globalizacja

Rosnące nierówności, zwiększane przez postęp technologiczny, przeradzają się w zagrożenie dla przyszłości całej naszej cywilizacji.

Nadchodzi dekada „Dekameronu”

Globalizacja podważa podstawy przynależności, jak również suwerenności ludowej, stara siła religii wstrząsa młodym sekularyzmem, a cyfryzacja więzi społecznych odrywa tożsamości osobiste i grupowe od narodowego odniesienia

Oświata i nauka wyraźnie należą do dziedzin życia, w których zderzenia odmiennych wartości z porządkami aksjologicznymi są dziś szczególnie wyczuwalne, a ich wynik będzie miał decydujący wpływ na przyszłość państw, społeczeństw i stosunków międzynarodowych.

W miarę jak współczesny liberalizm coraz gorliwiej przyjmował globalistyczną wrażliwość wrogą zachodniemu dziedzictwu, konserwatywni obrońcy kulturowego dziedzictwa znaleźli się w ogniu ataków jako rasiści, bigoci, ksenofobi i tym podobni.

Nie mamy na Zachodzie żadnego planu działania. Nie myślimy o tym, czego potrzebujemy w dłuższej perspektywie – mówi prof. Peter FRANKOPAN w rozmowie z Michałem KŁOSOWSKIM.

Globalizacja dziś ma się lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. Nawet gdyby za chwilę doszło do konfliktu między USA i Chinami, który zamieniłby się w III wojnę światową, jestem przekonany, że po jej zakończeniu natychmiast wrócą procesy globalizacyjne – mówi Parag KHANNA w rozmowie z Agatonem KOZIŃSKIM

Światowa gospodarka z trudem radzi sobie z największym od II wojny światowej kryzysem, wywołanym pandemią, która przyspiesza wiele trendów. To jest już dekada turbulencji i powinniśmy być gotowi na ten nowy, niespokojny świat. Jeżeli wygrają w nim człowiek, solidarność, odpowiedzialność i mądre przywództwo, to kolejne dekady mogą przynieść pozytywny i inkluzywny skok rozwojowy. W innym przypadku wygrają chaos i wykluczenie oraz nastąpi spadek poziomu bezpieczeństwa, naszej podmiotowości i prywatności.

Pandemia stała się końcem ery neoliberalnej zapoczątkowanej pod koniec lat 70. XX wieku.

Jesteśmy dziedzicami Rzymian, jednak to nasi przodkowie przyczynili się do jego upadku. Jak będzie z nami? Czy obecna cywilizacja Zachodu przetrwa? W jakiej formie? Może tylko jako zbiór e-booków z dziełami Joyce’a i Prousta dla fanów antyku oraz atrakcyjne środowisko dla gier komputerowych. Z opisami po chińsku i arabsku.

Pytania o przyszłość nigdy nie należały do pytań łatwych, a dziś należą do pytań najtrudniejszych. Zarówno badania naukowe, jak i rzeczywistość dowodzą bowiem, że wiek XXI jest i pozostanie wiekiem narastania powszechnej niepewności i globalnego ryzyka, o czym już dziś przekonuje m.in. globalny indeks niepewności (World Uncertainty Index).

Ograniczenia wprowadzone z powodu koronawirusa odbiły się na globalizacji – a jednocześnie wzmocniły pozycję poszczególnych rządów, które zaczęły kontrolować w większym stopniu działalność gospodarczą. W tym sensie możemy zacząć mówić o tym, że zaczęła się deglobalizacja.

Europa w najbliższych dekadach zostanie całkiem zmarginalizowana. Widać to choćby po liczbie mieszkańców naszego kontynentu. Na początku XX wieku stanowili oni 20 proc. wszystkich mieszkańców globu. Teraz – 7 proc. Sytuacja demograficzna naszego kontynentu jest bardzo niepokojąca, dotyczy to szczególnie krajów Europy Wschodniej. Źle to wygląda, zwłaszcza gdy się tę sytuację porówna z tym, co się dzieje w Chinach czy państwach afrykańskich. Także USA mają korzystną strukturę demograficzną.

Bezustanna kampanijność polityki i jej orientacja na osobowości medialne sprawia, że skracany jest horyzont czasowy decyzji i osłabiana jest skuteczność polityk wymagających konsekwentnej realizacji w dłuższym okresie.

Oligarchia finansowa, która gra dziś pierwsze skrzypce albo i dyryguje oligarchią światową, będzie musiała oddać część władzy politykom.

Chrześcijanie zwykle źle reagują na globalizację. Ale ja będę jej bronić. Globalna wymiana rynkowa oferuje najlepszy sposób na rozwój i najbardziej realistyczny i obiecujący sposób wyjścia z ubóstwa – pisze prof. Brent WATERS, teolog.

Globalizacja podważyła nowoczesną ideę państwa narodowego, wprowadzając ponadnarodowe formy interakcji między ludźmi. Religia, podtrzymując te interakcje, jest jednocześnie czynnikiem wzmacniającym poczucie tożsamości. Tak wykształciła się nowa forma nacjonalizmu.

Koncept, że nasz świat polityki jest podzielony, ponieważ jesteśmy bardziej podzieleni, niż byliśmy wcześniej, wydaje mi się fałszywy. To, co się dzieje, to wyłanianie się stylu politycznego, który nie jest lojalny wobec instytucji, nie ma szacunku dla faktów i nie ponosi odpowiedzialności nawet przed swoimi zwolennikami.

Pandemia niemal z dnia na dzień cofnęła nas na linię startu. Zatrzymała wyścig po jeszcze lepsze smartfony, jeszcze bardziej inteligentne samochody, jeszcze większe apartamenty, jeszcze więcej „lajków”.

