. nacjonaliści nieśli sztandar liberalizmu: byli demokratami, patrzyli w przyszłość i wierzyli w postęp. Dziś już tak nie jest.

W warunkach polityki merytokratycznej, eksperckiej i prowadzonej przez „niezależne instytucje”, demokratyzm utracił swą żywotność. Ta rezygnacja spowodowała wyalienowanie się instytucji liberalnych, które zyskały pozademokratyczną samodzielność.

Nowi socjaliści odrzucają teorię Marksa. Postrzegają socjalizm jako element rozwijający się w kapitalizmie, tak samo jak kapitalizm rozwinął się w feudalizmie.

Socjalistyczny cud Izraela okazał się mirażem, Indie odrzuciły socjalistyczną ideologię, wybierając gospodarkę opartą w większym stopniu na wolnym rynku, a Wielka Brytania dała całemu światu przykład, stawiając na prywatyzację i deregulację. Bez względu na to, czy mówimy o kraju rolniczym z populacją 1,3 miliarda ludzi, czy małym bliskowschodnim kraju zamieszkanym przez wybitnie inteligentny naród, od socjalizmu zawsze lepszy jest kapitalizm.

Idee konserwatyzmu, zwłaszcza te dotyczące pomocniczości, przyczyniłyby się do poprawy funkcjonowania UE. Jednak na razie ani Polska, ani Węgry nie sformułowały wizji tego, jak powinna być zorganizowana „konserwatywna” Europa.

W późnym kapitalizmie tożsamość etniczna czy seksualna stały się kapitałem. Jeśli współcześnie widzimy, że postęp jest ważniejszy od tradycji, to nie dzieje się tak z uwagi na machinacje marksistów ani wystąpienia garstki aktywistów LGBT. To dlatego, że żyjemy w demokracji liberalnej.

Obserwuję z niepokojem, że polskie elity intelektualne zatraciły w ostatnich latach swą wyrazistość i troskę o sprawy państwowe, społeczne. Środowiska te nie uczą rozpoznawać i nie walczą nawet o wartości zapisane w Konstytucji. Dogmat rynku i dominacja własności prywatnej stworzyła nowy rodzaj stosunków społecznych – dosłownie wszystko jest towarem; szczególnie mnie martwi, że również życie i zdrowie ludzkie. Cnotą jest chciwość a nie empatia. Urzędnik państwowy nie wykonuje służby społecznej tylko sprzedaje usługi społeczne. Nie człowiek, a kapitał ludzki ma się coraz lepiej.

Przez pięć lat Włosi wysłuchiwali w telewizji, w popularnych programach talk-show, jednego, powtarzanego w nieskończoność zdania: „Unia Europejska tego od nas chce”. Zupełnie jakby był to argument ostateczny, z którym nie wolno dyskutować. Wahadło odbiło: na scenę wszedł Salvini i Bracia Włoscy. Zażądano zwrotu suwerenności.

Ciekawe jest, że zarówno M. Lilla, jak i J. Zielonka dostrzegają ten sam błąd niepolityczności, życzeniowego myślenia liberalnych polityków, łudzących się, że Trump, brexit, Ruch Pięciu Gwiazd, Kaczyński i Orbán to przypadek i wkrótce liberałowie, czytaj „normalność”, wygrają i będzie tak, jak było. Tęsknota za przeszłością usprawiedliwia brak wizji przyszłości.

Pisanie o brzydkiej stronie inwestycji zagranicznych zawsze wiąże się z dużym ryzykiem. I nieuchronnie wywołuje zniecierpliwione pytania w stylu: „To co mamy w takim razie zrobić? Otoczyć się murem i postawić na autarkię?”. Oczywiście, że nie. Już choćby dlatego, że Polska – z własnej woli i w swoim dobrze pojętym interesie – funkcjonuje w ramach wspólnego unijnego rynku i ma wiele zobowiązań traktatowych.

Kilka lat później jeden z dyrektorów International Paper Group pochwalił się transakcją w rozmowie z branżowym czasopismem „Journal of Business Strategy”. Mówił, że polski rząd wydał na zbudowanie fabryki trzy do czterech razy tyle, za ile ją sprzedał. I że za podobną cenę takiej fabryki nie udałoby się dziś kupić nigdzie na świecie.