literatura

Fragment najnowszej książki Krzysztofa Gawkowskiego pt. “Odnowa”.

Czy zapomniane przedmioty, karteluszki, zasłyszane fakty zachowują pamięć o przeszłości? Jak zapamiętać wiek XX, który rozerwał łańcuch pamięci? Jak wielka historia może odbijać się w osobistej pamięci współczesnego człowieka? Stiepanowa szuka odpowiedzi w historii swojej rodziny oraz we wspaniałych esejach, m.in. o W.H. Sebaldzie, Charlotcie Salomon, Josephe Cornellu czy Osipie Mandelsztamie. To napisana niezwykle pięknym językiem intymna, a zarazem głęboko poruszająca wielka rozprawa na temat pamięci. Najbliżej jej do eseju, choć sama autorka nazwała ją “romansem” – romansem z pamięcią, z historią własnej rodziny zachowaną w przedmiotach.

Zawłaszczanie Herberta trwa w najlepsze. Również rocznica jego śmierci stała się okazją, aby każdy, kto miał taką potrzebę, uszczknął odrobinę jego wielkości dla siebie. Ci, którzy z powodu pochodzenia czują się w Polsce obywatelami drugiej kategorii, mogą powiedzieć, że był z ich krwi. Ci, którzy potrzebują narodowo-wyzwoleńczej narracji, z herbertowskiego mitu biorą dla siebie jego niezłomną postawę wobec komunistów. A ci, którzy poszukują, zgrzytają zębami. Jak ja.

W krajach europejskich przez lata nikt nie wymagał integracji, respektowania miejscowych tradycji, zwyczajów, zachowań. Przeciwnie, władze centralne i samorządowe starają się dostosowywać do obyczajów religijnych i kulturowych imigrantów. Zanikają w przestrzeni publicznej święta chrześcijańskie; w miejscach zbiorowego żywienia, w stołówkach, kantynach, próżno szukać dań z „nieczystej” wieprzowiny; choć poligamia jest oficjalnie zakazana, w praktyce jest tolerowana.

W czytaniu domowym, jak we wszystkim, warto stawiać na współzawodnictwo, ale: z samym sobą. W ten sposób „montujemy” najlepszy silnik motywacji.

Nie łudźmy się: nie widać żadnych szans na poprawę wskaźników czytelnictwa w naszym kraju.

Pisarstwo Józefa Czapskiego jest ściśle związane z zagadnieniami z obszaru duchowości, choć tematycznie dotyka raczej malarstwa, literatury i historii.

Przyznała, że popełniła w życiu wiele błędów, bo człowiek jest głupi i ulega innym, zamiast bronić tego, co ma w środku. Podziękowała za wszystkie moje starania, a jako dowód wdzięczności wręczyła mi Ewangelię św. Marka w tłumaczeniu Czesława Miłosza.

Wciąż nie ma we Francji podstawowych dzieł dla zrozumienia istoty polskiego ducha, dla zrozumienia Polaków. Nie ma “Przedwiośnia”, “Lalki”, poezji Leśmiana, “Popiołów”, ani nawet “Trylogii”.

W chrześcijaństwie nie chodzi o cudowność. Na tym nie zbudujemy naszej wiary, bo w chwili, kiedy będzie się nam walić w życiu, zaczniemy pytać: Boże, gdzie jesteś? Ostatecznie chodzi o to, żeby nie stracić wiary, czyli świadomości obecności Boga w życiu.

„Lecz literaturą jestem, niczym innym nie jestem i niczym innym być nie mogę” – w świetle życia, śmierci i twórczości Kafki deklaracja złożona przed laty wobec Felicji okazała się szczerym wyznaniem wiary.

Utopia nie zdezerterowała ze swojej faktycznej funkcji: udzielania nieidealnej odpowiedzi na nieidealną rzeczywistość.

Jeśli nic się nie zmieni, nasza literatura będzie coraz gorsza – coraz bardziej przewidywalna i stereotypowa. Brniemy w ślepą uliczkę. Szansą byłaby oczywiście stopniowa pluralizacja sceny literackiej. Czy jednak uda się nam wytworzyć ośrodki i mechanizmy wspierania dzieł oraz autorów niesystemowych, przełamujących procesy standaryzacji?

Z Jeanem Raspailem należy się skonfrontować, trzeba mieć odwagę przewrócić kolejną stronę, przetrwać jego potężne „Oskarżam!”, skierowane do każdego lewicowca, liberała, wyznawcy praw człowieka i zasad roku 1789.

W 1901 roku pojawiły się pierwsze głosy, że Sienkiewicz powinien dostać nagrodę Nobla. Do Polski przyjechał dziennikarz amerykański, który zwiedzał nasz kraj śladami bohaterów „Trylogii”. Na jego reportaże czekało ponad milion wielbicieli polskiego pisarza. Sprzedaż samego „Quo vadis” w Ameryce sięgnął 800 tys. egzemplarzy. Zagorzałym wielbicielem tej powieści był William Faulkner – o kulisach uhonorowania Henryka Sienkiewicza pisze Magdalena ŁYSIAK

W ciągu ostatnich trzydziestu lat powstało u nas ledwie kilka książek próbujących mierzyć się z najważniejszymi doświadczeniami historycznymi, kształtującymi naszą kulturę w ciągu minionych czterdziestu czy pięćdziesięciu lat. Nie miejmy też do siebie pretensji, gdy okaże się, że mamy kłopot z wymienieniem ich tytułów lub nazwisk ich autorów. Nie istniały i do tej pory nie działają u nas żadne skuteczne mechanizmy promocji dzieł literackich podejmujących próbę zapisania polskiego losu ostatnich dekad. Pomimo najnowszego Nobla nasza literatura nie wzbogaca dziś wielkiej konwersacji ludzkości o nowe tony, bo nie mówi w niej własnym głosem. 

W kolejnej odsłonie naszych poleceń, w pełni subiektywną listę tego, co warto czytać podczas kwarantanny – przedstawia Julia MISTEWICZ

Dziennik uczy intelektualnej pewności siebie, której Polakom tak bardzo brak. Gdy czytam drugorzędnych niemieckich myślicieli, którzy z wielką pewnością siebie snują swoje przydługie rozważania o świecie i miejscu Niemców w nim, przychodzą mi na myśl teksty niektórych polskich autorów, prawie zapomniane w ich własnym kraju, odrzucone z pogardą ze względu na ich niskie notowania na rynku międzynarodowej próżności. Gombrowicz gardził intelektualnym lokajstwem, które tak często widział wśród Polaków i od którego się odżegnywał. Myślę, że te dwa utwory: trzy tomy Dziennika i Transatlantyk mają szanse — i powinny — przetrwać w pamięci polskiego czytelnika przez parę stuleci.

Jonah Goldberg, którego książka odbiła się szerokim echem, prezentuje stanowisko: ideałem jest państwo, które przełamuje naturę i takie jej przejawy, jak nacjonalizm, populizm, trybalizm (plemienność). Ideałami są dla niego liberalna demokracja i państwo prawa.