Podróżując między Wschodem a Zachodem, widzę, jak Europa się napręża, na linii Północ-Południe zaczyna wręcz pękać. Inne doświadczenia Zachodu i Wschodu, inne priorytety, inny charakter narodowy, wedle badaczy silnie uzależniony i od klimatu, i od pożywienia, na pewno jednak w kolejnych krajach uzależniony od ich historii. Podróżując, rozmawiając z mieszkańcami Europy, sięgając po lokalną prasę, przeskakując po kanałach telewizyjnych (także globalnych – CNN, Euronews czy Russia Today), obserwuję, jak wielkie siły napierają na Europę i Europejczyków. Jakie historie im opowiadają. Jak deszyfrują, ale także od nowa piszą historie tych krajów. Jak próbują wpłynąć na postawę, czyniąc z Europy ciągłe – przynajmniej od 1968 roku – laboratorium społeczne, formatując wciąż na nowo, próbując stworzyć idealnego obywatela przestrzeni „od Lizbony do Władywostoku”. Stulecie Europy to sto lat naprężeń. To tworzenie przestrzeni idei i sporów, to sto lat naprężeń, wyniszczeń, potwornych totalitaryzmów. Ale stulecie Europy to także poszukiwanie sojuszników i tworzenie sojuszy. Szczególnie w strefie tektonicznego zwarcia, rozciągającej się gdzieś od Finlandii i Estonii, poprzez Łotwę, Litwę, Polskę, Czechy i Słowację, Węgry i dalej na południe, widać, jak bardzo cenni są sojusznicy i jak trudno jest o sojusze.

Właśnie dlatego powstają takie projekty jak „Stulecie Europy”, w którym stawiamy na debaty, spotkania, wymianę opinii. Nie bez podstaw główne działania projektu skierowane są na Francję.

To tam elita intelektualna kontynentu wykuwa myśli i idee – jak by powiedział zapamiętały frankofil – albo: to stąd rezonują stereotypy, także te dotyczące Europy Wschodniej. Dlatego też sięgamy do najwybitniejszych myślicieli, liderów opinii, twórców, filozofów, historyków, socjologów, demografów, prosząc ich o wyjaśnienie fenomenu tego stulecia w setną rocznicę odzyskania bądź uzyskania niepodległości przez dziewięć krajów, w tym Polskę; w setną rocznicę tworzenia podwalin pod obecny kształt Europy. Szukając tego, co łączy. Szukając sojuszników.

„Stulecie Europy” to projekt realizowany przez francuski oddział Instytutu Nowych Mediów w Paryżu we współpracy z prestiżową uczelnią paryską INALCO oraz polskim MSZ. Debaty, spotkania, analizy i przygotowane specjalnie dla nas teksty nie tylko stworzą podstawę do sfotografowania stanu relacji Zachód-Wschód, identyfikacji podstawowych nieporozumień i czasami bardzo silnie osadzonych stereotypów, ale też wskażą kierunki działań i ludzi, którzy rozumieją konieczność wspólnego reagowania na podobne w sumie problemy i zagrożenia.

Eryk MISTEWICZ

Svetlana DIMITROVA: Europa wobec „innych”. Pora uwolnić się od dominującego modelu
Svetlana DIMITROVA

Svetlana DIMITROVA

Europa wobec „innych”. Pora uwolnić się od dominującego modelu

Gdyby wzięli Państwo udział we Francji w konferencji „tematycznej” i chcieli mówić o jednym tylko z krajów zwanych „wschodnimi”, z dużym prawdopodobieństwem przypisano by Państwa do podgrupy „inne”, gdzie omawia się przypadki empiryczne inne niż francuskie. Państwa wystąpienie znalazłoby się gdzieś między refleksjami na temat Burkina Faso i Argentyny.

