Piękno sztuki

Po mniej więcej 70 latach na własną rękę odnajduję w Austrii syna Ottona von Wächtera, Horsta. Muszą minąć kolejne dwa lata, by uwierzył, że rodzice rabowali dzieła sztuki z terenów okupowanej Polski. „Przecież mama te obrazy kupowała, tak mówiła” — przeciera wilgotne oczy.

Czy może być połączone plucie na pociąg, strzelanie ze spermy w kierunku Andromedy, zrzucenie bomby na Hiroszimę z bombowca Enola Bay, natręctwo obcinania sztuczną szczęką guzików w meblach tapicerowanych, wariactwa zdawałoby się nobliwych ludzi, zdrady kochanków, bezsensowny wypadek drogowy, spowodowany przez paranoicznego pedanta, w którym giną zaręczeni – niedoszli małżonkowie … Może! Odgórny plan – czy tzw. czysty przypadek?

Wyzywa polityków od palantów, głupków, kretynów, błaznów, „pluje im w twarz” po to, by nimi potrząsnąć, by zmusić ich do działania. Po latach widać, jak bardzo potrzebny znów jest jej głos. Jej lub kogoś, kto wreszcie się wścieknie na to, że ktoś chce zawłaszczyć naszą, budowaną przez wiele tysiącleci kulturę.

W sztuce, jak w lustrze, może się Polak przejrzeć, choć częściej widzi siebie jak w monidle – jarmarcznie upiększającym portrecie, niż jak w krzywym zwierciadle – wyostrzającym rysy i uwypuklającym wady. Wniknęło to tak głęboko w świadomość, że sztuka pozbawiona wątku narodowego lub historycznego jest dla wielu – w wersji light – bezwartościowa, a w wariancie hard – antynarodowa.

Znawcy historii sztuki twierdzą, że nie ma na świecie bardziej tajemniczego płótna. Zagadka goni zagadkę. Dlaczego centralną postacią jest pięcioletnia Małgorzata Maria, która nie była nawet prawowitą spadkobierczynią tronu? Dlaczego nie ma Marii Teresy, starszej córki Filipa, prawdziwej pretendentki do tronu?

Potrzebujemy szybko kolejnego Andrzeja Wajdy. Kogoś, kto zadba, byśmy nie popadali w samouwielbienie i samozachwyt. Kogoś, kto będzie nam nieustannie przypominał, że nie jesteśmy doskonali. Bo tylko na silnej świadomości własnej niedoskonałości można doskonałość zbudować

Na osobisty użytek nazwałam styl opery “antyczno-barokowym eklektyzmem histerycznym z dodatkiem wszystkiego”. Główne pomieszczenia budynku są bowiem ciemne, przeładowane absolutnie wszelkimi możliwymi ozdobami, czego zapowiedzią jest pretensjonalna le bassin de la Pythie. Jej ornamentyka jest tak rozbudowana, że aby dokładnie obejrzeć detale, należałoby w tym miejscu spędzić godzinę.

„Od młodości fascynowała mnie Biblia. Zawsze mi się wydawało i nadal wydaje, że jest największym źródłem poezji wszystkich czasów. Biblia jest jak rezonans natury i tę tajemnicę próbowałem przekazać… Lecz ja Biblii nie czytałem, ja ją śniłem” powiedział kiedyś Chagall. I rzeczywiście – oglądając jego obrazy z cyklu “Pieśń nad pieśniami” mamy wrażenie snu, barwnego, intensywnego, przesyconego zmysłowością a jednocześnie wzniosłego, jakby na granicy pomiędzy erotyką a poezją, sacrum i profanum.

Gdy po raz pierwszy Muzeum „Pana Tadeusza”, mieszczące się w zabytkowej barokowej kamieniczce „Pod Złotym Słońcem” na wrocławskim Rynku pod numerem 6, otworzyło swoje podwoje dla zwiedzających, kolejka była tak długa, że na wejście trzeba było czekać cztery do pięciu godzin.

Kultura i sztuka w polityce miejskiej nie powinna być podporządkowana obywatelskości, bo grozi to wyjałowieniu. Potrzebujemy odniesień wyższych, w sztuce szukającej odpowiedzi podstawowych, które budują ład aksjologiczny i tworzą „ciepłe‘’ relacje społeczne, bo obywatelskość to coś więcej niż umowa społeczna. Bycie obywatelem Polski, Wrocławia, osiedla Pracze to nie tylko definiowanie miejsca zamieszkiwania.

