Piękno prawa

Czy stworzenie technologii zastępujących prawnika we wstępnej analizie dużych ilości tekstu (obecnie najczęściej wykonywaną przez ludzi z pomocą coraz lepszych prawniczych baz danych) spowoduje zmniejszenie zapotrzebowania na osoby wykonujące ten zawód? Trudno przewidzieć, biorąc pod uwagę jak wiele problemów prawnych może wywołać pojawienie się w naszym życiu autonomicznych technologii…

Utrwalenie elementów ustawodawstwa wyjątkowego w ustawodawstwie zwykłym, tak jak ma to miejsce w przypadku Francji, równoznaczne jest z trwałym obniżeniem standardów państwa prawa, dotąd niepodważalnego fundamentu zachodnich demokracji.

Od 2013 roku Dyrekcja Antykorupcyjna postawiła przed sądem 68 wysokich urzędników, jednego premiera, dwóch wicepremierów, 11 urzędujących i byłych ministrów, 39 deputowanych i 14 senatorów. Sądy wydały ostateczne wyroki skazujące dla 27 spośród wysokich urzędników – jednego premiera, pięciu ministrów, 17 deputowanych i czterech senatorów. Taki wynik postępowań nie byłby możliwy bez niezależności wymiaru sprawiedliwości.

Nikt nie nadąża z definiowaniem pojęć, a tymczasem brak nam przemyśleń nad moralnością w relacji człowiek-maszyna. Przede wszystkim o tym, ile wirtualności i robotyki jesteśmy w stanie zaakceptować w swoim życiu. Robot jest przecież intruzem i kwestią etyki będzie zdecydowanie, jak się z tym czujemy i co zrobimy.

Prawo musi być stabilne, czytelne, jasne. Prawo nie może podlegać jakimkolwiek interpretacjom, szczególnie takie jego dyscypliny, jak prawo karne czy prawo podatkowe. Nie można z dnia na dzień zmieniać stanów faktycznych, że coś, co jest karalne, nagle nie podlega karze – i na odwrót. To dwie gałęzie prawa odnoszące się bezpośrednio do obywateli, i one muszą być dla nich czytelne.

Czy głosując tak, a nie inaczej, obniżam, czy podwyższam społeczną polaryzację i agresję – muszę dziś brać to pod uwagę. Nie oznacza to rezygnacji z polemik, ale nakazuje co najmniej łagodzenie języka.

Przedstawiamy prawo rzymskie jako jeden z filarów kulturowej tożsamości Europy, swoistą kapsułę przetrwalnikową tego, co u podstaw zwłaszcza prawa prywatnego. Staramy się pokazywać rzymskie doświadczenie jako laboratorium prawa, dzięki któremu daje się głębiej rozumieć własność i posiadanie, zobowiązania, spadki, prawo osobowe i rodzinne.

Prawa antydyskryminacyjne w swojej istocie zasadniczo sprzyjają dyskryminacji oraz łamaniu podstawowych praw i wolności, dając również asumpt do wielu poważnych problemów etycznych i prawnych.

Europa chętnie przejmowała unormowania, jakie wypracowano w historii Rzymu. W uniwersytetach od zawsze studiowano prawo rzymskie, co formowało umysły pokoleń prawników i silnie odcisnęło się na prawodawstwie. Warto do niego sięgać jako skarbnicy mądrości.

Co uprościłoby wymiar sprawiedliwości a sędziom Rzeczypospolitej Polskiej pozwoliło wykonywać swą służbę najlepiej i najefektywniej? Przekazanie niektórych prezentów wymagałoby zmian ustawodawczych, przekazanie innych — jedynie zmiany sposobu myślenia.

Sąd nigdy nie był nasz. Był „ich”, czy to zaborców, czy to okupantów, potem komuny… Ucieleśniał opresję, cudzy aparat państwowy. To jedna z istotnych przyczyn braku zaufania i szacunku dla trzeciej władzy. Czyj jest wymiar sprawiedliwości obecnie?

Relacje trzeciej władzy z żadną z pozostałych władz nie są idealne. To truizm. Ale najbardziej skomplikowane są relacje władzy sądowniczej z tą czwartą. Z mediami.

Polska jest w Unii Europejskiej już od wielu lat, ale niektóre korzyści z tego wynikające przechodzą niezauważone. Tak jest między innymi z możliwością dochodzenia w Polsce praw autorów w sporach z zagranicznymi stronami internetowymi.

24 listopada 1982 roku Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazał Władysława Frasyniuka na sześć lat więzienia. Trwający siedem dni proces był jedynym procesem, podczas którego i obrońca mec. Stanisław Afenda, i oskarżony uzasadniali, że stan wojenny wprowadzono bezprawnie.

Był zwolennikiem konserwatywnej metody interpretacji konstytucji, tzw. oryginalizmu. Kiedy w ostatnim czasie rozpoczęto w Polsce tak żywiołową dyskusję o polskiej konstytucji, sędziach konstytucyjnych i samym procesie wykładni, nieraz myślałam o uśmiechniętej twarzy sędziego Scalii.

Dzięki ogólności terminu takiego jak „dobre obyczaje” można się odwoływać do tzw. norm pozaprawnych, czyli właśnie na przykład do uczciwości kupieckiej. Definicji tego, czym jest uczciwość kupiecka, nie znajdziemy jednak w żadnym akcie prawnym – jest to odwołanie wyłącznie do ogólnego poczucia tego, jak rozumiemy w Polsce uczciwość i przyzwoitość w obrocie handlowym.

Analiza debat prawnych, jakie toczyły się przed Sądem Najwyższym Stanów Zjednoczonych, pomaga posiąść zdolność kompleksowego uzasadniania własnych racji. A nadto umacnia w szczerym postanowieniu męstwa w strzeżeniu wolności słowa wobec siebie i przed zakusami innych, w tym rządzących.

Najpierw długo przekonywano, że w stosunku do usługodawców należy stosować przepisy ustawy o handlu elektronicznym, odzwyczajając się jednocześnie od stosowania prawa prasowego do spraw internetowych. Teraz zobowiązuje się właścicieli portali do usuwania komentarzy zawierających mowę nienawiści lub groźby. Jeszcze inne zasady wprowadzono przy ochronie dóbr osobistych.

Nowa dyrektywa antyterrorystyczna nakłada sankcje za gloryfikowanie aktów terrorystycznych, umieszczanie w sieci zdjęć ofiar w celu zastraszania ludności, podróżowanie i ułatwianie podróży w celach terrorystycznych, uczestnictwo w grupie przestępczej, werbunek, świadczenie i otrzymywanie szkoleń w tym zakresie, wreszcie za różne formy udzielania pomocy finansowej grupom terrorystycznym.

„Wyzwanie stojące przed dzisiejszymi praktykami prawa wymagają co najmniej takiej kreatywności, jak zadanie ujednolicenia prawa w okresie międzywojennym. Z czegoś trzeba będzie zrezygnować, coś innego — jak technologiczne wspomaganie efektywności pracy — powitać jako nową niezbędną umiejętność”.