Cracoviae

Co rok to afera – tak można w skrócie podsumować budżet obywatelski w Krakowie. Nie ma bowiem roku, by władze miasta nie zaskakiwały mieszkańców nowymi pomysłami na to, jak skutecznie zniechęcić ich do udziału w budżecie obywatelskim.

Od kilku lat w Krakowie trwa batalia o przyszłość terenu byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Plaszow (KL Plaszow). Lokalna społeczność walczy o zachowanie tego obszaru w dotychczasowym kształcie – jako zielonego, spokojnego i nieskażonego turystyfikacją miejsca. Krakowscy urzędnicy i władze Muzeum Krakowa mają jednak inną wizję. W efekcie zamiast konsensusu dla upamiętnienia historii miejsca i osób, które tu zginęły, mamy jeden z głośniejszych konfliktów społecznych w ostatnim czasie.

Temat budowy metra rozpala wyobraźnię krakowian od wielu lat. Niedawna prezentacja założeń „Studium wykonalności szybkiego, bezkolizyjnego transportu szynowego w Krakowie” i towarzysząca jej debata po raz kolejny niestety dowiodły, że dla wielu krakowskich samorządowców to przede wszystkim zagadnienie polityczne i potencjalna okazja do prowadzenia mniej lub bardziej efektownych sporów na forum Rady Miasta Krakowa i w mediach. Tymczasem to jeden z tych problemów, od których rozwiązania zależy jakość życia mieszkańców miasta.

„Partacze! Głupcy! Nieroby!” – kto choć raz nie wydał albo chociaż nie słyszał takiej opinii o krakowskich urzędnikach? Ba! Ja sam stawałem w pierwszym szeregu do krytykowania ich pracy, gdy moje prośby regularnie odbijały się jak groch o ścianę. A jednak coś powoli się zmienia, nawet jeśli efekty nie zawsze widać od razu. Idzie nowe. Czy jednak wygra z tym, co stare, skostniałe, wygodne?

Doszło do prywatyzacji, komercjalizacji i utowarowienia przestrzeni miast, zwłaszcza Krakowa. Disneylandyzacja sprawiła, że centrum zostało oddane turystom, a cała reszta miasta jest pozostawiona odłogiem do zabetonowania przez deweloperów. Rezultatem triumfu działań rynkowych i równoczesnej słabości instrumentów ochrony jest Kraków obecny, piękny na widokówkach, ale uciążliwy dla mieszkańców.

„Chcemy Zakrzówka, nie Siatkówka” – skandowali zimą 2020 roku mieszkańcy, protestując przeciwko dewastacji jednego z najpiękniejszych miejsc w Krakowie. Od kilkunastu lat aktywiści walczą o uratowanie tego miejsca.

Kraków po pandemii będzie potrzebował mocnego restartu, jasnego i klarownego programu odbudowy swej pozycji i długofalowego rozwoju – nie pojawią się one w trakcie kampanii wyborczej przed wyborami samorządowymi w 2023 roku, a tym bardziej podczas kampanii parlamentarnej, bez względu na to, kiedy te wybory się odbędą.

Warto pomyśleć o tym, jak głęboko Uniwersytet Jagielloński jest wpisany w polską historię. Był świadkiem wszystkich zawirowań i ostoją polskiej nauki przez stulecia. Dziś obchodzi kolejną rocznicę fundacji – 656. Oby podobnych było jeszcze wiele, bo czym byłby Kraków bez pięknego budynku Collegium Novum.

Niestety, w Krakowie planowanie przestrzenne traktowane jest przez władze miejskie jak zło konieczne i byłoby dobrze, gdyby udało się uratować przynajmniej okolice ul. Kopernika. Do sprzedaży wystawiono rozległy teren z kompleksem klinik uniwersyteckich, w ścisłym centrum miasta.

“Jeżeli firma natychmiast nie zdemontuje licznika długu Krakowa, zostaną jej wypowiedziane wszystkie umowy na dzierżawę należącego do miasta pasa drogowego, na którym stoi większość billboardów w mieście” – o ultimatum postawionym przez urzędników Jacka Majchrowskiego pisze Łukasz GIBAŁA. I dodaje: “Wolność słowa jest dla demokracji tym, czym cegła dla domu, czym powietrze dla płuc. Czy w Krakowie jest demokracja? Tak. Do momentu, kiedy nie zaczyna to przeszkadzać rządzącym”.

