uniwersytet

Na liście szanghajskiej – przywoływanej i relacjonowanej na łamach „Wszystko co Najważniejsze” – znalazło się w tym roku kilka naszych uczelni. Zanim jednak zaczniemy otwierać szampana, zastanówmy się może przez chwilę, kim jesteśmy i kim chcemy być w tak zwanej światowej nauce?

Pierwszy wykład w tym roku akademickim zaczyna się od przypomnienia zasad: dezynfekcja biurek, obowiązek noszenia maseczek przez czas trwania zajęć, zachowania odstępu między studentami. Tak wygląda francuski uniwersytet w roku akademickim 2020/21.

Nie można wykluczyć, że w przyszłości obecne pokolenie studentów będzie uważane za stracone dla świata nauki i rynku pracy. Trzeba szukać sposobów na minimalizowanie strat, które generuje pandemia.

Albo wspólnie zapanujemy nad przyszłością, albo nieprzewidywalna przyszłość zapanuje nad nami. Uniwersytet wciąż pozostaje kluczowym elementem w procesie tworzenia się społeczeństwa wiedzy.

Gdy pierwszy raz stanąłem przed studentami trzeciego roku dziennikarstwa nie mogłem się nadziwić, że prawie dwudziestoosobowa grupa nie potrafiła wspólnie wymienić pięciu wydarzeń z minionego tygodnia.

Czym jest spin-off? Jest formą organizacji, która ma pozycję niezależnego przedsiębiorstwa, wykorzystując aktywa, pracowników, własność intelektualną, technologię lub produkty firmy macierzystej. Łączymy naukę i biznes w naszej misji syntezy. Połączyliśmy nasze zasoby, aby dzielić się doświadczeniem i wiedzą z innymi firmami w celu zwiększenia kompetencji i udziału w procesie technologicznym mającym swój początek na uniwersytetach publicznych.

Wśród polskich badaczy na emigracji prawie 47 proc. deklaruje, że definitywnie lub prawdopodobnie do kraju nie wróci. Niskie zarobki, hermetyczność środowiska, wszechogarniająca biurokracja. To grzechy główne polskiej akademii wskazywane przez polskich naukowców w kraju i tych za granicą. Sytuacja rodzinna i przywiązanie do Polski to najczęstsze powody, dla których naukowcy zostają w kraju bądź do niego wracają.

Krajobraz edukacji i nauki w całej Europie się zmienia. Współpracujące ze sobą najlepsze uczelnie coraz lepiej wykorzystują swój potencjał, nie tylko zmierzając w kierunku doskonałości naukowej i dydaktycznej, ale też przyjmując na siebie odpowiedzialność budowania społeczeństwa europejskiego.

Uniwersytet nie powinien przeistaczać się w korporację ani fabrykę, bo zdradzi wówczas swe posłannictwo, które polega na poszukiwaniu prawdy i kształceniu przyzwoitych ludzi o szerokich horyzontach intelektualnych. Racja rynku bywa bowiem zabójczynią jakości, a umasowienie kształcenia niewiele ma wspólnego z faktycznym rozkwitem kompetencji.

Wyższe wykształcenie nie jest czymś, co każdy człowiek musi posiadać. Uniwersytet ma być miejscem kształcenia elit. Wiąże się to z odejściem od masowości edukacji na poziomie uniwersyteckim. Seminaria naukowe prowadzone przez profesora powinny stwarzać komfort pracy naukowej, umożliwić poświęcenie większej ilości czasu pojedynczemu studentowi, tak by mogła budować się relacja mistrz–uczeń. U swych początków uniwersytet był wspólnotą nauczycieli i uczniów, która wykraczała poza samo szkolenie w określonej dyscyplinie. Nad restytucją tego modelu warto zastanowić się – pisze ks. Grzegorz SOKOŁOWSKI

Człowiek jest w naturalny sposób ukształtowany ksenofobicznie. Tymczasem witaminą, sterydem, antybiotykiem, hormonem wzrostu współczesnych społeczeństw stała się otwartość i zdolność współpracy. Coś, co często nazywam umiejętnością wymiany myśli. 

Apeluję o racjonalne, bez nadmiernych emocji, podejście do propozycji zmian. Warto poprzeć wszystko to, co może zakończyć bardzo już długi okres dryfowania polskich uczelni.

My w tradycyjnej akademii możemy przyczynić się do kształtowania przyszłości. Aby jednak tak się stało, musimy przestać obsesyjne koncentrować się na elitarnych studentach, instytucjach i wydziałach; musimy przestać uważać siebie za niezastąpionych aktorów świętych ról, a zacząć traktować siebie jak ludzi piastujących pewne funkcje potrzebne społeczeństwu, z których tylko jedna tworzy nową wiedzę.

Wspaniali wykładowcy, których interesuje nauczanie, najczęściej udają, że prowadzą badania, i udają, że publikują coś wartego publikacji, a wspaniali naukowcy, których całym życiem jest prowadzenie badań, udają, że uprawiają dydaktykę akademicką, choć wykonują tę czynność nie z powołania, lecz z konieczności, gdyż muszą odrobić swoją „pańszczyznę dydaktyczną”.

Kariera naukowa w Polsce w skrócie wygląda tak: na ostatnim roku studiów opiekun proponuje magistrantowi, aby „został na doktoranckich”. Już w tym określeniu, które stało się częścią akademickiej polszczyzny, mieści się ważna informacja o systemie. Na studia doktoranckie się nie „idzie”. Na studiach doktoranckich się zostaje.

Od kilku miesięcy w Polsce toczy się dyskusja nad przyszłym kształtem polskiej nauki. Ten tekst jest pierwszym z serii, w której chcę opisać, jak to robią inni. A dokładniej: kto, co i jak.

Ktoś może zapytać, po co nam biblioteki, skoro jest internet. Po co książka drukowana, skoro mamy komputery? Argumentujących w ten sposób odsyłam do opowiadania „Biblioteka Babel” J.L. Borgesa (1941).