Najsłynniejszą chanson Janequina jest „Bitwa pod Marignano”, wspaniały muzyczny obraz walki. Słyszymy tu zarówno gorączkowe przygotowania do bitwy, jak i sam jej przebieg: bitewny alarm, dźwięk trąbek, tętent koni, szczęk broni, zbrojne starcie, walkę i na koniec triumfalnie obwieszczone zwycięstwo. To prawdziwa perełka szesnastowiecznej polifonii.

Nikt przed nim nie miał takiej wyobraźni instrumentalnej, nikt nie potrafił wydobyć takiego bogactwa brzmień, stosując typowe w swojej epoce instrumentarium. Vivaldi odwoływał się często do muzyki ilustracyjnej. W swojej muzyce portretował nie tylko zjawiska natury, jak w sławnym cyklu „Pory Roku”, ale również ludzkie namiętności, co było typowe dla zmysłowej muzyki jego czasów.

To zaledwie próba przybliżenia duchowości zawartej w poezji Jana Stępnia. Warto zapoznać się z jego krótkimi, lecz pełnymi znaczeń utworami. Nie zawsze trzeba bowiem rozległego, bogatego w wyszukane środki artystyczne poematu czy długiego traktatu, aby celnie ująć dany wycinek rzeczywistości. Wiersze artysty są lapidarne, co tylko przydaje im wyjątkowości.

To, czemu poświęcamy dużo czasu, ma wpływ na strukturę mózgu. Wpływ grania na instrumentach zauważa się u ludzi, którzy zaczynali swoją przygodę z aktywnym muzykowaniem nawet jako dorośli. Spitzer w książce „Muzyka w głowie” pokazuje skutki z zajmowania się muzyką i to zarówno u osób, które grają na instrumentach, jak i tych, którzy śpiewają czy nawet tylko słuchają.

Nie mogę nikomu zabronić przemieszczania się po muzeach i bezmyślnego gapienia się na eksponaty. Jednak apeluję, byś wyszedł poza schemat, zerwał ze swoją codzienną strefą komfortu i spróbował sztuki innego formatu. Sztuki, którą nakarmisz nie tylko oczy, ale i duszę. Wtedy dopiero okaże się, jak bardzo pojęcia dobra muzyka, dobry film, dobra literatura czy dobra sztuka teatralna są względne.

Dla mnie muzealnika, który w muzeum pracuje już ponad pięćdziesiąt lat, Francja z jej rozbudowanym systemem muzealnym, jest wzorem i inspiracją. We Francji bowiem narodziła się idea wielkiej instytucji muzealnej i we Francji idea ta wprowadzona została w życie. We Francji rozwinął się też mecenat państwowy nad muzeami.

Orgiastycznie kolorowa, wesoła, rozśpiewana „Żółta Łódź Podwodna” wypłynęła 17 lipca 1968 roku, gdy na ekrany brytyjskich kin wszedł film „Yellow Submarine”. Główną rolę zagrała w nim grupa The Beatles i jej, co dziś jasne, opierająca się upływowi czasu muzyka. Świat przekonał się, że animacja to sztuka, i to niekoniecznie dla najmłodszych.

Lupa jest wielkim reżyserem, Janda i Gajos są wielkimi aktorami, filmy Kutza zrobiły najwięcej dla ukazania polskości Śląska, a Wajda to epickie opowieści zawieszone w polskiej historii i budujące naszą tożsamość absolutnie niesprzeczną z wartościami prawicy.

Śmierć z natury jest ślepa i głucha, bo pozbawia nas na zawsze wszelkich zmysłów, zwłaszcza tych najważniejszych – daru widzenia i słyszenia. Malarstwo daje nam ważną lekcję ciszy; muzyka – wprost przeciwnie, są to jednak rzeczywistości wzajemnie się dopełniające: kiedy słucham, widzę; kiedy widzę, słucham.

Kiedy w Wiedniu chowano Beethovena, jakaś kwiaciarka powiedziała, że chowają wodza muzyków. Nie wiem, czy Warszawa miała świadomość, że chowa wodza poetów. Bo Zbigniew Herbert był dla mnie wodzem polskich poetów. Uzależnił mnie od poezji i od myślenia, a są to w zasadzie rzeczy nierozłączne.