Władza w Krakowie leży obecnie na ulicy. Partie polityczne były w mieście do tej pory zbyt skonfliktowane, by wystawić kandydata mogącego powalczyć o prezydenturę, a zachowanie status quo było ważniejsze od zwycięstwa. Małgorzata Wassermann ma szansę przełamać 16-letnią dominację Jacka Majchrowskiego w Krakowie i wprowadzić świeże powietrze do urzędu. Wymaga to jednak przełamania „zakonowości” swojej partii i dużego wysiłku.

Stare Miasto stało się zamkniętym folwarkiem Krakówka, gdzie nierodowici krakowianie, którymi są często urzędnicy, narzucają swoje średniowieczne wizje rodowitym mieszkańcom Królewskiego Miasta.

Od lat mówi się o „walce ze smogiem”. Mam wrażenie, że na mówieniu się kończy. Jak w żarcie: jak partia mówi, że weźmie, to bierze, a jak mówi, że da, to mówi…

Nikt nie odpowiedział, jak komunikacja w Krakowie ma wyglądać – i jak będzie wyglądać za lat 5, 10 czy 50. Prace trwają, nakłady finansowe liczone są w milionach złotych, sprawia to jednak wszystko wrażenie działań co najmniej nieprzemyślanych.

Prezydent Jacek Majchrowski do perfekcji opanował starą rzymską zasadę „dziel i rządź”. Umiejętnie rozgrywa różne grupy społeczne i grupy interesów, napuszczając je na siebie: mieszkańców na deweloperów i deweloperów na mieszkańców, ekologów na osoby, które chcą zbudować dom jednorodzinny na obrzeżach miasta, fanów komunikacji miejskiej na osoby, które jeżdżą samochodami, pieszych na rowerzystów… Zamknięty z cygarem w swoim gabinecie prezydent śmieje się w duchu, przyglądając się, jak dwie grupy kłócą się ze sobą, nie mówiąc nic o nim samym. Prezydent rzadko miesza się w konflikt.

Dzieci przynoszące świadomość ze szkoły są częstym motorem zmian i odchodzenia od „kopciuchów”. Najbardziej zatwardziali truciciele zmiękną, kiedy usłyszą: „Mamo, tato, babciu, dziadku, tę butelkę to może jednak wrzuć do kosza, a nie do pieca”. Dlatego powstał portal Smog.edu.pl stworzony przez Krakowski Alarm Smogowy.

Kiedy wokół jakiejś sprawy wyrasta prawdziwa społeczność, to, co do tej pory wydawało się niemożliwe, nagle staje się rzeczywistością. Tak było z Bielańsko-Tynieckim Parkiem Krajobrazowym.

Patrząc całościowo na kierunek rozwoju Krakowa, trudno o optymizm. Cały czas odnosimy wrażenie, że w Krakowie więcej do powiedzenia mają deweloperzy niż mieszkańcy. Czy kiedyś doczekamy się szerszego wdrożenia zasad systemowych i realnej ochrony przyrody, które postulują Komisja Dialogu Obywatelskiego ds. Środowiska, Konfederacja na rzecz Przyszłości Krakowa Cracovia Urbs Europaea oraz Towarzystwo na Rzecz Ochrony Przyrody, i czy nie będzie na to za późno?

W 2014 roku 25 maja odbyło się w Krakowie referendum lokalne. 177 033 mieszkańców na pytanie „Czy zdaniem Pani/Pana w Krakowie powinno się budować więcej ścieżek rowerowych?” odpowiedziało: TAK. I co? I nic. A nawet jest gorzej, niż było – nakłady na infrastrukturę rowerową są mniejsze, niż były przed referendum. Ścieżek powstaje mniej.

Kraków wielokrotnie udowodnił, że jest miastem pionierskim w dziedzinie transportu. To tu powstały pierwsza miejska wypożyczalnia rowerów i pierwszy w Polsce system car-sharingu. Pod Wawelem testowano pierwsze śluzy rowerowe. W Krakowie, a właściwie tuż za jego zachodnią granicą powstała pierwsza w naszym kraju prywatna stacja kolejowa.