prawo

To, co przywiozła do Warszawy pani Ursula von der Leyen, nie jest krokiem w stronę kompromisu, tylko eskalacją sporu: owe przedstawione „kamienie milowe” nie dotyczą już wyłącznie ustaw sądowych, ale rozszerzają uroszczenia Komisji na dziedziny, którymi wcześniej się nie interesowała.

Prawnikiem historycznym będzie praktyk, gotowy do pracy na rzecz osób lub instytucji zwracających się o pomoc, powierzających w zaufaniu swe sprawy. Będzie par excellence prawnikiem historycznym uczony, który stara się widzieć prawo w szerszym spojrzeniu. Jeden i drugi zajmuje się interpretacją, posługując się różnymi metodami: nie przede wszystkim, lecz także argumentem historycznym.

Przestając być „demokratycznym sumieniem”, Rada Europy staje się niepotrzebna. Nie może konkurować z Unią Europejską pod względem znaczenia. Nie ustanawia żadnych wiążących praw, a nawet nie egzekwuje przestrzegania reguł przez swych członków. Zakłamuje własną symbolikę.

W mediach greckich pojawiły się depesze agencji informacyjnych o wyroku polskiego Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego nadrzędności konstytucji w polskim systemie prawnym. Autorzy depesz, głównie polscy dziennikarze zawyrokowali: Polska nie uznaje prawa europejskiego, to początek POLEXITU. Czy aby na pewno?

Dopóki Międzynarodowy Trybunał Karny nie rozwinie swoich kompetencji i zasobów, nie będzie skutecznej alternatywy dla jurysdykcji krajowej lub uniwersalnej.

Utrwalenie elementów ustawodawstwa wyjątkowego w ustawodawstwie zwykłym, tak jak ma to miejsce w przypadku Francji, równoznaczne jest z trwałym obniżeniem standardów państwa prawa, dotąd niepodważalnego fundamentu zachodnich demokracji.

Jednym z kolejnych wyzwań ustrojowych, przed którymi stoi Hiszpania, są zasady powoływania prokuratora generalnego.

Od 2013 roku Dyrekcja Antykorupcyjna postawiła przed sądem 68 wysokich urzędników, jednego premiera, dwóch wicepremierów, 11 urzędujących i byłych ministrów, 39 deputowanych i 14 senatorów. Sądy wydały ostateczne wyroki skazujące dla 27 spośród wysokich urzędników – jednego premiera, pięciu ministrów, 17 deputowanych i czterech senatorów. Taki wynik postępowań nie byłby możliwy bez niezależności wymiaru sprawiedliwości.

Nikt nie nadąża z definiowaniem pojęć, a tymczasem brak nam przemyśleń nad moralnością w relacji człowiek-maszyna. Przede wszystkim o tym, ile wirtualności i robotyki jesteśmy w stanie zaakceptować w swoim życiu. Robot jest przecież intruzem i kwestią etyki będzie zdecydowanie, jak się z tym czujemy i co zrobimy.

Sąd nigdy nie odniósł się bezpośrednio do pytania, czy zasada „zwycięzca bierze wszystko” narusza zasadę „jedna osoba, jeden głos”. Delaware zapytał o to 50 lat temu. Sąd wówczas uniknął odpowiedzi i nigdy więcej nie podjął tematu.

Prawo musi być stabilne, czytelne, jasne. Prawo nie może podlegać jakimkolwiek interpretacjom, szczególnie takie jego dyscypliny, jak prawo karne czy prawo podatkowe. Nie można z dnia na dzień zmieniać stanów faktycznych, że coś, co jest karalne, nagle nie podlega karze – i na odwrót. To dwie gałęzie prawa odnoszące się bezpośrednio do obywateli, i one muszą być dla nich czytelne.

Czy głosując tak, a nie inaczej, obniżam, czy podwyższam społeczną polaryzację i agresję – muszę dziś brać to pod uwagę. Nie oznacza to rezygnacji z polemik, ale nakazuje co najmniej łagodzenie języka.

Przedstawiamy prawo rzymskie jako jeden z filarów kulturowej tożsamości Europy, swoistą kapsułę przetrwalnikową tego, co u podstaw zwłaszcza prawa prywatnego. Staramy się pokazywać rzymskie doświadczenie jako laboratorium prawa, dzięki któremu daje się głębiej rozumieć własność i posiadanie, zobowiązania, spadki, prawo osobowe i rodzinne.

Prawa antydyskryminacyjne w swojej istocie zasadniczo sprzyjają dyskryminacji oraz łamaniu podstawowych praw i wolności, dając również asumpt do wielu poważnych problemów etycznych i prawnych.

Europa chętnie przejmowała unormowania, jakie wypracowano w historii Rzymu. W uniwersytetach od zawsze studiowano prawo rzymskie, co formowało umysły pokoleń prawników i silnie odcisnęło się na prawodawstwie. Warto do niego sięgać jako skarbnicy mądrości.

Co uprościłoby wymiar sprawiedliwości a sędziom Rzeczypospolitej Polskiej pozwoliło wykonywać swą służbę najlepiej i najefektywniej? Przekazanie niektórych prezentów wymagałoby zmian ustawodawczych, przekazanie innych — jedynie zmiany sposobu myślenia.

Sąd nigdy nie był nasz. Był „ich”, czy to zaborców, czy to okupantów, potem komuny… Ucieleśniał opresję, cudzy aparat państwowy. To jedna z istotnych przyczyn braku zaufania i szacunku dla trzeciej władzy. Czyj jest wymiar sprawiedliwości obecnie?

Był zwolennikiem konserwatywnej metody interpretacji konstytucji, tzw. oryginalizmu. Kiedy w ostatnim czasie rozpoczęto w Polsce tak żywiołową dyskusję o polskiej konstytucji, sędziach konstytucyjnych i samym procesie wykładni, nieraz myślałam o uśmiechniętej twarzy sędziego Scalii.

Dzięki ogólności terminu takiego jak „dobre obyczaje” można się odwoływać do tzw. norm pozaprawnych, czyli właśnie na przykład do uczciwości kupieckiej. Definicji tego, czym jest uczciwość kupiecka, nie znajdziemy jednak w żadnym akcie prawnym – jest to odwołanie wyłącznie do ogólnego poczucia tego, jak rozumiemy w Polsce uczciwość i przyzwoitość w obrocie handlowym.

Analiza debat prawnych, jakie toczyły się przed Sądem Najwyższym Stanów Zjednoczonych, pomaga posiąść zdolność kompleksowego uzasadniania własnych racji. A nadto umacnia w szczerym postanowieniu męstwa w strzeżeniu wolności słowa wobec siebie i przed zakusami innych, w tym rządzących.