Stajemy wobec tego samego dylematu co Pompejusz Wielki, który przestrzegany przed wypłynięciem na morze ze względu na sztorm i zagrożenie życia powiedział, że wypłynąć musi – a żyć nie musi. My też musimy wypłynąć, czy nam się to podoba, czy nie. Jest tyle wyzwań, tyle różnych konieczności, że aby normalnie funkcjonować, kontynuować i rozwijać wielką spuściznę cywilizacji europejskiej, musimy wypłynąć na morze refleksji i przemyślenia raz jeszcze fundamentów naszej cywilizacji, gdyż jest ona wielkim, ważnym i być może jedynym naszym trwałym dorobkiem. A więc wypływajmy!

Wysoki poziom niezadowolenia klasy średniej, wspomaganej przez zawsze krytycznie nastawionych do władzy ludzi ubogich, w połączeniu z technologicznymi możliwościami tworzenia szerokich sieci protestu staje się społecznym materiałem wybuchowym.

Nie jest zaskoczeniem, że dwa kraje, które wywołały najbardziej znaczące wstrząsy polityczne w ostatnich latach (Wielka Brytania i USA – brexit i wybór Donalda Trumpa), to te, które dotychczas znajdowały się w awangardzie globalizacji.

Chciałbym wierzyć głęboko w to, że zbliżamy się właśnie do punktu krytycznego, w którym nastąpi odwrót od niesprawdzonych informacji, powierzchownej wiedzy i krzykliwych tytułów. Na naszych oczach dzieje się rewolucja. Tylko ci, którzy ją dostrzegą i zaczną w niej uczestniczyć, mają szansę na nowo wygrać. Bo niestety kolejny rok umocni podziały i rozwarstwienie już nie tylko ekonomiczne, ale też intelektualne.

To, że istnieje Unia Europejska od tylu lat to dowód, że można przezwyciężyć nieubłagane wydawałoby się tendencje geopolityczne. Skoro udało się przezwyciężyć wrogość między takimi tradycyjnymi wrogami jak Polska i Niemcy, czy Francja i Niemcy, to znaczy, że w innych częściach globu też jest to możliwe.

Niektórzy myślą, że mogą odgrodzić się murami: Zamknijmy murem granice w wokół Grecji, Słowenii czy Stanów Zjednoczonych, postulują, tylko to nie rozwiązuje problemu. Imigranci przejdą, w ostateczności rozbiją pod nim obóz. Podobnie granice zawiodą w walce z chorobami, zmianami klimatu czy terroryzmem.

Gospodarki rozwinięte przechodzą obecnie Trzeci Kryzys. Dwa pierwsze to Długi Kryzys po Panice roku 1873 r. oraz Wielki Kryzys lat 30. XX w.

Obecne wrzenie jest efektem starcia światopoglądów mającego charakter teologiczny i polityczny. Konserwatywni sunnici, wierni fundamentalistycznemu whhabizmowi, opowiadają się za rządami teokratycznymi i autorytarnymi, podczas gdy bardziej umiarkowani sunnici suficcy wybierają liberalne systemy polityczne. To samo dotyczy szyitów.

Trudno się dziwić, że ludzie z zagrożonych części świata uciekają przed dotkliwymi powodziami czy suszami. Już dziś służby graniczne UE nie są w stanie skutecznie kontrolować przemieszczeń ludności, czego wyraźnym obrazem jest kryzys migracyjny. Łącznie, w ciągu ostatnich 7 lat prawie 160 milionów ludzi zostało zmuszonych do zmiany miejsca zamieszkania w związku z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi.

„Z nagłówków gazet zbyt często wyłania się refleksja o przepaści między naszą rzeczywistością a światem bez ubóstwa. Autorzy tych tytułów nie widzą jednak wszystkich wysiłków, które zrobiono, by pomóc najbiedniejszym. Gdyby świat dotrzymywał obietnic składanych najbardziej potrzebującym, byłaby to wiadomość na pierwsze strony gazet”

„Obama uporczywie powtarzał, że TPP przesądzi o tym, kto – Ameryka czy Chiny – napisze reguły handlu dla XXI wieku. Obama dążył do utrwalenia obecnego sposobu działania, w którym amerykańskie korporacje same dla siebie piszą przepisy rządzące globalnym handlem oraz inwestycjami. Nikt, komu drogie są zasady demokracji, nie powinien tego akceptować” – pisze Joseph E.Stiglitz.

Ludzie się niepokoją. Świat przechodzi fundamentalną zmianę: na scenie pojawiają się nowi aktorzy, otwarcie ignoruje się dawne nienaruszalne zasady postępowania w stosunkach międzynarodowych, a nowa fala postępu technologicznego wstrząsa przemysłem i całymi sektorami gospodarki. W dążeniu do zorganizowania i przewidywalności – co w czasach szybkich zmian jest odruchem naturalnym – rozpaczliwie potrzebujemy wskazówek, w którą stronę pójdzie rozwój świata i jaka będzie nasza w nim rola.

Najważniejsze instytucje – Rada Bezpieczeństwa ONZ, Bank Światowy i MFW – wciąż są zdominowane przez zwycięskich aliantów II wojny światowej z Europy i Ameryki, czyli państwa reprezentujące populacje, których liczebność gwałtownie się zmniejsza, i mające coraz mniejszy udział w światowej gospodarce. Nie odzwierciedla to wzrostu pozycji Chin, Brazylii, RPA i innych, podważa legitymację prawną systemu bezpieczeństwa międzynarodowego.