Svetlana DIMITROVA: L’Europe. Quel regard poser sur les autres…? Se libérer du modèle dominant
Svetlana DIMITROVA

Svetlana DIMITROVA

L’Europe. Quel regard poser sur les autres…? Se libérer du modèle dominant

Si vous participez à un colloque « disciplinaire » en France et avez l’intention de parler d’un pays dit « de l’Est », vous avez de fortes chances de vous retrouver dans une session « autres » qui regroupe des cas empiriques différents de celui de la France. Juste avant votre communication, il sera question du Burkina Faso ou de l’Argentine.

Prof. Wojciech ROSZKOWSKI: Niepodległość sto lat temu i dziś okiem historyka
Prof. Wojciech ROSZKOWSKI

Prof. Wojciech ROSZKOWSKI

Niepodległość sto lat temu i dziś okiem historyka

Pamięć w dużej mierze określa priorytety narodowe. To, że jest ona tak różna w różnych krajach, nakłada na nas dziś, po stu latach od zakończenia I wojny światowej, obowiązek szczególnej troski o wyważanie racji. Od historii nie uciekniemy, a jeśli będziemy próbować o niej zapomnieć, w powstałą próżnię wkraść się mogą demony.

Marjorie PISANI: La désunion de l’Union. Entre émulation et émancipation
Marjorie PISANI

Marjorie PISANI

La désunion de l’Union. Entre émulation et émancipation

Cet article n’a pas pour objectif de faire les louanges de l’Union Européenne, ni de la blâmer. Le système présente ses propres failles, et ne constitue pas une fin en soi, mais en tant que citoyenne française, je suis aussi citoyenne européenne et très attachée aux valeurs qu’elle promeut. Je suis pour une Europe unifiée, élargie, mais une Europe qui sait donner la voix aux plus « petits » afin de nous faire grandir, tous ensemble.

Ks. prof. Franciszek Longchamps de BÉRIER: Historia nigdy się nie powtarza, co najwyżej ostrzega
Ks. prof. Franciszek LONGCHAMPS DE BÉRIER

Ks. prof. Franciszek LONGCHAMPS DE BÉRIER

Historia nigdy się nie powtarza, co najwyżej ostrzega

Po pierwsze, tolerancja. W Polsce chętnie przyjmowaliśmy każdego, kto chciał się osiedlić, a deklarował lojalność oraz szacunek dla świata, w jaki wstępował. Tolerancja zakłada silne poczucie własnej wartości i wyrazistą tożsamość zbiorową przy braku kompleksów. Musimy, rzecz jasna, najpierw takimi się stawać, aby tolerancyjnie zapraszać do siebie i nie rezygnować z przekonywania do własnych racji: rozumnie oraz w wolności.

Marjorie PISANI: Przyszłość Unii - między współzawodnictwem a emancypacją
Marjorie PISANI

Marjorie PISANI

Przyszłość Unii - między współzawodnictwem a emancypacją

Ten tekst nie ma na celu ani wychwalania Unii Europejskiej ani jej obwiniania. System się kruszy i choć nie jest celem samym w sobie, to jako obywatelka francuska jestem również obywatelką europejską, bardzo przywiązaną do wartości, które Europa reprezentuje. Jestem za Europą zjednoczoną, rozszerzoną, ale Europą, która potrafi wsłuchiwać się w głos „najmniejszych”, po to, abyśmy wszyscy razem mogli się rozwijać.

Anna ZÁBORSKÁ: Naszą rolą, rolą Europy Środkowej, jest jednoczyć
Anna ZÁBORSKÁ

Anna ZÁBORSKÁ

Naszą rolą, rolą Europy Środkowej, jest jednoczyć

Kraje Europy Środkowej i Wschodniej są krajami o innej kulturze. Naznaczeni jesteśmy czymś, co, jak mówił jeden z moich przyjaciół, można określić jako program antywirusowy, który został zainstalowany w naszych głowach w okresie komunizmu. Ten program ostrzega nas przed różnymi niebezpieczeństwami znacznie wcześniej niż osoby z innych krajów, które nie przeżyły tego, co my przeżyliśmy za czasów komunizmu.

Igor KHORKAVY: Stulecie Europy i literatura, która łączy nasze narody
Igor KHORKAVY

Igor KHORKAVY

Stulecie Europy i literatura, która łączy nasze narody

Kontakt jest niezbędny, wręcz obowiązkowy, jeśli chcemy żyć w Europie, w której będą panować szacunek i wzajemne rozumienie się narodów, szczególnie w sytuacjach konfliktowych. Chcemy, żeby inni wiedzieli, jak żyjemy, w jakiej przestrzeni kulturowej i obyczajowej toczy się nasze życie, czym się różnimy, ale też co powoduje, że mimo wszystko jesteśmy jakoś do siebie podobni. Wydaje mi się, że warto od tego zacząć.

Dariusz LIPIŃSKI: Paradoks Schumana. Z dala od prostych schematów
Dariusz LIPIŃSKI

Dariusz LIPIŃSKI

Paradoks Schumana.
Z dala od prostych schematów

Robert Schuman mówi dzisiejszej Europie: Wartości, durnie! Wygląda na to, że 55 lat temu przenikliwie rozpoznał podstawowe źródła zagrożeń dzisiejszej Unii, mogących ją zabić. Gdyby żył, zapewne byłby mocno zdziwiony, w jaką stronę ona dziś zmierza. I nie wydaje się, by radośnie maszerował w paradach swojego imienia.

Prof. Michał KLEIBER: Nous devons protéger l’espace Schengen
Prof. Michał KLEIBER

Prof. Michał KLEIBER

Nous devons protéger l’espace Schengen

L’idée Schengen ne pourra être sauvée que par un accord entre les pays membres de l’UE sur la question des migrants, de ceux qui y sont déjà et ceux qui y viendront dans le futur.

Prof. Michał KLEIBER: Strefa Schengen – ważny element europejskiej wspólnoty
Prof. Michał KLEIBER

Prof. Michał KLEIBER

Strefa Schengen – ważny element europejskiej wspólnoty

Kluczem do uratowania idei Schengen jest dzisiaj oczywiście skuteczne porozumienie się państw członkowskich Unii w sprawie imigrantów, już tu obecnych i tych, którzy będą napływać w przyszłości. Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem wydaje się utrzymywanie jeszcze przez dłuższy czas pewnego zakresu kontroli granicznych, najostrzejszych oczywiście na dobrze rozpoznanych szlakach migracyjnych.

Philippe FABRY: Stulecie Europy. Z czego wynika dziś podział kontynentu?
Philippe FABRY

Philippe FABRY

Stulecie Europy. Z czego wynika dziś podział kontynentu?

Zachód i Wschód w zupełnie odmienny sposób postrzegają takie zjawisko jak kryzys migracyjny – zglobalizowane spojrzenie, a także postkolonialne poczucie winy sprawiają, że kraje ściany atlantyckiej chętne są przyjmowaniu imigrantów, po części wywodzących się z dawnych kolonii, gdy tymczasem narody drugiej części Europy patrzą na tę imigrację z wrogością, widząc w niej nową inwazję.

Philippe FABRY: Le monde selon les deux Europe
Philippe FABRY

Philippe FABRY

Le monde selon les deux Europe

Un fossé à l’origine d’une vision radicalement différente du rôle mondial de l’Europe, de ses droits et de ses devoirs. Ce fossé est celui de la colonisation. Tous les pays européens situés à l’ouest de cette diagonale allant de l’Italie à la Pologne ont participé à l’expansion coloniale européenne : le Portugal, l’Espagne, le Royaume-Uni, la France, la Belgique, les Pays-Bas, le Danemark, la Suède, l’Allemagne. Ils ont développé, dans cette entreprise, une conscience de la mission civilisatrice, du devoir de police, et plus tard une certaine culpabilité et un besoin de rédemption. On pourra objecter que l’Italie a participé à ce mouvement, en Ethiopie et en Libye, mais ce ne fut qu’une parenthèse de deux décennies étroitement associée au régime fasciste, et par conséquent moins structurant dans la mentalité italienne.